شفقنا- بیست و سوم ماه ذی القعده، روز زیارتی امام رضا(ع) است و بار دیگر صحن و سرای امام مهربانی ها، میزبان عاشقانی می شود که از هر بهانه ای برای حضور در این قطعه بهشت بهره می جویند. امسال، همزمانی روز زیارتی امام رضا(ع) با روز جمعه، حال و هوای متفاوتی به آن بخشیده و فرصت را برای حضور زائران بیشتر فراهم کرده است.
به گزارش شفقنا، ماه ذیالقعده ماه «امام رضا (ع)» نام گرفته است، زیرا آغازش با تولد خواهر بزرگوارایشان و اواسطش تولد خود ایشان و پایانش شهادت فرزند بزرگوارشان است.
درباره اینکه چرا روز 23 ذیالقعده روز زیارتی امام رضا(ع) است، برخی از افراد معتقدند امام هشتم شیعیان در روز 23 ذیالقعده به شهادت رسیده است، اما باید گفت این روز، روز زیارتی مخصوص ایشان نامیده شده است تا مردم با توجه به ذات آن حضرت و به نقشی که ایشان در ایجاد مدینه رضوی داشتند پی ببرند.
علامه مجلسی:
زیارت حضرت رضا علیه السلام در روزهای مقدس اسلامی افضل است؛ خصوصا روزهایی که اختصاص به آن حضرت دارد. مثل روز ولادت (11 ذی القعده) و روز شهادت آن حضرت (مطابق مشهور آخر ماه صفر) سپس از کتاب اقبال مرحوم سید بن طاووس استحباب زیارت آن حضرت را در روز 23 ذی القعده (طبق روایتی روز شهادت آن حضرت) نیز نقل می کند و در پایان می نویسد: استحباب زیارت آن حضرت در ماه رجب گذشت (بحار الانوار جلد 99 صفحات 43 و 44). مرحوم محدث قمی روز 25 ذی القعده را نیز به این موارد ضمیمه کرده است.
مرحوم شیخ عباس قمی:
مرحوم شیخ عباس قمی در وقایع الایام و مفاتیح الجنان در فضیلت ماه ذی القعده و به خصوص روز زیارتی امام رضا علیه السلام می نویسد:
بدان که این ماه اول ماههای حرام است که حق تعالی در قرآن مجید ذکر فرموده و آنها ذی القعده و ذی الحجه، محرم و رجب است که در اسلام معظم و مکرم بوده اند و سید ابن طاووس روایتی نقل کرده که ذی القعده محل اجابت دعاست در وقت شدت و در روز یکشنبه این ماه نمازی با فضیلت بسیار از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم روایت کرده که مجملش آن است که هر که آنرا به جا آورد توبه اش مقبول و گناهش آمرزیده شود و خصماء او در روز قیامت از او راضی شوند و با ایمان بمیرد و دینش گرفته نشود و قبرش گشاده و نورانی گردد و والدینش از او راضی گردند و مغفرت شامل حال والدین او و ذریه او گردد و توسعه رزق پیدا کند و ملک الموت با او در وقت مردن مدارا کند و به آسانی جان او بیرون شود.
روایت شده که هر که در یکی از ماههای حرام سه روز متوالی که پنجشنبه و جمعه و شنبه باشد روزه بگیرد ثواب 900 سال عبادت برای او نوشته شود.
قال سیدبن طاووس فی الاقبال:
و رایت فی بعض تصانیف اصحابنا العجم رضوان الله علیهم، انه یستحب ان یزار مولانا الرضا علیه السلام یوم ثالث وعشیرین من ذی القعده، من قرب او بعید. ببعض زیارته المعروفه او بما یکون کالزیاره من الروایه بذلک.
صلوات خاصه حضرت:
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى عَلِىِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا الْمُرْتَضَى الاِْمامِ التَّقِىِّ النَّقِىِّ وَحُجَّتِکَ عَلى مَنْ فَوْقَ الاَْرْضِ وَمَنْ تَحْتَ الثَّرى الصِّدّیقِ الشَّهیدِ صَلوةً کَثیرَةً تآمَّةً زاکِیَةً مُتَواصِلَةً مُتَواتِرَةً مُتَرادِفَةً کَاَفْضَلِ ما صَلَّیْتَ عَلى اَحَدٍ مِنْ اَوْلِیآئِکَ: خدایا درود فرست بر على بن موسى الرضا آن امام پسندیده با تقواى پاک و حجت تو بر هر که روى زمین و هر که در زیر زمین است آن راستگوى شهید درودى بسیار و تام و تمام و پاکیزه و پیوسته و پى در پى و دنبال هم مانند بهترین درودى که مى فرستى بر یکى از دوستانت.
زیارت مختصر امام رضا علیه السلام :
اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا وَلِىَّ اللَّهِ وَابْنَ وَلِیِّهِ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا حُجَّةَ اللَّهِ وَابْنَ حُجَّتِهِ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اِمامَ الْهُدى وَالْعُرْوَةَ الْوُثْقى وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَکاتُهُ اَشْهَدُ اَنَّکَ مَضَیْتَ عَلى ما مَضى عَلَیْهِ آبآؤُکَ الطّاهِرُونَ صَلَواتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ لَمْ تُؤْثِرْ عَمىً عَلى هُدىً وَلَمْ تَمِلْ مِنْ حَقٍّ اِلى باطِلٍ وَاَنَّکَ نَصَحْتَ لِلَّهِ وَلِرَسُولِهِ وَاَدَّیْتَ الاَْمانَةَ فَجَزاکَ اللَّهُ عَنِ الاِْسْلامِ وَاَهْلِهِ خَیْرَ الْجَزآءِ اَتَیْتُکَ بِاَبى وَ اُمّى زآئراً عارِفاً بِحَقِّکَ مُوالِیاً لاَِوْلِیآئِکَ مُعادِیاً لاَِعْدآئِکَ فَاشْفَعْ لى عِنْدَ رَبِّکَ
اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا مَوْلاىَ یَا بْنَ رَسُولِ اللَّهِ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَکاتُهُ اَشْهَدُ اَنَّکَ الاِْمامُ الْهادى وَالْوَلِىُّ الْمُرْشِدُ اَبْرَءُ اِلَى اللَّهِ مِنْ اَعْدآئِکَ وَاَتَقَرَّبُ اِلَى اللَّهِ بِوِلایَتِکَ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْکَ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَکاتُهُ
سلام بر تو اى ولى (و نماینده ) خدا و فرزند ولى او سلام بر تو اى حجت خدا و فرزند حجت او سلام برتو اى پیشواى هدایت و رشته محکم حق ، و رحمت خدا و برکاتش نیز بر تو باد گواهى دهم که تو به همان راهى رفتى که پدران پاکت بدان راه رفتند درودهاى خدا بر ایشان باد اختیار نکردى کورى (گمراهى ) را بر هدایت و تمایل نگشتى از حق بسوى باطل و تو براستى خیرخواهى کردى براى خدا و پیامبرش و پرداختى امانت را پس خداوند پاداشت دهد از دین اسلام و مسلمانان به بهترین پاداش ، آمده ام پدرم و مادرم به فدایت به درگاه تو براى زیارت با معرفت به حق تو و دوستدارم دوستانت را و دشمنم با دشمنانت پس شفاعت کن از من در نزد پروردگارت
سلام بر تو اى مولا و سرور من اى فرزند رسول خدا و رحمت خدا و برکاتش بر تو باد گواهى دهم که توئى امام راهنما و سرپرست با رشد و هدایت بیزارى جویم بدرگاه خداوند از دشمنانت و تقرب جویم بدرگاه خدا بوسیله دوستى تو درود خدا و رحمت خدا و برکاتش بر تو باد.
توصیه آیت الله بهجت برای زیارت امام رضا (ع)
زیارت شما قلبی باشد. در موقع ورود اذن دخول بخواهید، اگر حال داشتید به حرم بروید. هنگامی که از حضرت رضا(ع) اذن دخول میطلبید و میگویید: « أأدخل یا حجة الله: ای حجت خدا، آیا وارد شوم؟ » به قلبتان مراجعه کنید و ببینید آیا تحولی در آن به وجود آمده و تغییر یافته است یا نه؟ اگر تغییر حال در شما بود، حضرت(ع) به شما اجازه داده است. اذن دخول حضرت سیدالشهدا (ع) گریه است، اگر اشک آمد امام حسین(ع) اذن دخول دادهاند و وارد شوید.
اگر حال داشتید به حرم وارد شوید. اگر هیچ تغییری در دل شما به وجود نیامد و دیدید حالتان مساعد نیست، بهتر است به کار مستحبی دیگری بپردازید. سه روز روزه بگیرید و غسل کنید و بعد به حرم بروید و دوباره از حضرت اجازه ورود بخواهید.
زیارت امام رضا (ع) از زیارت امام حسین(ع) بالاتر است، چرا که بسیاری از مسلمانان به زیارت امام حسین(ع) میروند. ولی فقط شیعیان اثنیعشری به زیارت حضرت امام رضا (ع) میآیند.
ثواب زیارت به ویژه زیارت حضرت علی ابن موسی الرضا علیه السلام
آنچه که نسبت به زیارت اهل بیت علیهم السلام در آیات قرآن کریم وارد شده، آن است که هر فرد در کنار بزرگان و امامانی قرار بگیرد که آنها اتصالشان به خداوند متعال قویتر از دیگران است و رعایت و رفتارشان نسبت به حریم الهی بیشتر از دیگران است.
در قرآن، آیات بسیاری درباره راههای انسانیت آمده است، که به همین منظور در کنار اولیای خدا بودن از دو منظر فطری و وجدانی برای ما ضرورت دارد. در واقع اگر کسی بخواهد مسیر انسانیت را بپیماید باید حتما با یکی از اولیای الهی ارتباط برقرار کند.
باید در نظر داشت که اهل بیت علیهم السلام حتی پس از وفاتشان همچنان هدایتگر شیعیان خود هستند. به همین منظور در مکتب ما ارتباط با ائمه اطهار علیهم السلام ضرورت دارد. البته این ارتباط صرفا در زمان حیات معصوم (ع) نیست، بلکه این رابطه در هنگام شهادتشان نیز شکل میگیرد، چرا که در طول زمان حیات این بزرگواران به دلیل روح توانمند و اتصال قدرتمندی که به اشراقات الهی داشتند، توانستند پاسخگو ما باشند.
زیارت امام رضا(ع) در ماه ذی القعده از جایگاه خاصی برخوردار است نفس زیارت و اثرات آن بر روح افراد همواره مورد تاکید بوده زیرا زائرانی که برای زیارت «امام رضا (ع)» به حرم مطهر ایشان میآیند دارای آرامش قلبی میشوند و این نتیجه اتصال و ارتباط روحی با خداوند و ائمه اطهار است.
سیاه پوش شدن حرم مطهر رضوی
حرم مطهر رضوی در روز زیارتی امام رضا(ع) و بهروایتی شهادت این امام همام سیاهپوش شد.
ویژه برنامههای روز زیارتی امام رضا(ع) در حرم رضوی
مراسم ویژه روز زیارتی مخصوص امام رضا(ع) جمعه چهارم مردادماه مصادف با 23 ذی القعده از ساعت 18 در رواق امام خمینی(ره) برپا می شود.
این مراسم با قرائت آیاتی از کلام الله مجید آغاز و پس از آن حجتالاسلام والمسلمین سید حسین مومنی به ایراد سخنرانی میپردازد.
در ادامه این مراسم صابر خراسانی به شعرخوانی و سعید حدادیان مداح اهل بیت(ع) به مرثیهسرایی خواهد پرداخت و پس از آن زیارت جامعه کبیره قرائت میشود.
حرم مطهر رضوی در شب زیارتی حضرت رضا(ع) مملو از جمعیت بود
در شب زیارتی حضرت رضا(ع) هزاران نفر از ارادتمندان ساحت مقدس اهل بیت عصمت و طهارت(ع) از اقصی نقاط دنیا و ایران اسلامی برای عرض ارادت و زیارت امام هشتم(ع) به حرم مطهر رضوی مشرف شدهاند.
صحنها و رواقهای حرم مطهر رضوی در این شب حال و هوای خاصی دارد؛ پرچم سیاه به نشانه عزا بر فراز گنبد منور رضوی به اهتزاز و پوشش ضریح مطهر نیز به رنگ سیاه درآمده و اماکن متبرکه حرم مطهر شاهد حضور خیل زائرانی است که با چشمانی گریان آمدهاند تا ضمن زیارت آن امام همام، از مراسم شب زیارتی و به روایتی شب شهادت حضرت رضا(ع) بهرهمند شوند.
آیت الله جوادی آملی بلافاصله پس از اقامه نماز به ایراد سخنرانی پرداخت و پس از قرائت زیارت امین الله حجت الاسلام و المسلمین شیخ حسین انصاریان سخنرانی و مرثیه سرایی کرد.
پس از آن با حضور گسترده زائران، دعای کمیل قرائت شد و پس از آن مراسم عزاداری دایر گردید.
هیئت «حسین جان» در حرم مطهر رضوی
هیئت «حسین جان» بیش از 35 سال در ایام زیارتی امام رضا(ع) در ماه ذیالقعده، از تهران به حرم مطهر رضوی مشرف میشوند و با صدای گرم حاج منصور ارضی برنامه مناجات خوانی و روضه را در حرم ثامن الحجج(ع) اجرا میکنند.
امسال نیز طبق سنت هر سال ویژه برنامههای با شکوه هیئت «حسین جان» با حضور خیل عظیمی از زائران و مجاوران بارگاه منور رضوی از ساعت 12:30 بامداد جمعه آغاز و به مدت سه شب ادامه خواهد داشت.
مناجاتخوانی بامدادی هیئت «حسین جان» در صحن جمهوری اسلامی برگزار میشود، حاج منصور ارضی در این مراسم زیارت جامعه کبیره را قرائت خواهد کرد و در ادامه دیگر مداحان کشوری به مدیحهسرایی و شعرخوانی میپردازند.
در روز 23 ذیالقعده به زیارت حضرت رضا(ع) از نزدیک و دور تاکید شده و همچنین بنا به روایتی شهادت حضرت رضا(ع) در این روز واقع شده است.
شرح شهادت امام رضا (ع) در منابع اسلامي
در روايتي از اباصلت آمده است: «مأمون، امام رضا (ع) را فراخواند و آن حضرت را مجبور كرد از انگور بخورد. آن حضرت به واسطه آن انگور مسموم شد.»
درباره نحوه شهادت امام رضا (ع)، بيشتر عالمان شيعه و همچنين تعداد زيادي از علماي اهل سنت، قائل هستند كه آن حضرت مسموم و شهيد شده است. البته درباره عامل شهادت امام هشتم، اختلافنظرهايي وجود دارد؛ اما قول مشهور اين است كه آن حضرت، توسط «مأمون» خليفه عباسي مسموم و به شهادت رسيد.
برخي از علماي اهل سنت بر اين نظرند كه مأمون، امام رضا (ع) را مسموم نكرده است و براي اين گفته خود دلائلي هم ذكر ميكنند. از جمله آن دلائل اين است كه مأمون دختر خود را به همسري امام جواد (ع) درآورد. مأمون به برتري امام رضا (ع) در برابر علما استدلال ميكرد. بعد از درگذشت امام رضا (ع) مأمون بسيار ناراحت و غمگين بود و…
در ادامه خواهيم گفت كه به هيچ يك از دلائل در اين رابطه نميتوان استناد كرد.
همچنين عدهاي از علماي اهل سنت نيز بر اين باورند كه امام رضا (ع) مسموم شده است و عامل جنايت، عباسيان اما شخصي غير از مأمون، بوده است. براي مثال؛ ابنجوزي ميگويد: «وقتي عباسيان ديدند خلافت از دست آنها خارج شد (به واسطه ولايتعهدي) و به دست علويان افتاد، امام رضا (ع) را مسموم كردند.» اين قول نيز چندان صحيح به نظر نميرسد؛ زيرا «بيشتر مورخان و راويان اجماع دارند كه مأمون سم را به امام (ع) داده نه غير او.»
همچنين روايات مستندي از امام رضا (ع) وارد شده است كه در آن، حضرت شهادت خود را پيشگويي كرده و عامل اين جنايت را مأمون دانسته است. امام رضا (ع) به هرثمة بن اعين ميگويد: «موقع مرگ من فرا رسيده است. اين طاغي (مأمون) تصميم گرفته مرا مسموم كند…»
عدهاي از پژوهشگران معتقدند كه شورش عباسيان در بغداد و تصميم مأمون براي حضور در اين شهر، سبب شد تا اطرافيان اين خليفه به وي هشدار دهند كه در نبود وي و حضور وليعهد ـ كه منظور امام رضا (ع) بود ـ كار حكومت به مشكل برخواهد خورد و به همين دليل، مأمون، امام رضا (ع) را به شهادت رساند.
به نظر ميرسد انگيزه اصلي مأمون در به شهادت رساندن امام رضا (ع) همين مطلبي باشد كه ذكر شد. چرا كه قيام عباسيان در بغداد جز به خاطر ترس از روي كار آمدن علويان نبوده است.
طبري مينويسد: «مأمون نامهاي به بنيعباس در بغداد نوشت و مرگ علي بن موسي (ع) را به آنان اعلام كرد و از آنان خواست كه به اطاعت او درآيند؛ زيرا دشمني آنان با او جز با بيعت وي با علي بن موسي (ع) نبوده است.»
از ديگر موجباتي كه مورخان در قتل امام رضا (ع) ذكر كردهاند، كينهاي ميدانند كه مأمون از امام رضا (ع) به دل گرفته بود. طبرسي مينويسد: «علتي كه موجب شد مأمون، امام رضا (ع) را به شهادت برساند، اين بود كه آن حضرت بيمحابا (و بدون ترس) حق را در برابر مأمون اعلام ميكرد. در بيشتر موارد در مقابل او قرار ميگرفت كه موجب عصبانيت و كينه او مي شد…»
همانگونه كه بيان شد، از نظر روايات شيعي، شكي نيست كه مأمون، حضرت رضا (ع) را مسموم كرد. اما اينكه كيفيت اين عمل چگونه بوده است، چند نوع روايت وجود دارد كه به آنها اشاره ميكنيم.
روايتي را شيخ مفيد از عبدالله بن بشير نقل كرده كه عبدالله گفت: «مأمون به من دستور داد كه ناخنهاي خود را بلند كنم … سپس مرا خواست و چيزي به من داد كه شبيه تمر هندي بود و به من گفت: اين را به همه دو دست خود بمال … سپس نزد امام رضا (ع) رفت و به من دستور داد كه انار براي ما بياور. من اناري چند حاضر كردم و مأمون گفت: با دست خود آن را بفشار.
من فشردم و مأمون آن آب انار را با دست خود به حضرت خورانيد و همان سبب مرگ آن حضرت شد و پس از خوردن آن آب انار، دو روز بيشتر زنده نماند.»
روايت ديگري را شيخ مفيد از محمد بن جهم ذكر كرده كه مي گويد: «حضرت رضا (ع) انگور دوست ميداشت. پس قدري انگور براي حضرت تهيه كردند. در حبههاي آن به مدت چند روز سوزنهاي زهرآلود زدند. سپس آن سوزنها را كشيده و نزد آن بزرگوار آوردند … آن حضرت از آن انگورهاي زهرآلود بخورد و سبب شهادت ايشان شد.»
روايتي از اباصلت هروي نيز نقل شده كه مي گويد: «مأمون، امام رضا (ع) را فراخواند و آن حضرت را مجبور كرد از انگور بخورد. آن حضرت به واسطه آن انگور مسموم شد.»
بنابراين، ادلهاي كه اهل سنت ذكر كردهاند كه مأمون امام رضا (ع) را به شهادت نرسانده بياساس است؛ چرا كه مأمون فردي بود كه به خاطر حكومت، برادرش امين را به قتل رساند و محبوبيت امام رضا (ع) در نزد او از برادرش بيشتر نبود. و گريه ظاهري او بعد از مرگ امام (ع) به جهت منحرف كردن اذهان علويان و طرفداران امام رضا (ع) بوده است.
بعد از شهادت امام رضا (ع) شيعيان، بدن شريف آن حضرت را در خراسان تشييع كردند. اين تشييع جنازه به حدي پر شور بود كه تا آن زمان مثل آن ديده نشده بود. همه طبقات در تشييع جنازه امام حاضر شدند.
