شفقنا- امام سجاد(ع) می فرمایند:«وَ أَمَّا حَقُّ الْكَبِيرِ فَاِنَّ حَقَّهُ تَوْقِيرُ سِنِّهِ وَ اِجْلاَلُ اِسْلاَمِهِ اِذَا كَانَ مِنْ أَهْلِ الْفَضْلِ فِي الاِْسْلاَمِ بِتَقْدِيمِهِ فِيهِ وَ تَرْكُ مُقَابَلَتِهِ عِنْدَ الْخِصَامِ وَ لاَ تَسْبِقْهُ اِلَى طَرِيق وَ لاَ تَؤُمَّهُ فِي طَرِيق وَ لاَ تَسْتَجْهِلْهُ وَ اِنْ جَهِلَ عَلَيْكَ تَحَمَّلْتَ وَ أَكْرَمْتَهُ بِحَقِّ اِسْلاَمِهِ مَعَ سِنِّهِ فَاِنَّمَا حَقُّ السِّنِّ بِقَدْرِ الاِْسْلاَمِ وَ لا قُوَّةَ اِلاَّ بِاللَّهِ».
«حق سالمند(فرد بزرگتر از نظر سن و سال) اين است كه به خاطر سالخوردگى او را احترام كنى، علاوه بر اين كه او به خاطر اسلام، داراى ارزش و فضيلت است، پس او را مقدّم بدارى، و با او كشمكش نكنى و در رفتن به راهى بر او پيشى نگيرى و پيشاپيش او راه نروى و با او نادانى نكنى و اگر او با تو نابخردى كرد، شكيبايى را در پيش گيرى، و آن هم به خاطر اسلام و سالمندى او، زيرا حق سالمندى به اندازه زندگى اسلامى او است».
به گزارش شفقنا، حضرت آیت الله العظمی سبحانی در اثر جدید خود با عنوان«شرح رساله حقوق سیدالساجدین» به شرح حق 43 که به سالمند اختصاص دارد، پرداخته و مرقوم می دارند:«زندگى انسان، از شيرخوارگى آغاز شده، سپس دوره هاى مختلفى را طى مى كند. گروهى قبل از آن كه به دوران پيرى و فرتوتى برسند، راه مرگ را در پيش گيرند، ولى گروهى همه دوره ها را طى كرده، سپس دعوت حق را اجابت مى گويند.
دوره هاى زندگى انسان، از نظر مردم به گونه زير است:
- شيرخوارگى، 2. كودكى، 3. نوجوانى، 4. جوانى، 5. ميانسالى، 6. پيرى، 7. فرتوتى.
ولى از نظر قرآن، دوره هاى زندگانى انسان، به گونه اى ديگر است.
(اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِينَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَيْنَكُمْ وَتَكَاثُرٌ فِي الأَمْوَالِ وَالأَوْلاَدِ كَمَثَلِ غَيْث أَعْجَبَ الْكُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ يَهِيجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ يَكُونُ حُطَامًا وَفِي الاْخِرَةِ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللهِ وَرِضْوَانٌ وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلاَّ مَتَاعُ الْغُرُورِ).([1])
«بدانيد زندگى دنيا كه فقط بازى و سرگرمى و تجمّل پرستى و فخرفروشى در ميان خودتان و افزون طلبى در اموال و اولاد است. به سان بارانى است كه محصولش، كشاورزان را به شگفتى وامى دارد، سپس خشك شده و آن را زرد رنگ مى بينى، سپس تبديل به كاه وعلف مى شود، و در آخرت يا عذاب شديدى در پيش است و يا آمرزش و رضاى خداوند، و در هر حال زندگى دنيا چيزى جز كالايى فريبنده نيست».
اين مراحل شش گانه به ترتيب در پرورش انسان، اثر مثبت دارند، اگر در دوران كودكى، كودك، بازى نكند، و يا در مرحله بعدى، سرگرمى نداشته باشد، از حركت باز مى ايستد، ديگر به مراحل بعدى گام نمى گذارد.
همچنين علاقه جوان، به زيبايى و تجمّل، در او ايجاد حركت مى كند كه وسايل آن را فراهم آورد، مانند لباس زيبا و خانه زيبا و همچنين ديگر مراحل، بنابراين، اين نوع مراحل، اگر به عنوان وسيله باشد بسيار خوب است، امّا اگر هدف باشد، خسران و زيان بار است. اميرمؤمنان(عليه السلام)مى فرمايد:
«وَمَنْ أَبْصَرَ بِهَا بَصَّرَتْهُ، وَمَنْ أَبْصَرَ إِلَيْهَا أَعْمَتْهُ».([2])
«اگر به دنيا با ديده وسيله بنگرد، بسيار خوب است ولى اگر به ديده هدف بنگرد، خسران است، زيرا پايدار نيست».
در آيه نكته ديگرى هست و آن اين كه مى فرمايد:(وَفِي الاْخِرَةِ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللهِ)طبعاً كسانى كه دنيا را كعبه آمال خود قرار مى دهند، مشمول فقره عذاب شديد خواهند بود، امّا كسى كه دنيا را معبر براى آخرت قرار مى دهد مشمول (مَغْفِرَةٌ مِنَ اللهِ) قرار مى دهد.
***
در دوران پيرى، نشاط طبيعى از انسان، گرفته مى شود، و لذا امام سجاد(عليه السلام) به احترام سالمندان، توصيه مى كند و مى فرمايد:
- فإنّ حَقَّهُ تُوقيرُ سِنّه، وإجلالُ إسلامِهِ: «حق او اين است كه به خاطر سنّ و سالش و به خاطر دين و اسلامش او را احترام كنى».
- إذا كان مِنْ أهلِ الفَضلِ في الإسلامِ بتَقديمِهِ فِيه: «اگر مسلمان است و داراى فضيلت، او را به خاطر آن برترى گرامى شمارد و بر ديگران مقدّم بدارد».
- وَتَرْكِ مقابَلَتِهِ عِندَ الخِصامِ: «به ستيزه جويى، با او رو در رو نشود».
- ولا تَسْبِقْهُ إلى طَريق وَلا تَؤمَّهُ في طَريق: «در راه رفتن بر او پيشى نگيرى و پيشاپيش او راه نروى».
- وَإنْ جَهِلَ عَلَيكَ تَحَمَّلْتَ:«اگر با تو تندخويى كرد، خويشتندارى نشان دهى».
در پايان، حديثى از رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم)، درباره تكريم سالمندان نقل مى كنيم:
«إنّ الله ينظر في وجه الشيخ المؤمن صباحاً ومساءً فيقول: يا عبدي كبر سنّك، ودقّ عظمك، ورقّ جلدك، وقرب أجلك، وحان قدومك علي فاستحِ منّي فأنا استحيى من شيبتك أن أُعذّبك بالنار».([3])
«خدا به چهره مؤمن پير هر بامداد و شامگاهان مى نگرد و به او مى گويد: بنده من! سنّ تو بالا رفته و استخوانت نرم شده و پوست تو نازك گشته و مرگ تو نزديك شده و به زودى به نزد من مى آيى. از من شرم كن، من از موى سپيد تو حيا مى كنم كه تو را عذاب كنم».
[1]. سوره حديد، آيه20.
[2]. نهج البلاغه، خطبه 82.
[3]. بحارالأنوار، ج70، ص 390، حديث12.
ادامه دارد…
