شفقنا-حجت الاسلام والمسلمین الویری گفت: فقیهی که دغدغه قرآن را دارد این گونه می اندیشد و لذا استخراج و باز تعریف دیدگاه فقهی امام صدر نیز باید بازنگری و بحث بیشتر شود.
به گزارش خبرنگار شفقنا، نشست علمی فقه و تمدن از منظر امام موسی صدر پیش از ظهر پنجشنبه در تالار امام مهدی(عج) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.
حجت الاسلام والمسلمین سیف الله صرامی در ابتدای این نشست اظهار کرد: امام موسی صدر به عنوان فقیه فرهیخته ای بود که از جوانی در مسیر اجتهاد گام برداشت و بعد از اینکه مجتهد مسلمی بود وارد جامعه شد.
او گفت: شاید کسی بگوید افکار امام موسی صدر مربوط به گذشته است اما با بررسی فقه ایشان متوجه می شویم مسائلی را دارند که مورد نیاز امروز ماست.
مدیر پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به رابطه فقه و اخلاق اشاره کرد و افزود: به نظر می رسد محور مهم در فقه علمی و عملی امام موسی صدر رابطه فقه و اخلاق است.
او با بیان اینکه امام موسی صدر رابطه فقه و اخلاق را به درستی شناخته بودند افزود: رکن اصلی شخصیت امام موسی صدر را تعامل فقه و اخلاق ساخته و ایشان مطالب و اهداف فقهی را با زبان اخلاق و رفتار اخلاقی در تعاملات خود نشان می دهند.
صرامی خاطرنشان کرد: این تعامل و ارتباطی که شهید صدر با مراکز، افراد و شخصیت ها دارند بر اساس رابطه فقه و اخلاق است و علاوه بر این رابطه فقه و اخلاق از جایگاه هایی است که امام موسی صدر در آن نوآوری علمی دارد؛ در عمل هم فقه و اخلاق محل تعاملی و نوآوری امام صدر است.
او بیان کرد: آیا تعاملات و شخصیت و فکری که باید رواج یابد به عنوان آموزه های اسلامی باید بر محور فقه باشد یا اخلاق که امام صدر می فرماید باید بر اساس هر دو باشد.
مدیر پژوهشکده فقه و حقوق ادامه داد: امروز خیلی ها انتقاد می کنند که چرا فقه را اخلاقی نکنیم و برای اینکه زبان ما در جهان زبان گویا و تعاملی باشد چرا فقط بر محور اخلاق کار نکنیم؟ شهید صدر فقه را پاسدار اخلاق در نظر می گیرد و می فرماید: اگر انسان را با عقاید و اخلاق آزاد بگیریم و فقه و قانون گذاری در کنار آن قرار ندهیم اخلاق از بین می رود.
او با تأکید بر اینکه فقه نظم دهنده و پاسدار اخلاق است خاطرنشان کرد: در بحث های فقهی یکی از موضوعات کرامت است که این سؤال مطرح می شود آیا کرامت را می توان به عنوان قاعده فقهی گفت؟ شهید صدر می فرماید کرامت قاعده فقهی نیست بلکه اصل کلامی است.
صرامی به اصل حاکم بر کل فقه اشاره کرد و تصریح داشت: کرامت در عین حال که کاربرد زیای دارد فقط به عنوان قاعده فقهی نیست لذا باید در ساحت کلام دید. امام صدر معتقد بود که کرامت به عنوان یک اصل مطلوب در فقه باید دیده شود.
او افزود: عدالت اجتماعی یکی از مهم ترین محورهای فقه امام صدر است و ایشان پایه کلامی عدالت اجتماعی را در هستی می داند و معتقد است جهان هستی بر عدالت بنا شده است.
این محقق و پژوهشگر عنوان کرد: امام صدر معتقد است لازمه عدالت اجتماعی این است که جامعه ای معتدل و به دور از افراط و تفریط داشته باشیم.
او مطرح کرد: نکته ای که امروز برای فقها مهم است اینکه فرهنگ های تحمیلی آنها را فریب ندهد و لذا امام صدر به فرهنگ مصرف اشاره دارد؛ فرهنگی که امروز بر ما تحمیل شده این است که به جای اینکه به دنبال تقاضای حقیقی برویم به سراغ تقاضای کاذب و مصرف کاذب رفته ایم.
صرامی به محور کار از نظر امام صدر اشاره کرد و گفت: از نظر ایشان کار در اسلام به معنای این نیست که صرفا پولی داده شود بلکه کار و تلاش در اسلام امر مقدسی است که با پول قابل مقایسه نیست.
او با بیان اینکه اسلام مالکیت خصوصی را مقدس شمرده و کار را به عنوان درامد در نظر نگرفته و به عنوان سرمایه اجتماعی در نظر گرفته است افزود: این نیز مشکل جامعه ما و جامعه عرب امروزی است که استعدادهایی که مواد اولیه و امکانات دارند به جای اینکه این ها را با کار تبدیل به ثروت و قدرت برای جهان اسلام کنند به صورت مصرف گرایی و فروش تبدیل شده اند.
این استاد حوزه با بیان اینکه ما به جای اینکه کار و تلاش را اصل قرار دهیم صرفا برای درآمد به آن نگاه می کنیم ابراز داشت: محور زکات و انفاق محور دیگری است که امام صدر می گوید اشتباه است که زکات را مالیات دولت بدانیم.
او گفت: در اسلام به هرکسی استعدادها و اموال داده شده که امام صدر تلاش کرده اینها از طریق انفاق به سمت اعتدال پیش بروند.
صرامی افزد: هدف اسلام از زکات و خمس این است که سطح زندگی انسان ها را به هم نزدیک کند تا یک توازنی برقرار شود و امام صدر هم همین نظر را داشت.
دیدگاه فقهی امام موسی صدر بازتعریف شود
در ادامه، حجت الاسلام محسن الویری هم در این نشست اظهار کرد: در رابطه فقه و تمدن، تمدن به مثابه یکی از موضوعات فقهی یا تأثیر تمدن بر فقه و یا تأثیر فقه بر تمدن است.
او عنوان کرد: اگر تمدن را به مثابه بالاترین سطح پیشرفت بدانیم و اگر تمدن دایره اثر بخشی خود را به گونه ای قرار دهد که به حد بالای توسعه یافتگی دست یابد، علمی که در این مسیر کارایی داشته باشد می توان گفت چنین علمی رویکرد تمدنی دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم گفت: فقه در تمدن هم همین است و فقیه باید برآوردن نیازهای جامعه امت، جهانیان و حتی جهانیان آینده را در نظر بگیرد و تها مناسبات انسانی و روابط فرهنگی و سیاسی محیط اطراف خود را نبیند.
او با تأکید بر اینکه مناسبات تمدنی در بالاترین حد جامعه ای که در آن زندگی می کنیم، فقه تمدنی است؛ ابراز کرد: فقه تمدنی از فقه جکومتی و اجتماعی بالاتر است و افق دید فقه تمدنی فراتر از جامعه بشر کنونی است که البته طبیعی است فقه با رویکرد تمدنی وقتی نگریسته شود پاره ای مباحث به آن اضافه شود.
الویری ادامه داد: امام صدر سخنرانی با عنوان جلوه های تمدن دارد که مستقیم در بخشی از آن به تمدن پرداخته و روابط حقوقی را به عنوان یکی از ابعاد هفتگانه تمدن موردتوجه قرار داده است.
او خاطرنشان کرد: امام صدر بحث های فقهی پراکنده ای دارند که رویکرد تمدنی ایشان را در فقه می توان از این بحث ها متوجه شد.
استاد حوزه و دانشگاه رویکردهای امام صدر در خصوص تفسیر انسان گرایانه حلال و حرام های شرعی و پیشنهاد یکپارچه سازی شعائر دینی و برجسته ساختن وجه اجتماعی ساحت و مسائل فقه را مطرح کرد.
او افزود: امام صدر نقطه کانونی خود در حلال و حرام را منتقل می کنند به اینکه حلال و حرام آمده تا استقلال انسان را حفظ کند و فلسفه حلال و حرام نیز همین است.
الویری بیان کرد: حتی در مقام بیان احکام شرعی برای مردم به جای تکیه کردن بر اینکه حکم خدا است بهتر است به سراغ این موارد برویم که اگر هویت انسانی و استقلال ما حفظ شود باید این کار را انجام دهیم.
او در خصوص توصیه و پیشنهاد یکپارجه سازی شعائر گفت: نگاه اسلام به پیشرفت امت است و این نگاه تمدنی با امت ارتباط دارد و فقیهی که رویکرد تمدنی دارد لاجرم به حفظ تمدن امت می پردازد؛ بر خلاف بسیاری از فقها که اختلاف در جزئی ترین مسائل مذاهب اسلامی دارند، امام موسی صدر ندارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه باقر العلوم افزود: امام صدر به مناسبات اسلامی تأکید دارد و به عنوان یک معیار به آن نگاه می کند و معتقد است فقیهی که در فقه عبادی خود پیوند اجتماعی را دنبال می کند فقیهی است که رویکرد تمدنی دارد.
الویری تصریح کرد: فقیهی که دغدغه قرآن را دارد این گونه می اندیشد و لذا استخراج و باز تعریف دیدگاه فقهی امام صدر نیز باید بازنگری و بحث بیشتر شود.
او گفت: از این رویکرد تمدنی امام صدر به فقه می توان به عنوان یکی از رهیافت های تحول فقه بهره برد.