امروز : پنج‌شنبه 9فروردینماه 1403 | ساعت : 12 : 47

آخرین اخبار

بیماری مزمنی که 40 درصد از جمعیت جهان را در معرض پیری زودرس مغز...

شفقنا- دانشمندان چینی و ایالات متحده آمریکا در مطالعاتی...

وزیر ارتباطات عراق: برای فیلتر «تیک تاک» اقدام کردیم

شفقنا- وزیر ارتباطات عراق از ارائه درخواستی به هیئت...

سقوط فروش آیفون در بزرگترین بازار دنیا

شفقنا- فروش آیفون در چین در فوریه نسبت به...

قطع همکاری سیستم پرداخت سامسونگ با میر روسیه

شفقنا- سرویس پرداخت «سامسونگ پی» شرکت سامسونگ الکترونیکس، از...

تلاش آمریکا برای قطع خدمات به ابزارهای تراشه‌سازی چین

شفقنا- یک مقام وزارت بازرگانی آمریکا اعلام کرد واشنگتن...

«غُبارِ غُربت بر آرمان های اخلاقی ! »/ نوشتاری از استاد هادی سروش/ بخش...

شفقنا- حجت الاسلام والمسلمین هادی سروش در سلسله نوشتارهایی...

کدام کشورها دیرتر از بقیه از تورم رها خواهند شد؟/ گزارش اکونومیست

شفقنا آینده- نشریه اکونومیست در گزارشی آماری درباره وضعیت...

ردیابی گوشی سرقتی با چند ترفند ساده

شفقنا- گم کردن یا دزدیده شدن گوشی، تبلت یا...

اولین بانک اسلامی در اوگاندا آغاز به کار کرد

شفقنا- اولین بانک اسلامی در اوگاندا آغاز به کار...

130 قانونگذار بریتانیایی خواستار قطع صادرات سلاح به اسرائیل شدند

شفقنا- قانونگذاران بریتانیا خواستار تعلیق فروش تسلیحات به اسرائیل...

سلوک مراجع/ رضا مختاری: آیت الله شبیری زنجانی دنبال راضی کردن این و آن و مرید جمع کردن نیستند/ اگر نکته ای را برای مصلحت حوزه، مفید بدانند، بیان می­ کنند ولو به مذاق خیلی ­ها خوش نیاید/ در مسایل سیاسی از افراط و تفریط پرهیز دارند

شفقنا-مصطفی صالحی :سلوک مراجع عظام تقلید مجموعه گفت وگوهایی است که شفقنا برای معرفی این ارکان معظم تشیع به انجام می رساند.

حجت ­الاسلام رضا مختاری، مدیر مؤسسه کتاب شناسی شیعه، از شاگردان نزدیک آیت ­الله العظمی شبیری زنجانی است. او درباره ­ی صراحت بیان حضرت آیت ­الله شبیری زنجانی می­ گوید: ایشان در بیان مطالب، خیلی دقیق ­اند و از کلی­ گویی­ هایی که در بیان برخی افراد هست، پرهیز می­ کنند و اهل مجاملات و تعبیرهای مبالغ ه­ای نادرست هم نیستند. این نتیجه ­ی همان بی­ هوایی و خداترسی و معادباوری ایشان است و اگر فردی دنبال مرید زیادکردن و مرید درست کردن و دکان­داری نباشد، حقایق را راحت می ­گوید و ترسی هم ندارد.

حجت ­الاسلام والمسلمین رضا مختاری در گفت وگو با شفقنا، ابتدا در مورد نحوه آشنایی خود با حضرت آیت الله شبیری زنجانی، اظهار کرد: بنده، تابستان 1356 وارد حوزه قم شدم؛ آن ­وقت مدرسه فیضیه را ساواک بسته بود. آیت ­الله العظمی شبیری در آن زمان که فیضیه باز بود، ظهرها در آنجا نماز می­ خواندند. سال 1356 که من وارد حوزه شدم و مدرسه فیضیه هم تعطیل بود، ایشان ظهرها در مسجد امام حسن ­عسکری (ع) نماز می­ خواندند. شب­ ها هم آیت­ الله حاج شیخ مرتضی حائری و گاهی هم آیت ­الله سیدرضا صدر در مسجد امام، نماز می­ خواندند. یعنی مرکز نماز جماعت­ های مهم قم مسجد امام بود و این بزرگوارن نماز می ­خواندند. بنده هم گاهی نماز ظهر و عصر و گاهی هم نماز مغرب و عشا را در مسجد امام می­ خواندم. فکر می­ کنم از همان اواخر سال 1356 که آیت­ الله العظمی شبیری در مسجد امام نماز می­ خواندند، با ایشان آشنا شدم و بعد از نماز هم گاهی سوالاتی از ایشان می ­پرسیدم. آن سال، سال اول طلبگی من بود و مناسب با همان سال ­ها، سوالاتی می ­کردم. در سال 57 مرحوم آقای زاهدی قمی که از دنیا رفت، در تشییع ایشان طلبه­ ها و مردم رفتند و درب فیضیه را باز کردند. از آن به بعد نماز فیضیه به امامت ایشان شروع شد و البته غیر از آن، نماز صبح حرم حضرت معصومه (س) را هم ایشان می­ خواندند. در حرم حضرت معصومه از سال 56 که بنده وارد حوزه شدم، صبح­ ها ابتدا آیت ­الله مرعشی نجفی نماز می ­خواند؛ بعد آیت ­الله العظمی گلپایگانی، بعد آیت ­الله العظمی شبیری و بعد از ایشان، آیت ­الله صفایی خوانساری. گاهی بنده هم خودم را به نماز صبح آیت ­الله شبیری می­ رساندم و طبعاً سوال ­های طلبگی از ایشان می­ پرسیدم و این منشا آشنایی بیشتر بنده با ایشان شد. سال 63  بنده کتاب سیمای فرزانگان را که درباره زندگانی علماست نوشتم و قبل از چاپ، به ایشان دادم و ایشان ملاحظه و تشویق کردند و گفتند شرح حال ابن ­ادریس را نگاه کردم و آن را خوب نوشته ­ای.

وی ادامه داد: تالیف کتاب سیمای فرزانگان را از حدود سال 60 شروع کردم؛ این کتاب، دو بخش دارد. در یک بخش که شامل جلد اول و دوم می ­شد، به زندگانی علما به ترتیب تاریخ وفات، از کلینی تا فخرالمحققین، فرزند علامه حلی، جلد اول و از بعد از فخرالمققین، یعنی از شهید اول هم تا زمان خودمان هم جلد دوم است. در بخش دیگر که شامل جلد سوم و چهارم است،  موضوع محور کار کرده­ام و معیار آن، تاریخ و یا شخصیت محوری نیست. مثلا درباره­ ی تواضع، نکته­ ها و حکایاتی که از علما وجود دارد، در یک فصل آمده؛ درباره ساده زیستی و تقوا در مصرف اموال عمومی و امثال این موضوعات، حکایات دیگری از سایر علما ذکر شده است. در آن سال­ ها، اینطور در نظر گرفتیم که کتاب چهار جلدی باشد، به این شکل که دوجلدش به ترتیب تاریخی و دو جلدش هم اخلاقی و موضوع محور. بعد که جلد اولش را تا شهید اول نوشتم، هم­زمان کتاب ­هایی از معاصرین چاپ شد؛ مثلا مرحوم آقای دوانی کتاب مفاخر اسلام را چاپ کرد من دیدم با وجود کتاب آقای دوانی، جلد یک و دو کتاب خودم لزومی ندارد منتشر بشود. دیدم وقتی کتاب بهتر از آن هست، لزومی ندارد چاپش کنم. فقط بخش اخلاقی­اش که موضوع محور بود چاپ شد. یک جلدش چاپ شده و جلدهای بعدی اش فیش برداری شده ولی توفیق نشده که فیش ­ها را تنظیم نهایی کنم. آن جلد هم که چاپ شده، تقریبا هرسال چاپ خورده و فکر می­ کنم الان چاپ بیست­ وپنجم آن منتشر شده باشد. این کتاب در سال 63 تالیف شد. آن موقع هم ایام جنگ بود و کاغذ نبود. کتاب بنده را هم کسی چاپ نمی­ کرد­ به­ خصوص که 21 سال سن داشتم. به­ هر حال چاپ اول این کتاب در  اواخر تابستان 66 منتشر شد و آن زمان 3000 نسخه چاپ شد و یک ساله هم تمام شد.

مختاری در مورد سلوک علمی آیت الله شبیری زنجانی گفت: درباره مرحوم آیت ­الله سیداحمد شبیری زنجانی، کتاب الکلام یَجُر الکلام، تألیف ایشان که کتاب بسیار شیرینی است را گرفته بودم. این کتاب هنوز کامل چاپ نشده است. دوجلدش همان قدیم در زمان حیات آیت­ الله سید احمد شبیری چاپ شده بود. در پرانتز عرض کنم بعد از اینکه موسسه ­ی کتاب­شناسی را راه ­اندازی کردیم، جلدهای چاپ نشده ­اش را هم از آیت ­الله شبیری گرفتیم و حروف­چینی هم کردیم و آماده چاپ شده است و تحویل آقازاده­شان داده­ ایم که انشاالله چاپ شود. وصف مرحوم آیت ­الله سید احمد شبیری­ زنجانی را مکرر از زبان بزرگان می ­شنیدیم و می ­دانستیم که ایشان از دوستان و معاشران امام خمینی بودند البته ایشان از امام، حدود دوازده سال بزرگ­تر بودند. به ­هر حال این دو بزرگوار از دوران طلبگی و ورود به قم رفیق می­ شوند و بحث­ ها و جلسات مشترک داشته ­اند و بحث­ های علمی و ادبی داشته ­اند که گزارش آن در کتاب جرعه ­ای از دریا آمده است.

وی افزود: مرحوم آیت­ الله سید احمد شبیری ­زنجانی جزو شخصیت ­های طراز اول حوزه بودند و معروف به زهد و تقوا و بی­ هوایی و اعراض از دنیا بودند و معمولا کسانی­ که غالبا اشخاص را به دلایلی قبول نداشته ­اند، ایشان را قبول داشته ­اند و در نماز جماعت فیضیه، به ایشان اقتدا می ­کرده ­اند و محور خیلی از جلسات بوده ­اند و بسیار مورد اعتماد آقای حجت، آقای صدر و اقای خوانساری. هم­چنین بعضی جلسات دوران انقلاب سال در 42 در منزل ایشان تشکیل می ­شده است. مثلا مراجع و آقایان در منزل مرحوم آیت­الله سید احمد شبیری ­زنجانی جلسه تشکیل می­ دادند که چه تصمیمی بگیرند که شرح این ماجراها در کتاب جرعه­ ای از دریا آمده است. آیت ­الله سید موسی شبیری فرموندند: در قضیه 15 خرداد، آیت­ الله گلپایگانی پیغام دادند به ما که شما که با آقای خمینی رفیق هستید، به ایشان بگویید که می­ خواهند شما را دستگیر کنند لذا در صحبت­ هایتان ملاحظه کنید. مقصود اینکه در حوادث انقلاب، محور بعضی جلسات، مرحوم آیت ­الله سید احمد شبیری بوده­اند و تا آخر عمر هم رفاقت و ارتباط­شان با امام محفوظ بوده است. ضمنا مرحوم آیت­ الله سید ابوالحسن اصفهانی برای آیت ­الله سید احمد شبیری نامه فرستاده ­اند. ما این نامه و زندگی­نامه­ ی خودنوشت آیت­ الله سید احمد شبیری را در مجله کتاب شیعه، شماره 3 چاپ کرده ­ایم. الحمدلله اطلاعات مفیدی درباره ایشان در دسترس داریم که انشاالله منتشر خواهیم کرد. آیت ­الله سید احمد شبیری، با امام و با آیت ­الله شریعتمداری رفیق صمیمی بوده ­اند و مشهور به اعتدال ومیانه ­روی در رفتار و گفتار بوده­ اند و هیچ افراطی و تفریطی در رفتار نداشته ­اند.

آیت ­الله شبیری، در ریشه ­یابی مسائل فقهی و بررسی تاریخی و شأن صدور روایات، بیشتر از آیت­ الله بروجردی تاثیر پذیرفته ­اند

مدیر مؤسسه کتاب شناسی شیعه در پاسخ به اینکه با توجه به اینکه آیت­ الله العظمی سید موسی شبیری زنجانی از شاگردان مرحوم آیت ­الله محقق داماد و آیت ­الله العظمی بروجردی بوده ­اند، به نظر شما ایشان چه وجوهی را از این دو استاد عظیم ­الشان به ارث برده ­اند؟ گفت: به ­نظرم آیت ­الله شبیری، در ریشه ­یابی مسائل فقهی و بررسی تاریخی و شأن صدور روایات، بیشتر از آیت ­الله بروجردی تاثیر پذیرفته ­اند. شأن صدور روایات یعنی ریشه اصلی هر مسئله و شأن صدور روایات را بتوانیم از کتاب­ ها استخراج کنیم. هم­چنین ایشان در توجه به علم رجال و مسائل رجالی و تتبع کافی در اقوال فقهای شیعه و سنی، بسیار تحت تاثیر آیت­ الله بروجردی هستند. ایشان نمی­ گویند یک فقیهی در قرن پنجم حرفی زده و چه کار به ما دارد؛ حضرت استاد همه ­ی اینها را بررسی و جمع­آوری می­ کنند و از راه جمع قرائن و شواهد به یک نتیجه فقهی یا اصولی می­ رسند و این­طور نیست که با مراجعه به یکی دو روایت یا نقل قول یکی دو نفر از فقها مثل جواهر و مفتاح ­الکرامه، اینها را بگذارند کنار یکدیگر و بگویند به فلان نتیجه رسیدم. در واقع ایشان تقریبا همه مصادر و منابع فقهی و حدیثی یک مسئله را بررسی می ­کنند و از این جهت از آیت ­الله بروجردی متأثرند و در روش فقهی، مطمئن­ ترین راه برای استنباط، همین راه است که از همه قرائن استفاده می ­کند و حتی از یک قرینه جزئی تاریخی هم نمی­ گذرد و برای فهم نظر شرع یا استنباط احکام فقهی حتی به نسخه­های چاپی کتاب­ها هم بسنده نمی­کند. به­عنوان مثال ایشان تهذیب شیخ طوسی را یک بار با یک نسخه خطی معتبر مقابله کردند و از آن نسخه استفاده می­کنند؛ این یعنی عنایت به نسخه­های خطی و عنایت به متن صحیح حدیث؛ همان­گونه که آیت­الله بروجردی بودند. ایشان در تتبع اقوال شیعه و سنی و بررسی و جمع شواهد مسئله در تحت تاثیر آیت­ الله بروجردی هستند. در بحث دقت و تفکر اصولی هم متاثر از مرحوم محقق داماد هستند؛ چرا که مرحوم محقق داماد در مسائل و تفکر اصولی بسیار دقیق بوده­اند. این نکته هم فراموش نشود که آن زمان، آیت ­الله بروجردی اواخر عمرشان بوده و مسائل مرجعیت و ریاست حوزه، مانع بوده که وقت کافی برای تدریس و تتبعات کافی داشته باشند؛ منتها آیت ­الله داماد، وقت کافی برای بحث و بررسی داشته­اند و از همین رو به­نظرم در دقت نظر اصولی و گاهی موشکافی­های فقهی تحت تاثیر آیت الله داماد هستند. آیت­ الله شبیری، الان هم خیلی معتقدند به علمیت آیت­ الله محقق داماد. البته آیت ­الله شبیری با اینکه شاگرد و متاثر از آیت­ الله بروجردی بوده و هستند، ولی به برخی نظریات و طبقه ­بندی رجالی آیت ­الله بروجردی انتقاد هم دارند.

آن مقدار که دیگر بزرگان می­خواهند همه چیز را با قواعد اصولی حل کنند، آیت­الله شبیری این چنین نیست

مختاری درباره تأثیر علم رجال بر نظریات فقهی، اصولی و حتی اجتماعی و سیاسی آیت الله شبیری زنجانی، بیان کرد: در نظریات فقهی که مشهود است. خیلی از فتاوای ایشان با مشهور معاصرین تفاوت دارد و این نتیجه­ی توجه ویژه به حدیث و تتبع در همه­ ی احادیث است. مثلاً در بحث نگاه و نظر در نکاح اگر فرمایشات بسیاری از آقایان را ملاحظه کنید، ممکن است با یک هفته، بحث را تمام کرده باشند ولی آیت ­الله شبیری همه احادیث این باب را بحث می­کنند و فکر می­ کنم باب نکاح، آن هم فقط بحث نظر به نامحرم، درس ایشان حدود صد جلسه طول کشیده است. آنچه باعث اختلاف فتوای ایشان با دیگر بزرگان شده، توجه ویژه ایشان به تبع از مرحوم آقای بروجردی، به روایات و شأن صدور روایات و جمع شواهد و مراجعه به فقه اهل سنت است. به نظرم آن مقدار که دیگر بزرگان می­خواهند همه چیز را با قواعد اصولی حل کنند، آیت­ الله شبیری این چنین نیستند و درست مثل مسلک آیت­ الله بروجردی، قبل از هر چیزی، روایات و شواهد را در نظر می­ گیرند و در نهایت اگر نشد، دست به دامن اصول عملیه می ­شوند و اصول را آن­قدرها به عرش نمی ­برند که شأنش اجل از همه­ ی علوم باشد.

آیت الله شبیری زنجانی در مباحث اجتماعی اعتدال دارند

وی ادامه داد: ایشان باز هم به تبعیت از استادشان آیت ­الله بروجردی، در مباحث اجتماعی اعتدال دارند. چرا که آقای بروجردی، به­ عنوان شاگرد آخوند خراسانی، در متن انقلاب مشروطه بوده ­اند و بعد هم مبارزات علما با رضا شاه و بحث ملی شدن صنعت نفت را دیده­ اند لذا آقای بروجردی اشراف خوبی به حوادث تاریخی و حوادثی که در متنش بوده ­­اند، داشته و با درایت خوبی آنچه که به نفع جامعه شیعه تشخیص می ­داده­ اند، اقدام می­فرمودند. آیت ­الله شبیری نیز همین روحیه را دارند و از روحیه اعتدال علمی و رفتاری و مذهبی و سیاسی بهره­مند هستند.

مسلک آیت الله شبیری زنجانی در مسایل سیاسی و اجتماعی اعتدالی و پرهیز از افراط و تفریط است

وی به سلوک سیاسی و اجتماعی آیت الله شبیری زنجانی اشاره و تصریح کرد: مسلک ایشان در مسائل علمی و سیاسی و اجتماعی، مسلک اعتدالی و پرهیز از افراط و تفریط است. نکته­ی خاص دیگری که ایشان دارند بی­هوایی است و هوای نفس در وجودشان نیست و اگر چیزی را برای مصلحت حوزه، مفید تشخیص دادند، بیان می­کنند ولو که به مذاق خیلی­ ها خوش نیاید؛ چون ایشان دنبال راضی کردن این و آن و دنبال مرید جمع کردن نیستند؛ دنبال بیان مطالب صحیح و درست هستند نه اینکه برای خوشایند این و آن بخواهند مطلبی را کتمان و یا مطلبی را برخلاف نظر و عقیده­اشان ابراز کنند. لذا در بیان مطالب، خیلی دقیق­اند و از کلی­ گویی­ هایی که در بیان برخی افراد هست، پرهیز می­ کنند و اهل مجاملات و تعبیرهای مبالغ ه­ای نادرست هم نیستند. این نتیجه­ی همان بی ­هوایی و خداترسی و معادباوری ایشان است و اگر فردی دنبال مرید زیادکردن و مرید درست کردن و دکان­داری نباشد، حقایق را راحت می­گوید و ترسی هم ندارد. همه افراد هم می­دانند که ایشان از روی خلوص­نیت و صفا و صدق، حرف را ابراز می­ کنند.

نظر آیت الله شبیری زنجانی در مورد انتقاد عده ای به انتخابات خبرگان

مدیر مؤسسه کتاب شناسی شیعه خاطرنشان کرد: چند سال پیش، همان وقتی که بحث انتخابات خبرگان بود، به مناسبت اینکه شورای نگهبان صلاحیت خیلی ها را رد کرده بود، صحبتی شد و دیدم ایشان بیان و توجیه بسیار دقیقی در این زمینه داشتند که این نوع بیان را بنده از شخص دیگری نشنیدم. ایشان تحلیل قشنگی کرد که به­نظرم هر منصفی بشنود آن­را قبول می­کند. ایشان فرمودند اعضای شورای نگهبان اهل غرض و مرض نیستتند و ما یقین داریم آنها غرض شخصی ندارند و همچنین یقین داریم که مصلحت کشور و نظام را می­خواهند منتها تشخیص­شان این است که مصلحت کشور و نظام را  با رد کردن کسانی که اندک شبه ه­ای دارند، می­توان حفظ کرد. در مقابل، قسمت عمده­ی کسانی هم که به شورای نگهبان انتقاد می­ کنند می­ گویند حفظ نظام و بقا و مصلحت نظام در این است که ما چتر نظام را گسترش دهیم و عده­ی زیادی را در زیر این چتر بیاوریم. لذا شکی نداریم که هر دو گروه، مصلحت کشور را می ­خواهند و دلسوز هستند ولی اختلاف آنها، بر سر تشخیص­شان است. این یک بیان معقول و منطقی است که ایشان داشتند و اگر به طرفین هم بگوییم، آنرا قبول می­کنند و لازم نیست در این که تشخیص کداممان اشتباه است، مثل دوجبهه مخالف به هم­دیگر حمله کنیم. اختلاف سر مسئله­ای است که شما آن را این­طور می ­فهمید و من، طور دیگری. چنین تحلیلی که منصفانه است، نشان­گر این است که وقتی کسی هوا و هوس نداشته باشد و جاه طلب نباشد و بی هوا و متواضع باشد و دکان­دار نباشد، معمولا نظریاتش صائب است و چیزی را که تشخیص دهد درست است، بیان می­کند و چون مخاطبین هم می­دانند از سر دلسوزی و صدق و صفاست ولو اینکه بگویند در تشخیص اشتباه کرده، ولی جبهه ­گیری نمی­کنند.

این محقق و پژوهشگر حوزوی افزود: برخی می­گویند عدالت به این است که آدم آنچه را تشخیص داد، بیان کند و دنبال امور دیگر نباشد ولی بعضی کتمان می­کنند که مبادا به کسی برنخورد و مریدها پراکنده شوند ولی ایشان اگرتشخیص داد که فرمایش حضرت امام صادق (ع) در فلان مسئله این است، برای خوشایند زید و عمر از آن تخطی نمی­کنند. یک بار در کتاب جرعه ­ای از دریا، ایشان مطلبی را از آقای مرتضی حائری نقل کردند بدین مضمون که درجلسه­ای، به مناسبتی آقای حائری فرموده بودند که بیشتر مردم فلان شهر ترسو هستند. بنده به ایشان گفتم اگر این را چاپ کنیم که به مردم آن شهر بر می­خورد و بهتر است بنویسیم برخی از مردم فلان شهر ترسو هستند. ولی آیت ­الله شبیری گفتند نه اگر اینطور بنویسیم که دروغ است. یا اصلش را نقل نکنید و یا عین آن را نقل کنید و این چنین شد که ما به­خاطر این فرمایش دقیق ایشان، اصل حرف آقای حائری را نقل نکردیم. چون ایشان حاضر نشدند مقداری مطلب را تحریف کنند.

انتظارات و توصیه آیت الله شبیری زنجانی به طلاب

مختاری در مورد انتظارات آیت الله شبیری زنجانی از طلاب، گفت: بنده زیاد شنیده ­ام که افراد زیادی برای نصیحت و موعظه گرفتن پیش ایشان می­ آیند و ایشان هم می ­فرمایند اهتمام داشته باشید به درس خواندن و رفیق خوب و انجام دادن واجبات و ترک محرمات و دنبال دکان­داری بعضی­ ها نروید. چون برخی، طلبه ­ها را اغوا می­ کنند و می­ گویند درس چیست و طلبه باید برود دنبال ذکر و ورد و امثال اینها. چنین افرادی بعد از مدتی از درس و زندگی می­مانند و چیزی دستگیرشان نمی­ شود یا حتی به انحراف کشیده می­شوند. طریقه فقهای شیعه، پرهیز از محرمات، انجام دادن واجبات، خوب درس خواندن و انتخاب رفیق خوب است. لذا آیت­ الله شبیری با عنایت به سیره سلف صالح، روی این امور، زیاد تاکید می­ کنند.

فقط فضلای دقیق ­النظر، مطالب ایشان را متوجه می­ شوند

وی اظهار کرد: آیت­الله شبیری از سال­ها پیش -از سی چهل سال پیش- یک جلسه فقهی داشتند که در آن عده­ای از بزرگان از جمله مرحوم آقای میانجی، آقای سید مهدی روحانی، آقای میرمحمدی، آقای محقق داماد و این اواخر آقای خرازی و آقای استادی شرکت می­ کردند. جلسه دیگری هم بود که ایشان کمتر در آن جلسه بودند؛ جلسه­ ی تفسیری بود که مرحوم آقای آذری­قمی، آقای معرفت و آقای سید جعفر مرتضی عاملی و عده­ی دیگری در آن شرکت می ­کردند. الان هم وقتی ایشان گاهی قرآن را قرائت می­ کنند، اگر ترجمه دم دستشان باشد، می­گویند این آیه را مترجم اشتباه ترجمه کرده است در حالی که اگر ما  آن ترجمه را ده بار هم بخوانیم متوجه اشتباهش نمی­شویم ولی ایشان به­ خاطر دقت نظرشان، متوجه اشتباه می شوند. ایشان در اصول نظریات نو و ابتکاری دارند و خیلی وارد عمق مطلب می­ شوند و برخی از طلبه­ ها که سطحی ­اند، متوجه نکات دقیق علمی نمی­ شوند لذا اینطور نیست که درس­شان خیلی شلوغ باشد بر خلاف درس­ هایی که لایه­ای عادی از مباحث را مطرح می­ کنند. ایشان خیلی وقت­ها وارد لایه ­های عمیق می­شوند و لایه­ های تو درتوی مباحث را مطرح می­کنند که خیلی از افراد متوجه نمی­ شوند و حوصله هم ندارند دنبالش بروند و فقط فضلای دقیق ­النظر، مطالب ایشان را متوجه می­ شوند، نه همه.

برخورد ساده و صمیمانه آیت الله شبیری زنجانی با مردم

وی در مورد جایگاه مردم در نظر آیت الله شبیری زنجانی، گفت: ایشان در برخورد با مردم، تواضع شدید و خیلی زیاد و تعامل خیلی متواضعانه ­ای دارند. خودم دیده­ام که یک بچه تقریبا کلاس پنجمی آمد پیش ایشان و گفت من یک سوال خصوصی دارم که می­ خواهم کسی نشنود. ایشان هم فرمود عیب ندارد، بیا برویم آن طرف به خودم بگو و آن پسر بچه هم مطلبش را دم گوش ایشان گفت! یا مثلا بعد از نماز یک آقا پسر کم سن­وسال آمد گفت حاج­ آقا من می­خواهم یک عکس با شما بگیرم؛ ایشان هم بسیار متین و با حوصله ایستاد و فرمود بگیر. گاهی پیش می­ آید که افرادی ساده ­ترین مسئله را از ایشان می پرسند. حالا اگر من باشم، می­ گویم برو رساله را نگاه کن یا از کسی بپرس، چرا من را معطل می­ کنی ولی ایشان ابدا این­طور نیستند و جواب سوال ساده­ی شخص را کاملا شرح می­دهند بدون هیچ تکبر علمی. گاهی مردم می ­آمدند و به ایشان می­ گفتند که در گوش بچه­ها اذان و اقامه بگویید، ایشان هم می ­گفتند. مردم به راحتی پیش ایشان می ­آیند و حرفشان را به ­راحتی می­زنند بدون اینکه منعی داشته باشند. تواضع علمی ایشان به­نظرم تا حد زیادی تحت تاثیر پدرشان است. پدر بزرگوارشان هم همین­طور بوده و در بی­ هوایی و عدالت پدرشان همه متفق ­القولند.

مدیر مؤسسه کتاب شناسی شیعه به هدف تأسیس موسسه کتاب شناسی و پرداختن به شخصیت فقها از جمله حضرت آیت الله شبیری زنجانی اشاره کرد و ادامه داد: هدف ما از تاسیس موسسه­ی کتاب­شناسی در سال 1385، معرفی شخصیت­ های شیعه، مولفین شیعه، میراث مکتوب شیعه بوده و هست؛ در واقع، کار ما، همان ادامه­ی حیات­الذریعه و ادامه­ی حیات اعیان ­الشیعه است. بعد به­فکر افتادیم که عده­ای از محققین معاصر هستند که در زمینه­ی کتاب­شناسی و شخصیت­شناسی کار کرده­اند و تحقیقات­شان در دسترس نیست و اگر ما که الان می­خواهیم کار را شروع کنیم، فقط اکتفا کنیم به تحقیقات وحرف­های پیشینیان، کافی نیست و باید حرف نو و تحقیقات تازه داشته باشیم. لذا به­فکر افتادیم که آثار محققین معاصر را که در زمینه­ی کتاب شناسی و شخصیت­شناسی کار کرده­اند چاپ کنیم. مثلا مرحوم علامه سید محمد علی روضاتی که اصلا عمده­ی وقتش را صرف همین موضوعات و کتاب­های تراجمی کرده است که از ایشان کتاب پرتو روضات را چاپ کردیم یا مثلا مرحوم آقای عبدالحسین حائری، رئیس کتاب­خانه مجلس هم مقالات زیادی به­صورت پراکنده داشتند و اگر محققی می­خواست آنها را پیدا کند، خیلی زحمت داشت و ما مدتی وقت گذاشتیم و چاپش کردیم بنام حائری­نامه.

وی گفت: هم­چنین جلد اول مقالات آیت­ الله سید احمد مددی را چاپ کردیم با نام نگاهی به ­دریا. بعضی شخصیت­های دیگر هم پیشنهاد شد که مقالاتشان جمع شود. یکی ازمهم­ترین این شخصیت­ ها، آیت ­الله شبیری بود. ایشان رسم­شان از قدیم این بوده که مقاله کم نوشته ­اند. از آیت ­الله شبیری شنیدم که می­فرمود وقتی که آقا موسی صدر، مسئول مجله مکتب­اسلام بود، چون ایشان با بنده رفیق و هم­مباحثه بود، من را وادار کرد که مقاله­ای بنویسم و بنده مقاله ­ای نوشتم درباره تبصره ­العوام که در سال 1338 شمسی چاپ شد. یک­بار از آیت­الله شبیری شنیدم که می­ فرمود اگر آقای صدر در ایران بود، من نویسنده شده بودم چون ایشان من را وادار به نوشتن می­کرد؛ ایشان که رفت لبنان، من هم مقاله نوشتن را ترک کردم. از دیگر مقالات مهم آیت ­الله شبیری فهرست منتجب­الدین است که در یادنامه علامه امینی، قبل از انقلاب و بیش از چهل سال پیش چاپ شده است. غیر از این چند مقاله، بقیه تحقیقات تراجمی ایشان به­شکل مقاله درنیامده بود و به ­شکل حاشیه برکتاب­ های مربوط به تراجم و رجال بود. ایشان هر کتاب فقهی، حدیثی، اصولی و تراجم و رجالی را که می­خوانند، گوشه­اش ملاحظات­شان را می­نویسند. ما چون کارمان تراجم، رجال و انساب بود، فقط این بخش را انتخاب کردیم. جالب است که بدانید مثلا اگر بنده برای مطالعه­ ی طبقات اعلام ­الشیعه آقا بزرگ یک ماه هم وقت بگذارم، ممکن است پنج نکته اشتباه در آن پیدا کنم. ولی فقط حواشی آیت­ الله شبیری بر یک قرن این کتاب به قدری زیاد بود که آنها را در صفحات 390 تا 459  جلد یک جرعه­ای از دریا چاپ کردیم. در هرجلدی از کتاب جرعه ­ای از دریا، یک فصل هست مربوط به مقالات عربی و یک فصل برای آثار فارسی و بعد هم طریقیات است. حالا اینکه چرا اسم آن را طریقیات گذاشته­ ایم بدین دلیل است که  ایشان خاطرات و مطالب زیادی در ذهن داشتند که فرصت نکردند آنها را بنویسند. یکی از دوستان­مان پیشنهاد کرد که خوب است این مطالب علمی و خاطرات را که در جایی ثبت نشده، شما ثبت و ضبط و چاپ کنید ولی از طرفی ایشان فرصت کافی برای مصاحبه نداشتند. از همین رو ما بهترین راه را در این دیدیم که وقتی ایشان پیاده برای نماز می­روند، مصدع ایشان شویم و خاطرات ایشان را ضبط و پیاده کنیم به همین دلیل اسم این مجموعه مذاکرات ایشان را گذاشتیم طریقیات. یعنی مطالبی که در راه بیان شده است.

حافظه قوی آیت الله شبیر زنجانی

این محقق و پژوهشگر حوزوی ادامه داد: جلد اول را که شروع کردیم، با توجه به اینکه این­کار، اولین تجربه­ی ما بود و ما می­ دانستیم که اگر به ایشان بگوییم که در فکر تدوین چنین کتابی هستیم، مخالفت می­کنند ما ابتدا کتاب را آماده کردیم و وقتی می­خواست برای چاپ برود به ایشان اطلاع دادیم ولی از روی تواضع فرمودند اینها چیز مهمی نیست و قبل از چاپ، اعتنایی نکردند. به­هرحال جلد اول کتاب را منتشر کردیم و از آن خیلی هم استقبال شد. بزرگانی هم­چون مقام معظم رهبری پیغام دادند که کتاب را خواندیم و برخی ملاحظات را هم برایمان فرمودند. از همین رو آیت­ الله شبیری قبول کردند که جلد دوم را قبل از چاپ، بخوانند و برای جلد اول هم ملاحظات­شان را گفتند که ما هم در چاپ­های بعدی اصلاح کردیم. جالب است بدانید که حافظه ایشان بسیار قوی است و مطالب و خاطرات را فراموش نکرده­اند و موقع نقل، کم و زیاد نمی­کنند و راوی پند و حکایت را هم نقل می­کنند. در این کتاب، نکته­ها و دقت­های ادبی ایشان هم وجود دارد. مثلا فرمودند که شاعری گفته است (طی نگشته کودکی، پیری رسید/ از کتاب عمر من، فصل شباب افتاده است) و این شعر اشکال دارد چون اگر طی نگشته کودکی، پیری رسید، علاوه بر فصل شباب، یک مقدار از فصل کودکی هم باید افتاده باشد. پس بهتر است اینطور بگوییم که شعر مشکل نداشته باشد: (تا که شد طی کودکی پیری رسید/ از کتاب عمر من، فصل شباب افتاده است).

وی گفت: البته طریقیات، فقط خاطره نیست و خیلی­ هایش مطالب عمیق علمی یا دقت­هایی است که یک نمونه­اش را گفتم. ایشان خیلی جاها از کتاب را هم فرمودند حذف کنیم که مدح و ستایش ایشان بود. یک خصوصیت مهمی که در ایشان هست، این است که هوای نفس ندارند و مشکلی هم ندارند که از بقیه­ی علمای عصر، اسم بیاورند و تجلیل کنند؛ در حالی­که بعضی افراد گاهی چشم دیدن شخص دیگر را ندارند و خوششان نمی­آید اسم بقیه را بیاورند، ولی ایشان خیلی راحت اسم افراد کوچک را هم می­آورند و مثلا می­گویند این مطلب را از مختاری یا فلانی شیندم. ایشان از معاصرین و علمای درقید حیات، با نهایت احترام یاد می­کنند. یک بار هم درباره مرحوم آقای سیدعزالدین زنجانی فرمودند از ایشان بسیار تجلیل کنید که مبادا کسی فکر کند ما با هم رقابتی داریم چون هم­شهری ما هستند. آقای شبیری اگر کار خوبی از کسی ببینند -حتی اگر از طلبه­ای باشد که در حکم نوه ایشان است- تشویق می­کنند. این اخلاق، خیلی رایج نیست که مرجعی کتاب مرجع معاصر دیگر را بخواند و حاشیه بزند و دقت کند در حالی­که ایشان کتاب آیت ­الله سیستانی را  در بحث لاضرر  حاشیه زدند. این کار ایشان، نشانه بی­هوایی است. ایشان اگر کمالی را در کسی ببینند، به­ راحتی آنرا تعریف می کنند. یک نکته جالب هم خالی از لطف نیست که بگویم که آیت­ الله شبیری از پدرشان نقل می­کردند که فلانی با من مخالف است و ممکن است حرفی هم علیه من بزند ولی چون می­دانم که از روی عقیده­اش آن حرف را می­گوید، من او را عادل می­دانم چرا که او از روی تشخیص خودش، علیه من حرفی را می­گوید نه از روی غرض و مرض.

مختاری در مورد نقدهایی که به کتاب وارد شده، اظهار کرد: رهبر انقلاب فرمودند جلد اول و دوم را کاملا خواندم و جلد سوم را هم گذاشته ­ام دم دست که بخوانم. ایشان حتی فرمودند تاریخ ولادت پدر من را اشتباه نوشته­اید و ما آن را اصلاح کردیم. تشویق ­های متعددی بوده و انتقادهایی هم بوده که به­خاطر اشتباهات عادی و طبیعی بوده است و وقتی هم این تذکرات و نقدها را به ما گفتند، آنها را در چاپ­های بعدی اصلاح کردیم. در کل انتقاد جدی­ای نبوده مگر از طرف برخی افراطیون که ما اهمیت ندادیم. مثلا اشخاصی، مطلبی که فرض کنید حاج شیخ عبدالکریم حائری فرموده­اند را گفتند نیاوریم؛ ما هم به این منتقدین عرض کردیم این مطلب چون به ذهن شما صحیح نیست که دلیل نمی­شود ما آنرا در کتاب نیاوریم. شما می­توانید نقد علمی کنید. به­ هر حال اگر اشتباهی از طرف ما بوده، حتما در چاپ­ها و جلدهای بعدی اصلاح شده است و هر جلد بعدی، مشتمل بر درست­نامه­ ی جلد قبلی است.

تواضع و بی هوایی آیت الله شبیری زنجانی

مدیر مؤسسه کتاب شناسی شیعه در مورد فرآیند تدوین جلدهای بعدی این کتاب، خاطرنشان کرد: جلد چهارم و پنجم را که الان همکاران مشغول هستند و قصد داریم آیت ­الله شبیری هر کتاب جدیدی را که هم حاشیه بزنند، ما هم به تدوین کتاب جرعه­ ای از دریا ادامه دهیم و الان هم به اندازه دو جلد دیگر غیر از این سه جلدی که چاپ کرده­ ایم، از ایشان مطلب داریم. یک مطلبی هم الان یادم آمد که جالب است خدمتتان بگویم: آیت ­الله شبیری می­ فرمودند وقتی پدر شهید مطهری از دنیا رفته بود، من به ایشان با لقب حجت الاسلام تسلیت گفتم و ایشان هم جواب نامه ی بنده را با لقب حجت الاسلام و المسلمین نوشتند و من شرمنده شدم در حالی­ که من، حاشیه ملاعبدالله را پیش آقای مطهری خوانده­ام و ایشان استاد من بوده ­اند. ما این خاطره­ ی آیت ­الله شبیری را در این کتاب چاپ کردیم. این را هم بگویم که هر کسی این حرف را نمی ­زند که من پیش فلانی درس خوانده ­ام، ولی ایشان به­ راحتی بیان می­ فرمایند؛ با کمال احترام نسبت به همه­ ی علما و بزرگان باید عرض کنم که گاهی حتی بعضی حاضر نیستند بگویند من پیش فلانی درس خونده­ام، ولی آقای شبیری به­ راحتی این حرف را می­ زنند که این نشانه­ی تواضع و بی هوایی است.

وی افزود: درباره­ ی این کتاب، مثلا آیت ­الله سبحانی ملاحظات­شان را نوشته­ اند و به ما داده ­اند و خیلی هم تاکید کردند که بقیه مطالب آقای شبیری را هم بگیرید و چاپ کنید و بنده هفتاد سال است که از ایشان استفاده می­ کنم. شاید آیت­ الله سبحانی ده بار بعد از چاپ جلد سه، سراغ بقیه جلدها را گرفته­اند که چه زمانی چاپ می­ شود. از دیگر بزرگان هم مطالب و تذکرات شفاهی زیاد شنیده­ایم که نشان دهنده­ی استقبال خوب از این کتاب در این وضعیت نابسامان نشر است؛ جلد اول این کتاب تا به حال شش بار چاپ شده و چاپ اول آن در سال 89 بوده و چاپ ششم هم در سال 95. جلدهای بعدی هم همین­طور چند بار چاپ شده است و در فضای مجازی هم زیاد از این کتاب نقل می ­شود. حکایاتی که در کتاب می­ آید، مهم است که درست و دقیق نقل شود زیرا حکایات ساختگی و کرامت­ های بافتگی را ممکن است افرادی نقل کنند در حالی­ که آیت الله شبیری مقیدند که هنگام نقل، سند را نقل هم کنند و مطالب درست را هم نقل می­کنند و اگر مطلبی نادرست باشد، می­ گویند به فلان دلیل، این مطلب درست نیست و شواهد تاریخی و علمی ­اش را هم می­ آورند.

مختاری در پایان گفت: در این مدت ده سال که در موسسه کتاب شناسی مشغول بودیم، با افراد زیادی تعامل داشتیم که کتابشان را چاپ کنیم. بهترین فردی که با او تعامل داشتیم، آیت ­الله شبیری بوده است؛ به دلیل اینکه دراین چند سال که داریم کتاب را چاپ می­ کنیم، با اینکه ایشان مرجع تقلید است و ما هم روی جلد کتاب نوشتیم آیت ­الله، ننوشته ­ایم آیت­ الله العظمی، نه خودشان، نه دفترشان، نه آقازاده­ هایشان، هیچ­ جا، به اشاره، به کنایه، به تلویح، به ما نگفته ­اند که شما بی احترامی کردید که لقب را کم گذاشتید؛ کمترین اشاره ­ای به این مسئله نکرده­ اند. نکته دیگر اینکه تا به حال نشده که بگویند چرا چاپ کتاب دیر شد یا اینجایش خراب شد و فلان شد؛ ابدا نه از خودشان و نه از فرزندانشان. از هر کتابی هم که چاپ می­شود خیلی هنر کنیم ده نسخه به ایشان می­دهیم و اگر دفترشان، تعداد بیشتری از این کتاب را بخواهند، می ­آیند کتاب را می­خرند و زودتر از همه هم پولش را می­ دهند و خوش حساب­ترین مشتری­ ها هستند و اصلا اینطور نیستند که بگویند چون کتاب از ماست، پس بفرستید دفتر. تعامل و تواضع دیگرشان اینکه بعضی وقت ­ها می­فرمایند این مطلب را که بنده نوشتم به محتوا کار داشتم، عبارات را خودتان درست کنید. ایشان تواضع می­فرمایند درحالی که بعضی هستند که ما با آنها کار داشتیم، می­گفتند من دکترای ادبیات فارسی دارم و شما می­ خواهید در عبارات من دست ببرید! خلاصه آنکه بهترین تعامل کتابی و کاری ما، تعامل با آیت ­الله شبیری بوده و الان هم هیچ ­وقت سراغ نگرفته ­اند که جلد چهارم درچه حالی است و چرا در چاپش تاخیر شد، نه خودشان و نه فرزندانشان.

اخبار مرتبط

پاسخ دیدگاه

لطفا نظر خود را وارد کنید
نام خود را بنویسید