شفقنا رسانه-معصومه نصیری*: سال 61 هجری قمری، حسین(ع) و یارانش در کربلا به شهادت می رسند. دورانی که تصور بر این است رسانه فاقد معنا بوده و هنوز اثری از تکنیک های رسانه ای وجود نداشته است اما نگاهی به قبل، حین و بعد از این حادثه نمایانگر چیزی جر آنچه می پنداریم، است. برای وقوع چنین جنایتی آماده سازی افکار عمومی دارای اهمیت است. حاکمان آن دوران با تکیه بر شیوه های رسانه ای همچون عملیات روانی و شایعه سازی سعی در اقناع افکار عمومی برای همراهی با برنامه هایشان را داشتند و از همین روی مردم کوفه به یکباره تحت تاثیر روش های مورد اشاره، تغییر رویکرد داده و از همراهی با امام(ع) منصرف می شوند. آنها که خود حسین ابن علی را دعوت کرده بودند، تحت تاثیر القائات آن زمان، رفتاری مغایر با آنچه باید را اتخاذ کردند.
عملیات روانی گسترده دستگاه حاکم و القای دروغ در پوشش واقعیت، افکار عمومی آن دوران را برای همراهی در جنگ علیه خاندان رسالت، اقناع و متقاعد کرد. پنهان سازی بخشی از واقعیت و استفاده از تکنیک دروغ بزرگ توسط دستگاه حاکم، باعث شد تا بعد از حادثه عاشورا بسیاری ندانند آنکسی که یزید و ابن زیاد از او به عنوان خارجی یاد کردند و به قتلش رساندند، نوه رسول خدا
(ص) بوده است. آنها با تکنیک برچسب زنی و عنوان سازی مردم را متقاعد کردند علیه کسی وارد جنگ شوند که در برابر حکومت خروج کرده است و «قیام علیه ظلم» به «خروج علیه خلیفه» تغییر عنوان داده شد. بنابراین استفاده از تکنیک های مختلف پیش از وقوع حادثه کربلا، در وقوع آن نقش مهمی را ایفا کرد.
حین حادثه عاشورا تک تک رفتارهای امام حسین(ع) و یارانشان کارکرد رسانه ای خاص خود را داشته است. از نماز ظهر عاشورا در میان جنگ تا توبه حر و رفتار ابوالفضل العباس و …. همگی حاوی پیام رسانه ای به مخاطب است.
اما نکته مهم رفتار و نقش رسانه‌ای حضرت زینب کبری(س) پس از عاشوراست. نقش رسانه ای ایشان در این مقطع تاریخی بر کسی پوشیده نیست. اوست که پیام عاشورا را در محیطی که دستگاه حاکم با القای دروغ و انگاره سازی های مختلف علیه امام حسین(ع) وارد عمل شده است، به گوش افکار عمومی می رساند و با خطبه های تاریخی اش و رفتار توام با صبر و وقارش به گوش دنیا می رساند آنچه به آن ها گفته شده دروغ بوده و آنکه در دشت کربلا به شهادت رسیده، حسین (ع) بوده و آنجاست که مردم متوجه می شوند چه روی داده و آنکسی که علیه اش وارد جنگ شدند نوه رسول گرامی اسلام بوده است.
زینب کبری(س) با افشاگری خود انگاره سازي و دستکاری واقعيت توسط دستگاه حاکم را ناکارآمد می کند. حضرت زینب (س) توانست تمام عمق فاجعه دشت کربلا را به گوش همگان برساند .
بانوی گرامی کربلا پس از حادثه، با ایفای نقش رسانه‌ای خود امکان هرگونه دستکاری یا رمزگشایی اشتباه را از مخاطب سلب و او را با حجمی از اطلاعات مواجه می کند تا چرایی و اهداف قیام حضرت اباعبدالله در برابر ظلم را برای همیشه تاریخ زنده نگه دارد که اگر او و خطبه هایش نبودند، دروغ پردازی دستگاه، جور حادثه را به گونه ای دیگر پیش می برد. این نقش آفرینی رسانه ای قدرتمند ایشان بود که توانست افکار عمومی را آگاه و تمام فضاسازی های شکل گرفته را بی اثر کند. آنچه به عنوان کارکرد رسانه ای آن دوران توسط حاکمیت صورت گرفته بود سرکوب افکار از طريق حذف حقايق بود. آن ها گاه بخشي از حقیقت را حذف و گاه بخشي غيرواقعي به آن اضافه مي کردند و دست به تخریب می زدند. آن ها با برچسب زدن (خروج علیه خلیفه) به ايجاد حوزه معنايي منفي براي سرکوب موضوع و فرد موردنظر، می پرداختند. زینب (س) در عصر تحریف و دروغ و نیرنگ، توانست با ایفای نقش دقیق و به هنگام خود پیام واقعی کربلا و آنچه رخ داده بود را به گوش افکار عمومی برساند و تمام تکنیک های رسانه ای حاکمان دورانش را خنثی و پیام واقعی کربلا را برای همیشه در تاریخ زنده نگه دارد.
*قائم مقام انجمن سواد رسانه‌ای ایران
