شفقنا- قرآن مجید از بزرگترین و بینظیرترین معجزههای الهی است که از سوی خداوند به مسلمانان هدیه شده است قرآنی که آیه به آیه آن و سوره و به سوره آن آکنده از معجزات و دریایی از پندهای آموزنده است؛ کتابی که از لحظه نزول بر پیامبراکرم(ص) دست خوش تحریف و تغییرقرار نگرفته است.
برای بهره گیری از دریای بیکران مفاهیم و پندهای آن از سوی مسلمانان و حتی دیگر ادیان کارهای بسیاری در زمینه مطالعات و پژوهشهای قرآنی انجام شده است که میتوان به دایره المعارف قرآن کریم اشاره کرد.
دایره المعارفی که به عنوان مهمترین دستاورد علمی در زمینه پژوهشهای قرآنی شناخته میشود از سوی مرکز فرهنگ ومعارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی قم تدوین و اکنون به جلد 15 آن رسیده است.
دایره المعارف قرآنی شامل اطلاعات پایه و معتبر و اصیلی است که در باب علوم و معارف و همچنین اعلام قرآنی به گونهای آسان یاب وروان در دسترس قرآن پژوهان واهل تحقیق و پژوهش قرار میگیرد.
مدخلهای این دانشنامه به گونهای علمی و شیوا نگارش یافته و در بردارنده مدخلها و مقالههای متنوعی از دل قرآن مجید است هرچند در قرن 17 میلادی در اروپا هم دایره المعارف قرآنی تدوین شده ولی با این دایره المعارف که با قواعد و استانداردهای علمی امروزی نگارش شده مطابقت ندارد.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی عنوان می کند: پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی دو رسالت کلیدی در فعالیتهای خود دارد از جمله توانمندسازی علوم اسلامی برای حل مشکلات برای کمک به نظام اسلامی و اسلامی سازی نیروی انسانی است دایره المعارف زیرساختی برای رسیدن به این دو رسالت است.
حجت الاسلام والمسلمین نجف لک زایی میافزاید: دایرة المعارف قرآنی زیرساخت اسلامی سازی علوم انسانی را هم فراهم میکند چون ما نمیتوانیم از متخصصان علوم مختلف انتظار داشته باشیم که خود از تفاسیر قرآنی به دنبال مفاهیم مختلف رفته و آن را استخراج کنند لذا دایره المعارف قرآنی این مفاهیم را استخراج و در اختیار قرآن پژوهان قرار داده است.
رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن در گفت وگو با خبرنگار شفقنا میگوید: دانش هایی که از نظر محتوایی و قلمرو توسعه پیدا میکنند بهترین روش برای ارائه سازمان یافته آنها تدوین دایره المعارف قرآنی است.
محمد صادق یوسفی مقدم می افزاید: دایره المعارف قرآن کریم به عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی برگزیده شده است و از سوی مراکز دانش که مرز دانش و استانداردهای پژوهشی را دراختیار دانش پژوهان قرار میدهند بالاترین امتیاز را دریافت کرده است.
او با اشاره به مخاطبان این دایره المعارف اظهار میکند: مخاطبان دایره المعارف قرآن کریم تنها جهان اسلام نیستند بلکه کلیه ادیان و مذاهب میتوانند با مراجعه به این دایره المعارف دیدگاه اسلام را که بر قرآن کریم متمرکزشده استخراج کنند و درهرموضوعی که احساس میکنند باید از دیدگاه قرآن کریم استفاده کنند می از این اثر بهره مند شوند.
دایره المعارف قرآنی از شروع تاکنون
به گفته حجت الاسلام علی خراسانی، نخستین بار دایره المعارف با شکل امروزی درقالب الفبا در قرن 17 میلادی و در سال 1913 یعنی 100 سال قبل در اروپا منتشرشد اما دایره المعارفی با قواعد امروزی و با استانداردهای شناخته شده وجود نداشت و فقدان چنین اثری باعث شد تا پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در سال 75 به فکر تدوین دایره المعارف افتاده و در سال 76 تدوین این پروژه جامع علمی را آغاز کند.
مدیر گروه دایرةالمعارفهای قرآنی مرکز فرهنگ و معارف قرآن میگوید: این دایره المعارف در 5 بخش تدوین شده که شامل بخش گزینش مدخل، تشکیل پرونده علمی، نگارش و تالیف مقالات وهمچنین بخش تالیف و بازبینی و بخش ویرایش میباشد.
او بیان میکند: این دایره المعارف برای نخستین بار درقالب استاندارد نگاشته شده و مدخلهای قرآنی آن جامعیت دارد؛ 3 هزار مدخل و 2 هزار و 300 مقاله از ویژگی دیگر این دایره المعارف است.
به گفته خراسانی، بخشهای علمی این دایره المعارف هم به بخش فلسفه و عرفان، بخش اخلاق وبخش ادیان وتاریخ همچنین علوم قرآن ومعارف و مفاهیم تقسیم بندی شده است هرچند مباحث فقهی در این دایره المعارف با رویکرد علمی و پژوهشی و با توجه به قلمرو مقالات تنظیم میشود احترام به آراء و عقاید مذهبی و مکتبهای اسلامی مورد توجه قرار گرفته وازدامن زدن به اختلافات پرهیز شده است.
ارزیابی دقیق مقالات علمی دایره المعارف
حجت الاسلام خراسانی در پاسخ به این سئوال که مقالات علمی چگونه ارزیابی میشوند میگوید: مقالات سطوح مختلفی دارند چون نویسندگان آن سطوح علمی مختلفی دارند ولی قبل از انتشار از سوی شورای علمی به دقت بررسی میشوند. ارزیابیها به شکل موردی است و هرکدام دربخش بررسی علمی از سوی شورای علمی و یا ویرایش و کنترل اصلاحاتی صورت میگیرد گاهی این ارزیابی در ده مرحله مورد ارزیابی قرار میگیرد.
او میافزاید: برای استفاده قرآن پژوهان چه در داخل و چه خارج از کشور این دایره المعارف به زبانهای عربی و انگلیسی ترجمه شده است اما ترجمه انگلیسی نیازمند اتمام کار دایره المعارف است تا به ترتیب الفبایی باشد.
وجود 6 جلد دانشنامه قرآنی در دل دایره المعارف
مدیر گروه دایرةالمعارفهای قرآنی مرکز فرهنگ و معارف قرآن اظهار میکند: این پروژه علمی 20 سالی است که آغاز شده و تاکنون جلد 15 آن هم تالیف شده است از آثار وبرکات این دایره المعارف وجود 6 جلد دانشنامه قرآنی میباشد که ویژه نوجوانان است.
حجت الاسلام خراسانی میافزاید: این دانشنامهها از دل مقالات آمده و 15 جلد به تفکیک موضوعی انتخاب شده است که شامل، دانشنامه قرآن و اخلاق، دانشنامه قرآنی معارف عقلی، دانشنامه علوم قرآنی اعلام قرآنی، دانشنامه قرآنی حج وسرزمین وحی می باشد.
گزارش : تاری قلی