شفقنا- با نزدیک به شدن به روزهای پایانی سال، همانند همیشه تب و تاب مردم برای جشن گرفتن نوروز باستانی اوج میگیرد اما فارغ از خانه تکانی که به رسم سنتی بخشی از مقدمات آماده شدن برای نوروز است، اشتیاق مردم برای خرید، بیش از مقدمات دیگر خود را نشان میدهد اما در این میان به راحتی میتوان چهره درهمکشیده مردم را دید که نگران از وضعیت مالی آخر سالشان، به خرید و بعضا هم فقط به نظاره مشغول هستند.
اما در روزهای پایانی سال 98، مردم ایران میزبان مهمان ناخواندهای به نام کرونا هم بودند که تقریبا همه طبقات جامعه را درگیر خود کرده است. ترس از کرونا ویروس باعث شده که مردم بسیار کم در مراکز خرید حاضر شوند و قطعا شوک این وضعیت بیش از همه کسبه بازار را نگران کرده است که به دلیل وضعیت فعلی نه تنها سود شب عید خود را از دست میدهند بلکه امکان برگشت خوردن چکهایی که بابت خرید اجناس دادهاند هم وجود دارد.
ابوالفضل سروش عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با توجه به همزمانی شیوع ویروس کرونا با روزهای پایانی سال به مردم توصیه کرد که جز برای انجام کارهای ضروری از خانه خارج نشوند. به گفته این عضو کمیسوین بهداشت و درمان، وقتی زنجیره انتقال و تولید ویروس شکسته شود، بیماری هم به طور کامل از بین خواهد رفت؛ بنابراین هرچه مردم بهداشت فردی و اجتماعی را بیشتر رعایت کنند، این زنجیره زودتر شکسته خواهد شد. البته با گرم شدن هوا روند از بین رفتن ویروس سرعت بیشتری خواهد گرفت که امیدواریم حداکثر تا اواخر فروردین این مساله تمام شود.
البته با این وجود بازار همه کالاها کساد نیست و هستند افرادی که به بهانه کرونا بیشترین بهره را از این وضعیت میبرند. به عنوان نمونه بازاراقلام بهداشتی و خوراکیهایی مانند زنجبیل و لیمو بسیار داغ شده است به طوری که زنجبیل با قیمت 120 هزار تومان و لیمو ترش با قیمت کیلویی 30 الی 40 هزار تومان به فروش میرسد. همچنین قیمت هر عدد ماسک که 500 تومان بود با شیوع ویروس کرونا بعضا با قیمتهای 15 هزار تومان هم به فروش میرسد.
محمد علی اسفنانی رییس تعزیرات حکومتی استان تهران در گفت و گو یی اظهار کرده که از همان روزهای اول که بحث انتشار کرونا ویروس مطرح شد، سعی کردیم تا به موضوع ورود کنیم و در یکی از پروندههای بررسی شده تعداد ۳ میلیون ماسک در انباری در پایتخت کشف شد و در بررسی دو پرونده دیگر هم تعداد یک میلیون و دویست هزار عدد ماسک احتکار شده به صورت جداگانه توسط بازرسان سازمان تعزیرات حکومتی در تهران کشف شد. در پرونده دیگری که مورد بررسی قرار گرفت، ۵ کانکس دستکش یکبار مصرف کشف شد و در برخی از مناطق هم مقادیر قابل توجهی از ژل و مواد ضدعفونی کننده احتکار شده، کشف و ضبط شد.
از کرونا و تاثیر مقطعی آن که بگذریم، فارغ از اینکه سلایق مردم چه چیزی را میپسندد و یا کیفیت کالاها در چه حد است، این قدرت خرید جامعه است که میزان تقاضای آنها را مشخص میکند و مردم انتظار دارند که مسوولین حداقل با نزدیک شدن به ایام نوروز برای کنترل قیمتها، بیش از گذشته ورود کنند تا دغدغه تامین لوازم شب عید، بر شیرینی آن سایه نیاندازد.
بی شک عدم نظارت کافی و در کنار آن احتکار، بخشی از دلایلی است که باعث میشود کالا با قیمت مناسب به دست مصرف کننده نرسد و با اینکه مسوولین بارها اعلام کردهاند کمبودی در خصوص ذخایر کالاهای اساسی نداریم اما گویا علاقه شدید بخشی از فروشندگان و دلالان به احتکار کالا با هدف بالا رفتن قیمت، چیزی نیست که به واسطه توصیه مسوولین از بین برود.
همانطور که سخنگوی تعزیرات حکومتی استان تهران در نشست خبری خود در رابطه با آمار عملکرد سازمان تعزیرات از ابتدای سال جاری تا پایان دی ماه (۳۰۶ روزه) میگوید که تعزیرات به تعداد ۴۹۴ هزار و ۷۶ پرونده وارد شده که شامل ۳۸۴ هزار و ۳۴۶ پرونده کالا و خدمات، ۷۱ هزار و ۲ پرونده قاچاق کالا و ارز و ۳۸ هزار و ۷۲۸ پرونده بهداشت، دارو و درمان میباشد که در مجموع به پرداخت ۴۹ هزار میلیارد ریال جزای نقدی محکوم شدهاند.
ولی ملکی عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس هم علاوه بر نظارت، بخشی از مشکلات مربوط به حوزه قیمتها را بحث فرهنگی میداند و میگوید: متاسفانه اگر در جامعه ما کفن مفت باشد بخشی از مردم بلافاصله در صف میایستند و وقتی در کالایی کمبود احساس میشود افرادی که به عنوان صنف باید آن کالاها را توزیع کنند، دست به احتکار میزنند. مجلس هم فقط بُعد قانونی را وضع میکند و اگر گزارشی به مجلس نرسد فی نفسه نمیتواند کاری انجام دهد و گزارش باید به کمیسیون اصل ۹۰ و یا کمیسیونهای تخصصی برسد تا ورود کند.
بنابراین تلاش سازمانهای نظارتی خصوصا در ماههای پایانی سال باید مضاعف شود تا احتکارها به حداقل برسد. رئیس تعزیرات حکومتی استان تهران، با اعلام اینکه از هفته دوم اسفند کار نظارت بر قیمتها را به صورت جدی تقویت خواهیم کرد به خبرنگار شفقنا گفت که این نظارتها تا 15 فروردین ماه ادامه خواهد داشت. به گفته محمد علی اسفنانی، تمام انبارهای شب عید مملو از پوشاک تولید شده است و آمادگی این وجود دارد که پوشاک با بهترین کیفیت و با قیمتهای مناسب، در اختیار مردم قرار بگیرد.
برای آگاهی بهتر از شرایط بازار سری به خیابان هفت تیر زدیم که به عنوان مرکز خرید مانتو در تهران شناخته میشود. در خیابانهای هفت تیر، تعداد کمی از مردم حضور داشتند که برای خرید مانتو، مغازهها را یکی پس از دیگری وارد می شدند اما قیمت ها گویا به گونهای نبود که زنان را مشتاق به خرید نشان دهد. دختری حدودا 22 ساله وقتی قیمت نصب شده در سر آستین مانتوها را نگاه میکند با صدایی بلند همراه با تعجب قیمت آن را برای مادرش هم میخواند. به او همکلام میشوم و وضعیت قیمتها را می پرسم. میگوید؛ قیمتها بسیار گران است البته نه برای همه! اقشار متوسط و پایین جامعه قطعا مشکل بیشتری برای خرید دارند چراکه درآمد آنها هیچ همخوانی با این قیمت ها ندارد. با چرخاندن و نگاه کردن به قیمتها حرف او را تایید میکنم چراکه برای خرید یک مانتوی مناسب آن در مرکز فروش مانتوی تهران یعنی هفت تیر حداقل باید 200 هزارتومان هزینه کرد.
در یکی دیگر از فروشگاههای بزرگ مانتو فروشی به سراغ مردی میانسالی میروم و وضعیت قیمتها و میزان خرید مردم در آستانه سال نو را پرسیدم. میگوید از زمان شاه در کار لباس بوده و تجربه زیادی در این کار دارد اما الان وضعیت بازار اصلا خوب نیست چراکه تولید کم است. وقتی جنس کمی وارد ایران میشود، طبیعتا تولید هم کم می شود و در نهایت دود آن به چشم مصرف کننده میرود. اگر مردم قدرت خرید بیشتری داشتند، قطعا مانتو کم میآوردیم اما نه به اندازه کافی تولید داریم و نه مردم هم قدرت خرید دارند.
اشاره به قیمت دلار میکند و می گوید افزایش قیمت دلار، فساد، دزدی و دلالی همه باعث شده وضعیت بازار به این روز بیفتد اما در درجه اول دلار باعث این وضعیت شده است چراکه همه مانتوها چینی است و اجناس هم با دلار خریداری می شود. قبلا اجناس را با چک 1 ساله خریداری می کردیم اما الان چون وضعیت دلار مشخص نیست دیگر چک را قبول نمی کنند و همانجا باید کارت بکشیم.
از مانتوفروشی خارج می شوم و سوار مترو به سمت بازار میروم سراغ یکی از فروشندههای مغازه کفش فروشی هم میروم. آنها هم گله دارند از نبود نظارت در بازار و اجناسی که به صورت قاچاق و غیر قانونی وارد بازار میشود. فروشندهای می گوید؛ بالا رفتن قیمت دلار بسیار بر وضعیت قیمتها و میزان فروش ما تاثیرگذاشت. اگر سالهای گذشته 3 درصد افزایش قیمت داشتیم الان افزایش 10 درصدی را تجربه می کنیم لذا مردم سخت خرید میکنند چراکه میزان پولی که دارند را باید مدیریت کنند. مواد اولیه گران به دست ما میرسد و تولیدکننده ها هم باید آن را در نظر بگیرد و ما هم مجبوریم جنس را گران تر به مردم بفروشیم. همه این مشکلات را داشتیم و متاسفانه ویروس کرونا هم به آن اضافه شد. مردم از ترس ویروس کرونا بسیار کم در بازار حاضر میشوند درحالی که سالهای پیش در همین روزها سرمان بسیار شلوغ میشد.
اما دغدغه مردم برای عید نوروز تنها پوشاک نیست بلکه اقلام خوراکی و خشکبار که همواره در سفرههای نوروزی مردم جای ثابتی داشت با افزایش چند برابری قیمت باعث شده از لیست خرید بسیاری از اقشار جامعه حذف شود و نیاز هست آجیلی که ایران به عنوان صادر کننده آن در جهان شناخته میشود، جای خود را در سفرههای نوروزی مردم دوباره پیدا کند.
بنابراین در میانه راه سری هم به فروشگاه آجیل و خشکبار میزنیم. صاحب مغازه میگوید؛ با تجربهای که داریم وضعیت خرید مردم مشخص است، مردم قدرت خرید ندارند. هر چند قیمتها نسبت به سال گذشته کمی کاهش داشته ولی باز هم بسیار بالا است و فقط اقشار پایین نیستند که نمیتوانند آجیل تهیه کنند بلکه اقشار متوسط و چه بسا بالاتر هم امکان خرید ندارند. مثلا اگر خانوادهای بخواهند از هر نوع آجیل به طور متوسط هم خریداری کنند روی هم رفته رقمی حدود 1 میلیون تومان باید هزینه کنند.
از نظر این فروشنده نصف سود حاصل از فروش آجیل و خشکبار را دلال ها می برند. به پسته اکبری اشاره میکند و میگوید؛ مثلا پسته اکبری که با قیمت حدود 180 هزار تومان به فروش میرسد با قیمت 90 هزار تومان از باغدار خریداری می شود. دلالها درحالی که خودشان در هنگام خرید پول اجناس را نقد پرداخت نمیکنند و چک میدهند اما موقع فروش به ما پول را تماما نقد میخواهند و باید کارت بکشیم.
این فروشنده همچنین نقدی به عملکرد قوه قضاییه داشت و گفت: الان بازار آجیل ایران در دست یک نفر هست و قوه قضاییه باید در این زمینه ورود کند که البته در ابتدای ریاست آقای رییسی بر قوه قضاییه، شاهد ثبات نسبی در بازار بودیم ولی بعد از آن دوباره همه چیز رها شد و قیمت ها بالا رفت.
رییس تعزیرات استان تهران در این خصوص هم به خبرنگار شفقنا گفت که قیمت تمام شدهای را که سازمان حمایت و یا اتحادیه مربوط به آجیل و خشکبار تعیین میکنند، مبنای کار ما است و امیدواریم که قیمت تعیین شده در حد وسع مردم برای خرید باشد.
به هر حال نگرانی مشترک مردم و فروشندهها، افزایش قیمت و تاثیر آن بر قدرت خرید است و برپایی نمایشگاههای بهاره هم که بخشی از اقدامات مسوولین برای عرضه اقلام مورد نیاز مردم با قیمت پایین بوده و بنا بود از تاریخ ۱۰ تا ۲۶ اسفند برگزار شود، با دستور وزارت صنعت، معدن و تجارت و استانداری در راستای مبارزه با شیوع ویروس کرونا در کل کشور لغو شد. بنابراین باز هم باید منتظر ماند و دید که مسوولین چگونه قرار است بازار شب عید را در شرایطی که با ویروس کرونا و سوء استفاده کنندگان هم مواجه هستیم، کنترل می کنند تا کام مردم در آستانه شب عید بیش از این تلخ نشود.