شفقنا رسانه_باتوجه به رخداد اخیر که باعث آتش سوزی در جنگل های زاگرس شد، شاهد تصاویر تلخی از سوختن درختان و حیوانات بودیم هر چند این واقعه را می توان یک بحران جدی خواند اما چرا این واقعه به اندازه خبر سیل و زلزله در رسانه ها دیده نشد؟! آیا رسانه های ما ظرفیت بازنمایی این واقعه را نداشتند یا موانعی بر سر پوشش دهی این واقعه داشتند؟! زینب شریفی دکترای ارتباطات و پژوهشگر روزنامه نگاری محیط زیست، مهم ترین دلیل این اتفاق را کمبود نیروی متخصص در حوزه محیط زیست و دور بودن خبرنگاران از محل حادثه می داند.
شریفی با اشاره به مسائل رسانه ها در پوشش دهی اخبار محیط زیست به شفقنا رسانه می گوید: متاسفانه همچنان شاهدیم خبرهای زیست محیطی اولویت رسانه ها نیستند. در حال حاضر هر خبری که در رسانه های رسمی و نیمه دولتی انعکاس پیدا می کند، قبل از آن شبکه های اجتماعی به اندازه کافی به آن پرداخته اند و مردم هم به آن خبرها واکنش نشان داده اند و بعد تازه رسانه های رسمی شروع به واکنش دادن می کنند.از طرفی دیگر رسانه ها خبرنگار محیط زیست ندارند. تعداد خبرنگاران محیط زیست ما در کشور انگشت شمارند.
او ادامه می دهد: حتی ما در رسانه های بزرگ با کمبود نیروی انسانی و تخصصی در این حوزه مواجه هستیم. خب با این اوصاف، رسانه های استانی هم با همین موانع روبرو هستند. در نتیجه اگر خبر آتش سوزی جنگل ها( با توجه به اینکه ما خبرنگار میدانی هم در آنجا نداریم،)بخواهد به طور وسیع منتشر شود و به دست رسانه دولتی و نیمه دولتی برسد، زمان می برد.
این پژوهشگر با توضیح درباره موانع جدی بر سر راه انعکاس اخبار آتش سوزی جنگل های زاگرس می گوید: به نظرم رسانه های ما ظرفیت بازنمایی این دست حوادث(آتش سوزی جنگل های زاگرس) زیست محیطی را دارند اما، کمبود نیروی انسانی متخصص در رسانه های مختلف باعث شده که این مسئله مانند مسائل جاری کشور و مانند مسائلی که بحران هایش به محیط انسانی مربوط باشد، منتشر نشود.
او تشریح می کند: اگر آتش سوزی جنگل های زاگرس در وسط شهری اتفاق می افتاد، طبیعی بود که رسانه ها زودتر به آن واکنش نشان دهند تا در یک محیط طبیعی. در واقع از منظر ارزش های خبری، یک جامعه، موضوعی که مستقیما به خودش مربوط باشد بیشتر واکنش نشان می دهد و برایش مهم تر است تا موضوع یا رخدادی که درباره حیات وحش و محیط زیست طبیعی باشد. به همین خاطر مهم ترین موانع در پوشش دهی اخبار آتش سوزی جنگل های زاگرس را کمبود نیروی انسانی و متخصص در حوزه محیط زیست و در دسترس نبودن محل حادثه برای بسیاری از خبرنگاران می دانم چرا که تهیه گزارش های تخصصی و با جزئیات، زمان بر است.
او با اشاره به نقش مهم رسانه ها در بازنمایی و تحلیل این آتش سوزی تصریح می کند: در حال حاضر خبر آتش سوزی بر روی خروجی همه خبرگزاری ها است. الان بهترین فرصت برای خبرنگاران و رسانه هاست که به طور تخصصی این مسأله را تجزیه و تحلیل کنند و دنبال چرایی این واقعه باشند که آیا عامل انسانی باعث این رخداد شده یا عوامل طبیعی؟!
او ادامه می دهد: در حال حاضر رسانه باید روشنگری کند تا بتواند با مشخص کردن دلایل و عوامل این رخداد، از آتش سوزی در ماه ها و سال ها بعد جلوگیری شود. در واقع رسانه می تواند با گرفتن یادداشت های مختلف از فعالان، اساتید و کارشناسان محیط زیست در مناطقی که جنگل وجود دارد، بیشتر به بررسی عوامل دخیل بپردازد و از مسئولین مطالبه گری کند و آنان را به چالش بکشاند تا جلوی چنین حوادثی گرفته شود.
این مدرس دانشگاه در ادامه ارتقای سواد زیست محیطی را یادآور می شود و توضیح می دهد: رسانه های سنتی و مدرن چهار کارکرد اصلی دارند، کارکرد اول خبر و اطلاع رسانی ، آموزش به شهروندان، ایجاد همبستگی و فرهنگ سازی و کارکرد چهارم تفریح و سرگرمی است. با توجه به این عملکردها، رسانه می تواند از طریق آموزش دادن به شهروندان به ارتقای سواد محیط زیستی آنان کمک کند تا ما حوادث زیست محیطی کمتری داشته باشیم. به طور کل شهروندی که سواد زیست محیطی بالایی داشته باشد تلاش می کند تا از محیط زیست اطراف خود محافظت کند. همچنین رسانه ها باید مدام به مردم هشدار دهند که دمای هوا بالا رفته و در جنگل ها آتش روشن نکنند و …(در اینجا منظور از مردم شکارچیان یا افرادی هستند که با مراتع سرو کار دارند مانند دامداران).
او ادامه می دهد: رسانه ها با برجسته کردن مسائل زیست محیطی می توانند مسائل این حوزه را در نظر مردم مهم جلوه بدهند. به طوریکه اگر حادثه ای در حوزه محیط زیست رخ می دهد به این شکل نباشد که اخبار آن در اولویت سوم و چهارم آنان باشد. رسانه ها در خبرهای محیط زیست باید فرایند مدار باشند نه رویدادمدار. به این معنا که رسانه ها منتظر این نباشند که آتش سوزی در جنگل رخ بدهد و بعد به آن واکنش نشان دهند، بلکه از قبل در مورد چنین اتفاق هایی مخصوصا در این فصل هشدارهای لازم داده شود، وگرنه اینکه آتش سوزی در جنگل رخ بدهد و بعد خبرنگاران شروع به واکنش کنند، این همان رویدادمداری است و دردی را دوا نمی کند.
او تاکید می کند: رسانه ها باید قبل از فصل گرما، پیش بینی ها و هشدارهای لازم را به صورت تولید خبر، گزارش، یادداشت، مقاله، اینفوگرافیک و مصاحبه با مسئولان مربوطه، کارشناسان، اساتید و … انجام دهند.
شریفی درباره ضرورت ارتباط خبرنگاران محیط زیست با فعالان این حوزه بیان می کند: در حوزه رسانه و محیط زیست ما با دو گروه مواجه هستیم، یک گروه خبرنگاران علاقمند به اخبار محیط زیست اند که به خاطر تعدد خبرها و مشغله زیاد نتوانستند به طور عمیق به این حوزه تخصصی بپردازند، به همین خاطر اطلاعات زیست محیطی آنان کم است. گروه بعدی فعالان محیط زیست است که اطلاعات زیست محیطی آنان بالاست، ولی هنوز توان نوشتن به زبان عمومی و روان را ندارند.
او برای ارتقای سواد زیست محیطی مردم پیشنهاد می دهد: ما باید سعی کنیم از طریق رشته روزنامه نگاری محیط زیست، این دو گروه را به یکدیگر متصل کنیم تا کمبودهای یکدیگر را برطرف کنند.
