سلوک مراجع/ مهدی دربانی: جوانگرایی و توجه به تکنولوژی ویژگی متمایز آیت الله مکارم شیرازی است / آیت الله مکارم شیرازی هیچگاه تظاهر به فقر نمی کنند

شفقنا- سلوک مراجع عظام تقلید مجموعه گفت وگوهایی است که شفقنا برای معرفی این ارکان معظم تشیع به انجام می رساند.

مهدی دربانی سابقه 15 سال آشنایی با حضرت آیت الله مکارم شیرازی را دارد و به گفته خودش قبل از حاضرشدن در پای درس حضرت آیت الله مکارم شیرازی، در قسمت های مختلف استخاره، پاسخگویی به سئوالات شرعی، پاسخگوی آنلاین، دبیری مجمع مشورتی و مسئولیت پایگاه اطلاع رسانی این مرجع تقلید کار کرده است.

او همچنین 12 سال عضو جلسه استفتائات آیت الله مکارم شیرازی بوده و از نزدیک با ویژگی های فقهی، شخصیتی و سیاسی این مرجع تقلید آشناست.ضمن اینکه چندسال هم عضو بعثه این مرجع تقلید بوده است. مسئولیت بخش تحقیقاتی منتخب الآثار من بحارالانوار آخرین مسئولیتی است که وی از 8 سال پیش تاکنون عهده دار شده است.

 ساده گویی دروس بارزترین خصوصیت آیت الله مکارم شیرازی است

عضو دفتر حضرت آیت الله مکارم شیرازی در خصوص سلوک فقهی این مرجع تقلید شیعیان بیان داشت: ایشان خیلی تلاش می کنند احکام از منظر فقه برای مردم سخت و پیچیده  نباشد؛ علاوه براینکه سبک فقهی ایشان خیلی به عرف بستگی دارد اما تلاش ایشان برای اینکه مردم در چالشهای فقهی نیفتند بسیار زیاد است.

او با اشاره به تلاش عده ای در معرفی آیت الله مکارم شیرازی به عنوان مرجع سختگیر گفت: ما که از نزدیک با این مرجع تقلید و احکام ایشان آشنایی داریم، می دانیم که ایشان به شدت تلاش می کنند احکام برای عمل مردم ساده و در عین حال صحیح باشد.ایشان برخی اوقات، مطالعاتی انجام می دهند تا با یک راهکار صحیح و شرعی، مفرّی برای فردی که سئوالی کرده و در پیچ فقهی افتاده پیدا کند؛ طبیعتا در درسشان یکی از بارزترین خصوصیات معظم له، ساده گویی است که شاید عده ای نپسندند.

دربانی با اشاره به تمایل عده ای از روحانیون برای ثقیل و سنگین سخن گفتن بیان داشت: این نحو سخن گفتن سبب شده ما در لایه و قشری قرار بگیریم که ارتباطاتمان با مردم به حداقل برسد، اینجا وقتی مخاطب ما به مخاطب خاص تبدیل شد، باعث می شود تا از مردم جدا شویم.

او ادامه داد: آیت الله مکارم شیرازی در عین درایت، علم و آگاهی فوق العاده به مبانی فقهی، مطالب را خیلی ساده و روان بیان می کنند یعنی مطالب ایشان در عین سادگی و همه فهم بودن اما از عمق بالایی برخوردار است. یکی دیگر از ویژگی های این مرجع تقلید این است که در برنامه های رادیویی درباره احکام، ایشان شخصا پاسخگوی سئوالات هستند.

عضو دفتر آیت الله مکارم شیرازی، ساده سخن گفتن با مردم را هنر این مرجع تقلید دانست و بیان داشت: من این کار را ناشی از هوش بالای ایشان می دانم؛ گاهی اوقات در جلساتی که با ایشان داریم، تاملی کرده و سپس شعری را می خوانند و بعد می گویند این شعر را دوره دبیرستان حفظ کردم یا برخی اوقات معنی اصطلاحات انگلیسی را از ما سئوال می کنند. این حافظه و باهوش بودن سبب می شود تا مرجع تقلید بداند چه مطلبی را کی و کجا باید بگوید.

او در خصوص فتوای این مرجع تقلید شیعیان در مورد تحصیل بانوان مسلمان در کشورهای غیرمسلمانی که حجاب ممنوع است، به عنوان نمونه ای از آگاه به زمان بودن ایشان اشاره کرد و گفت: در این زمینه خیلی سئوال به دفتر می رسد که در چنین شرایطی چه کنیم؟ ایشان فرمودند ما اگر بیائیم و جلوی این مساله را بگیریم، کسانی که تقیّدی به اسلام و دین و حجاب ندارند، تحصیلات آکادمیک در خارج از کشور را سپری کرده، سپس باز می گردند و بر ما مسلط می شوند اما اگر اینها با ترفندی مانند استفاده از کلاه گیس یا اهم و مهم کردن، تحصیلات خود را ادامه دهند می توانیم جلوی تسلط افراد بی قید به دین و اسلام را بگیریم. این در حقیقت یک فتوای فقهی صحیح از نظر مبانی است که از هوشمندی فوق العاده ای برخوردار است.

دربانی، استفاده از منابع دست اول، بیان اقوال مختلف و نوع تدریس را از عوامل استقبال طلاب از جلسات درسی ایشان برشمرد و ابراز داشت: شاگردانی که در درس ایشان حاضر می شوند، به گونه ای بحث را مطرح می کنند که چارچوبی از آن موضوع در ذهن ترسیم می شود درواقع سبک کاملا چارچوب بندی شده را به شما آموزش می دهد. گاهی اوقات استفاده ای که از یک روایت می کنند بسیار هوشمندانه است و احساس خوبی به انسان دست می دهد.

تمامی مراکز تحت اشراف این مرجع تقلید از محل کمک های مردمی اداره می شوند

او در مورد ارتباط آیت الله مکارم شیرازی با حوزه های علمیه خراسان و نجف گفت: پرداخت شهریه ها و حتی تالیف کتاب منتخب الآثار من بحارالانوار به زبان عربی آن هم به زبان عربی عصری و روز  نمونه ای از ارتباط صمیمانه و نزدیک ایشان با حوزه های علمیه خراسان و نجف است حتی خارج از حوزه، چند نامه با پاپ رد و بدل شد. ایشان در حاشیه مشهد یک حوزه علمیه بزرگ را در دست احداث دارند ضمن اینکه اهتمام فراوانی به حوزه دارند.

شاگرد آیت الله مکارم شیرازی با بیان اینکه این مرجع تقلید بر استقلال حوزه و مرجعیت شیعه تاکید دارد، گفت: ایشان تاکید دارند که مرجعیت شیعه و حوزه نباید به دولت وابستگی داشته باشد چون اگر وابسته به دولت باشد، نمی تواند حرف خود را بزند لذا موسسات و مراکز تحت اشراف ایشان از بودجه های مردمی تامین می شود تا استقلال مرجعیت حفظ شود. در دولتهای مختلف مواضع مرجعیت متفاوت است و حتی در یک دولت، موضع گیری ها متفاوت است یعنی اینگونه نیست که از یک دولتی کاملا حمایت شود و از دولتی دیگر، کاملا انتقاد شود بلکه مواردی است زمانی که دولتی خوب عمل می کند، از او حمایت شده و زمانی که دولتی بد عمل می کند از او انتقاد می شود.همین عدم وابستگی تضمین استقلال مرجعیت است.

او در خصوص سلوک سیاسی و اجتماعی آیت الله مکارم شیرازی بیان داشت: برخی گمان می کنند استقلال مرجعیت به معنای عدم داخل شدن در هر سیاستی است یعنی اگر وارد سیاست نشود، ابهت، ارزش و استقلال خود را حفظ می کند درحالیکه اگر وارد نشود، بخشی از وظایف خود را ترک کرده است اما مساله اصلی نوع ورود مرجع به سیاست است یعنی آنجا نشان دهد که وابسته به جناح، فرد و مسلک سیاسی خاصی نیست بلکه وابسته به شرع مقدس و اصل مشروعیت نظام است، در این هنگام مردم به این نتیجه می رسند که مرجع فردی مستقل است و این سبب دوام اقتدار مرجعیت می شود.

آیت الله مکارم معتقدند مطابق قانون اساسی باید با اقلیت های دینی رفتار شود

دربانی در خصوص راهبرد آیت الله مکارم شیرازی برای اعتلای مکتب اهل بیت(ع) و دوری از افراط گرایی های فرقه ای و مذهبی عنوان کرد: جریان های تکفیری که از وهابیت نشات گرفت و نزج پیدا کرد، در جهان کنونی این برداشت را به وجود می آورد که اسلام چیزی است که اینها می گویند، معظم له عنوان کرد تنها جایی که وظیفه دارد مقابل اینها بایستد ما هستیم اما این کار به تنهایی از ما ساخته نیست بلکه باید همه فرقه های اسلامی باهم در این خصوص اظهارنظر کنند و ما باید جلودار این حرکت شویم. بعد از برگزاری کنگره اول انعکاس اعلان بیزاری علمای اسلام از تکفیری ها و خارج دانستن آنها از اسلام برای وهابیت و تکفیری ها خطرناک شد به گونه ای که کسی که این خبر را می شنید به طور اجمال می فهمید که کل علمای اسلام جمع شده و همه اعلام کردند که داعش، اسلام نیست یعنی اصل مبنا و ریشه و برنامه ای که داعش برای آن تشکیل شده بود با یک هوشمندی و کنگره بین المللی به خطر جدی افتاد و اینقدر برنامه مورد استقبال قرار گرفت که دبیرخانه آن، دائمی شد و بعد از مدتی، کنگره دوم هم شکل گرفت و دبیرخانه همچنان به فعالیت خود ادامه می دهد. پس از مدتی مرکز تخصصی ضد وهابیت هم در کنار آن شکل گرفت. این نشان می دهد که آیت الله مکارم شیرازی، با هوشمندی، نقاط لازم را هدف می گیرد و با هزینه محدود در برابر هزینه های فراوانی که دشمنان برای تشکیل این گروه کردند، توانستند این تفکر را در بین اندیشمندان جهان جا بیندازند که داعش اسلام نیست.

او در خصوص نگاه آیت الله مکارم شیرازی به اقلیت های دینی با یادآوری این مطلب که معظم له جزو جمعی بودند که قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران را نوشتند، گفت: ایشان کتابی به نام اسلام، آئین رحمت دارند که در آنجا نگاهشان این است که امنیت اقلیت های مذهبی که در کشور ما زندگی می کنند باید حفظ شود، آنها در اجرای مناسک آزاد هستند اما حق تبلیغ دین خود را ندارند و از یکسری محدودیت های عقلانی برخوردارند. در هرحال مطابق قانون اساسی باید با اقلیت های دینی رفتار شود و ایفای حق آنها صورت گیرد نه اینکه سختگیری اضافی شود.

این پژوهشگر حوزه، آگاه به زمانه، هوشمندی، تسلط بسیار بالا بر منابع فقهی و آیات قرآن کریم، تسلط بر علوم مختلف مانند رجال، درایه، ادبیات و امثالهم، ساده گویی، توجه به نیازهای مردم، توجه به مسائل روز وعدم سختگیری در احکام را ویژگی بارز این مرجع تقلید شیعیان در مقایسه با دیگر مراجع عظام تقلید و بزرگان برشمرد.

او تصریح کرد: زمانی که مسئول سایت ایشان بودم، چند پروژه را پیشنهاد دادم، ایشان گفتند که نمی توانند این پروژه را قبول کنند. علت را سئوال کردم، گفتند که اینها تبلیغ من می شود؛ درواقع به وضوح می بینیم اگر جایی هزینه می کنند نه در جهت تبلیغ خدمات و فعالیت های خود بلکه در راستای معرفی خدمات مرجعیت ممکن است، باشد.

آیت الله مکارم در عین سادگی تظاهر به فقر نمی کنند

دربانی در خصوص زندگی شخصی آیت الله مکارم شیرازی گفت: شاید جالب باشد که بدانید، میزی که در دفتر ایشان است، سالیان سال است که در آنجا قرار دارد اما چیزی که مهم است اینکه تظاهر به فقر نمی کنند، لباس مرتب و تمیز می پوشند اما ادای افراد فقیر را در نمی آورند؛ ما که در بطن زندگی ایشان هستیم و مرتب به منزل ایشان برای جلسات گاها رفت و آمد می کنیم، می بینیم که زندگی تجملی ندارند.

او به نقل خاطره ای در این زمینه پرداخت و بیان داشت: یک زمانی ایشان من را به آشپزخانه بردند و گفتند اگر قصد خرید آبسردکن برای مجموعه دفتر را دارید از این نوع بخرید، وقتی گفتم این نوع آبسردکن، گرانتر هست، گفتند پس همان که ارزانتر هست را بخرید.

دربانی درباره دقت آیت الله مکارم شیرازی در مصرف بیت المال گفت: زمانی که مسئول سایت بودم، یک ریکوردر خریداری کردم که کمی از ریکوردهای عادی و ساده گرانتر بود، ایشان گفتند که باید پول آن را از جیب خودتان بدهید چون می توانستید ریکوردر ارزانتر بخرید. مورد دیگر مربوط به خراب شدن سیم رابط است، این سیم اتصالی کرده بود و ما یک سیم جدید خریدیم. ایشان به ما ایراد گرفتند که دفتر، مسئول فنی دارد، چرا همان را تعمیر نکردید؟ چرا بیت المال را اینگونه هدر می دهید؟ ایشان تا این اندازه در مصرف بیت المال حساس هستند و ریالی از بیت المال خرج خود نمی کنند.

او تصریح کرد: درآمد ایشان از تالیفات و تحقیقات و انتشاراتی است که انجام می دهند یعنی حتی از بیت المال هم برای خود مصرف نمی کنند در عین اینکه تظاهر به فقر هم نمی کنند، زندگی کاملا معمولی و ساده ای دارند.

او، جوانگرایی و اعتماد به جوانان در کارها، سرودن شعر و استفاده از طنزهای اسلامی در جلسات را ویژگی بارز آیت الله مکارم شیرازی برشمرد و عنوان کرد: از جمله موارد قابل توجه در سلوک شخصی ایشان این را می توانم بگویم که چندسال قبل، جوانی می خواست از آقای مکارم سئوالی کند، ایشان، جوان را به گوشه ای از کوچه هدایت کرد و کاملا گفت وگوی خاصی بین ایشان و جوان شکل گرفت، شاید این گفت وگو سه دقیقه طول کشید اما در پایان این گفت وگو، جوان خیلی شاد و مشعوف رفت..

عضو دفتر آیت الله مکارم شیرازی، توجه به مخاطب خاص در شرایط خاص را ویژگی دیگر این مرجع تقلید ذکر کرد و گفت: بسیار پیش آمده که جوانی مراجعه کرده و گفته که سئوالی دارد که خود معظم له باید پاسخ بدهند گرچه ما پاسخ آن سئوال را می دانیم اما شاید حجب و حیای آن جوان باعث شده که فقط از خود ایشان بخواهد سئوال کند. خوب وقتی ما به آیت الله مکارم گفتیم ایشان با گشاده رویی برخورد کرده و پاسخ این جوان را دادند.

دربانی با اشاره به جلسات ماهیانه آیت الله مکارم شیرازی با اعضای دفتر گفت: ایشان در این جلسات، تاکید می کنند که به درستی به مردم پاسخ دهید، خسته هستید، پاسخ ندهید. ایشان مدیون کردند کسی که خسته است تلفن را بردارد و پاسخ دهد.

او توجه به تکنولوژی را ویژگی دیگر این مرجع تقلید برشمرد و عنوان داشت: در تمام قسمتهایی که حضور دارند، کامپیوتر وجود دارد. ایشان به شدت از تکنولوژی و استفاده از آن در رشد مطالب دینی و تحقیقات استقبال می کنند.

شاگرد آیت الله مکارم شیرازی، در خصوص میزان حساسیت این مرجع تقلید بر سلامت بیت، به داستانی در این زمینه اشاره کرد و افزود: یکی از فرزندان ایشان می خواست کار اقتصادی را انجام بدهد، شایع شد که فرزند آیت الله مکارم می خواهد یک راسته بازار را بخرد. ایشان به محض اطلاع از این شایعه، مانع همان کار اقتصادی کوچک شد. نمونه دیگر، ایشان یک منزلی داشتند که می خواستند بازسازی کنند، شایع شد که آقای مکارم چه خانه ای می خواهد بسازد. ایشان زمینی شخصی داشتند که دستور دادند از ساده ترین مصالح برای ساخت آن استفاده کنند، همان منزل را فروختند و چند آپارتمان خریدند و به حوزه گفتند در اختیار اساتید قرار دهند تا همان شایعه ایجاد نشود.

او، احداث 110 مسجد، 110 مرکز خدماتی، دارالقرآن شیراز، مرکز تخصصی تفسیر قرآن، مرکز فقه و اصول، احداث 14 مرکز خدماتی و دو زائرسرای امام باقر(ع) و امام صادق(ع) را از جمله خدمات اجتماعی این مرجع تقلید برشمرد و تاکید کرد: بودجه تمامی این خدمات از محل کمک های مردمی، وجوهات و تبرّعات تامین می شود.

دربانی در خصوص آینده مرجعیت گفت: جوانان به شدت به سوی عقل گرایی پیش می روند، لذا اگر بتوانیم مسائل را به خوبی برای جوانان تبیین کنیم، آنها روی خواهند آورد. با وجود مراجعی مانند آیت الله مکارم شیرازی که بسیار عاقلانه و هوشمندانه عمل می کنند، می توانیم امیدوار باشیم که جوانان ما روز به روز گرایش به مرجعیت پیدا کنند. اما مشکل ما وجود دشمن داخلی و خارجی است به این معناکه فردی است که عقاید فلان مرجع را نمی پذیرد و چون آن عقاید را نمی پذیرد به خود اجازه می دهد که علیه آن مرجع فعالیت کند. به عنوان نمونه در فضای مجازی ببینید فردی لباس روحانیت به تن دارد اما چون آیت الله مکارم در جایی کاری کرده که او نمی فهمد یا نمی پسندد یا یک استاد منحرفی دارد که او آیت الله مکارم را تخریب کرده لذا در فضای مجازی آقای مکارم را در کنار یکسری دنیاپرست قرار می دهد. وقتی ما قدر یک مرجع تقلید را ندانیم و شروع به تخریب او کنیم، طبعا، جوان هم از این مرجع دور می شود. با یک حساب سرانگشتی خواهید دید همه مراجعی که در صف مبارزه قرار دارند، تخریب می شوند؛ درد ما این است که تخریب را کسانی انجام می دهند که در لباس روحانیت هستند یا ظاهر متدیّنی دارند اما نمی دانند چه می کنند. واقعا چه انتظاری از جامعه می توان داشت؟ معتقدم اگر ما موانع را برداریم، قطعا و باسرعت بالا رو به رشد هستیم اما موانع، جلوی سرعت ما را گرفته و هرروز هم رنگ عوض می کند.