شفقنا- سلوک مراجع عظام تقلید مجموعه گفت وگوهایی است که شفقنا برای معرفی این ارکان معظم تشیع به انجام می رساند.
آیت الله سبحانی رشته تخصصی کلام را در حوزه علمیه تاسیس کردند
حجت الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه رئیس موسسه حکمت و فلسفه که در محضر حضرت آیت الله العظمی سبحانی و دیگر مراجع عظام فقه و اصول را فرا گرفت، در مورد نقش حضرت آیت الله سبحانی در اعتلای حوزه علمیه قم به خبرنگار شفقنا گفت: قطعاً اعتلا و رشد و بالندگی حوزه های علمیه و تحول آنها همیشه به دست مرجعیت انجام شده است؛ اگر به حوزه نجف توجه کنیم، نقشی که مرحوم سید ابوالحسن اصفهانی و همراهانشان مانند آیت الله میلانی و آیت الله خویی در تحول حوزه داشتند یا احیا و بالندگی حوزه علمیه قم که توسط آشیخ عبدالکریم حائری انجام شد و نیز نقشی که آیت الله العظمی بروجردی در تحول و تکامل حوزه داشت و توانست تعامل بین المللی بین حوزه و الازهر مصر و لبنان و کشورهای اروپایی برقرار کند، همه به دست مرجعیت انجام شده و به همین روال، شخصیتی مانند آیت الله العظمی سبحانی در بالندگی حوزه علمیه قم نقش موثری داشتند به این نحو که ما در حوزه علمیه قم، رشته تخصصی کلام نداشتیم و حضرت آیت الله سبحانی این رشته را در حوزه تاسیس کردند.
او تصریح کرد: در گذشته حوزه علمیه قم تنها یک حوزه فقه و اصول بود که آیت الله سبحانی با شیوه و اجتهاد روان و دسته بندی کردن مطالب، طلاب زیادی را تربیت کرد، اما علاوه بر این بُعد فقهی و اصولی، رشته تخصصی کلام را در موسسه امام صادق(ع) راه اندازی کرد و از سال 81 به بعد این رشته در حوزه جای گرفت و سپس شعبه هایی هم در شهرها و حوزه های دیگر راه اندازی شد.
آیت الله سبحانی علامه حلّی زمان ماست
رئیس موسسه حکمت و فلسفه در خصوص منزلت مرجعیت گفت: آیت الله العظمی سبحانی شخصیت جامعی است و به عقیده بنده، علامه حلّی زمان ماست. ایشان هم نزد علامه طباطبایی فلسفه خوانده و نزد آیت الله العظمی بروجردی و امام خمینی(ره)، فقه و اصول را فرا گرفته و علاوه بر این تالیفات گسترده ای در زمینه تاریخ داشتند لذا آثارشان حاکی از این است که در فقه، اصول، فلسفه، معرفت شناسی، کلام و تاریخ و حتی در مسائل کلام جدید ورود پیدا کردند درواقع به صورت جامع و گسترده به تبیین این مباحث اقدام کردند و درواقع به نظر من مرجعیت اگر بخواهد تاثیرگذاری واقع بینانه داشته باشد و تنها براساس آگاهی فقهی، اصولی و رجالی نباشد باید از یک جامعیت برخوردار باشد.
او تصریح کرد: آیت الله سبحانی علاوه بر علوم مذکور فوق از علوم دیگر همچون درایه، رجال، سایر علوم حدیث و تفسیری هم برخوردار است و همین جامعیت سبب می شود مرجعیت و فتواهایی که می دهد هم واقعی و کاربردی بوده و هم مبتنی بر قواعد فقهی، اصولی، رجالی و حدیثی باشد.
آیت الله سبحانی فقیه کاملاً سیاسی است، اما حزبی نیست
خسروپناه درمورد ویژگی های سیاسی آیت الله سبحانی عنوان داشت: آیت الله سبحانی فقیه کاملا سیاسی است اما حزبی نیست؛ در حوزه های علمیه اگر برخی آقایان که کرسی افتا هم دارند و عمدتاً از نسل دوم حوزه به حساب می آیند، گاهی اوقات با مسائل، حزبی برخورد می کنند و در مقابل عده ای هم وجود دارند که می گویند ما در مسائل سیاسی دخالت نمی کنیم و در مقام عمل، دین را از سیاست، جدا می داند ولو در نظر سکولاریسم را قبول نداشته باشند اما در عمل، سکولاریزاسیون را عملی می کنند. اما آیت الله العظمی سبحانی همواره در مسائل انقلاب، امام خمینی را همراهی کرده، در خبرگان قانون اساسی حضور داشته و در مسائل حساس انقلاب و نیز مسائل سیاسی و اجتماعی نظر دادند و به معنای دقیق کلمه، یک فقیه سیاستمدار معتدلی است که بر طبق اصول، نشر می کند و از امر به معروف و نهی از منکر سیاسی هم هیچگاه فاصله نمی گیرد.
او ادامه داد: آیت الله سبحانی در دوران رهبری امام خمینی، حضرت امام را همراهی می کردند و در سه دهه اخیر هم رهبر انقلاب را کاملاً همراهی و حمایت کرده و تلاش می کنند ناظر به مسائل مبتلابه نظام هم پژوهش ها و تحقیقاتی انجام داده و اظهارنظرهایی داشته باشند تا نظام و جامعه اجتماعی بتواند از این نظریات استفاده کند.
استاد حوزه علمیه قم در خصوص نگاه آیت الله سبحانی به اقلیت های دینی و مذهبی گفت: این مرجع تقلید شیعیان کاملاً معتقد هستند که حقوق شرعی اقلیت های مذهبی باید رعایت شود و بر آن تاکید دارند و از هرگونه ظلم و ستم و دوری از اجرای حقوق شرعی و مسلم اقلیت ها اعلان برائت دارند اما اینکه برخی برخلاف شرع و از باب حرف های روشنفکری بخواهند در مورد حقوق اقلیت ها صحبت کنند، قطعاً آیت الله سبحانی با این شیوه مخالف است چون روش ایشان در همه مسائل فقهی و اجتماعی، روش اجتهادی برگرفته از فرمایشات اهل بیت عصمت و طهارت(ع) است.
او ابراز داشت: حضرت آیت الله سبحانی چند شیوه را برای حفظ اسلام ناب و معارف اهل بیت(ع) تاکید می کنند؛ اول اینکه از روش اجتهادی در فهم نصوص دینی و معارف و ارزش های اسلامی استفاده شود و گرفتار تاویل گرایی و روش های التقاطی که برخی روشنفکران دینی معاصر دنبال می کنند، نشوند و درواقع با این روش های التقاطی بدعت آمیز به شدت مخالفت می کنند.
دولتمردان نباید احکام اجتماعی اسلام را نادیده بگیرند
خسروپناه تصریح کرد: دوم اینکه آیت الله سبحانی می گوید: باید تلاش کرد معارف و احکام اسلامی در جامعه جریان پیدا کند و در اجتماعی کردن احکام نباید سهل انگاری کرد، دولتمردان ما در جمهوری اسلامی فعالیت می کنند و لذا نباید رفتار آنها سکولار باشد و احکام اجتماعی اسلام را نادیده بگیرند بنابراین اجتماعی و نظام مند کردن احکام اجتماعی اسلام یکی از توصیه های ایشان است. سوم اینکه هرچه مردم با اهل بیت عصمت و طهارت(ع) انس بیشتر بگیرند، در عمل به اسلام ناب نزدیکتر می شوند و سفارش چهارمی که دارند حضور طلاب در محافل مردمی و فعالیت های تبلیغی است به این معناکه نباید طلبه ای صرفا به مسائل علمی و درسی بپردازد که البته مسائل علمی و درسی در اولویت است و طلبه باید فاضل و ملا شود، اهل پژوهش، تدریس و تحصیل باشد ولی حتما باید با مردم ارتباط داشته باشد و اسلام را باید فضلای حوزه به مردم منتقل کنند همانگونه اسلام در طول این قرنها سینه به سینه به نسل های مسلمان و شیعه منتقل شده است.
آیت الله سبحانی از جامعیت علمی گسترده ای برخوردار هستند
او مراجع عظام تقلید را از گذشته تا امروز، دلسوز و دغدغه مند دانسته و تاکید کرد: ما باید خداوند را شکر کنیم که مرجعیت فکری شیعه همیشه از نظر اعتقادات محکم، از نظر رفتار متضمن سلایق اخلاقی و در نظر و عمل هم باهم هماهنگ هستند و این ویژگی بسیار مهم مرجعیت در طول تاریخ است. اگر به زندگی تک تک مراجع نگاه کنید، می بینید که همه آنها از یک زی طلبگی برخوردارند و دغدغه مردم و خدمات اجتماعی را دارند و دنبال می کنند، در ساخت مدارس آموزش و پرورش و خوابگاه های دانشجویی و نیز ساخت حوزه علمیه کمک می کنند و این ویژگی عمومی در همه مراجع عظام است اما شاید یک ویژگی خاصی که من در آیت الله سبحانی می بینم همین جامعیت گسترده ایشان است که در حوزه های مختلف فعالیت کرده و قلم زده است البته مراجع دیگری هم داریم که از جامعیت برخوردارند اما آیت الله سبحانی حتی در مسائل کلام جدید مانند تعارض علم و دین، پلورالیزم دینی، هرمنوتیک و مسائلی از این قبیل هم پرداخته و شبهات جاری در جامعه در زمینه الهیات را پاسخ داده است.
زندگی آیت الله در حدّ متوسط به پائین جامعه است
رئیس موسسه حکمت و فلسفه با اشاره به تدریس حکومت اسلامی در حوزه و چاپ این کتاب گفت: ایشان کاملاً معتقد به نظریه حکومت اسلامی هست و قوام حکومت اسلامی را هم به حاکمیت فقیه جامع الشرایط می داند و تاکید دارد که حاکم اسلامی باید اهل شور و مشورت با عقلا باشد و اداره جامعه را براساس و شاورهم فی الامر اداره کند.
او ادامه داد: اینکه روحانیت نماینده مجلس یا رئیس جمهور شود، نفیا و اثباتا نظر ندادند بلکه می گوید هرکس که توانمندی و تخصصی دارد می تواند وارد حوزه اجرایی شود؛ ایشان اصل ولایت فقیه و حاکمیت فقیه جامع الشرایط را قبول دارد اما حضور روحانیت در امور اجرایی را لابشرط است و شاید این تاکید را دارند که وظیفه اصلی روحانیت، تبیین معارف اسلامی و احکام اسلام است با این همه اگر رئیس جمهور، وزیر یا نماینده مجلس شود اشکال ندارد هرچند اگر ناتوان باشد، قطعاً برای روحانیت آسیب زاست.
خسروپناه به ویژگی های شخصیتی و فردی آیت الله سبحانی اشاره کرد و گفت: این مرجع تقلید قبل از اذان صبح به دفتر خود می روند و نماز شب را می خوانند، سپس نماز صبح را اقامه می کنند و بعد نماز قضا برای والدین خود می خوانند و سپس مشغول مطالعه و درس می شوند. بعد از آن به موسسه امام صادق می روند، سپس نماز ظهر را در حرم اقامه می کنند، و بعد مشغول فعالیتهای علمی می شوند تا شب که نماز شب را در دفتر خود می خوانند و سپس به منزل می روند. درواقع زندگی ایشان بیشتر وقف کارهای علمی می شود.
او تصریح کرد: آیت الله سبحانی شخصیتی ساده، بی تکلف و بی آلایش هستند و به جرات می گویم در این 30 سال که محضر ایشان می رسیدم واقعا ساده زیستی را در شخصیت، رفتار و ارتباطات ایشان می توان مشاهده کرد. زندگی مادی ایشان هم بسیار بسیار ساده و در حدّ متوسط به پائین جامعه است.
آیت الله سبحانی بسیار مراقب سلامت بیت هستند
این استاد حوزه علمیه قم تصریح کرد: این مرجع تقلید بسیار مراقب سلامت بیت هستند و من هیچ نکته منفی ازبیت ایشان نشنیدم که به عنوان مثال فرزندان ایشان بخواهند از رانتی استفاده کنند یا رفتار غیرعقلایی داشته باشند و فرزندانشان هم مشغول کارها و فعالیتهای علمی هستند.
او با بیان اینکه مردم به علما و بیوت ایشان نگاه می کنند، گفت: اگر عالمی ساده زیست باشد اما فرزندان ایشان رعایت این امور را نکنند، مردم نمی توانند این مساله را هضم کنند براین اساس تاکید آیت الله سبحانی به خانواده و فرزندان خود این است که زندگی تجملاتی نداشته باشند و ساده زیست باشند، به محرومان هم توجه کنند.
خاطره ای از دغدغه دینداری آیت الله سبحانی
خسروپناه در مورد آینده مرجعیت گفت: مرجعیت همیشه زیرسایه امام زمان(عج) شکل می گیرد لذا کسانی که شب و روز تلاش می کنند تا مرجع شوند، هیچگاه مرجعیت پیدا نمی کنند اما علما و بزرگانی که دنبال مرجعیت نیستند، خداوند مرجعیت را به همان ها اعطا می کند؛ آیت الله بروجردی یا حضرت امام یا آیت الله سیستانی دنبال مرجعیت نبودند بلکه با اصرار مردم مرجعیت را پذیرفتند. امثال آیت الله اراکی و آیت الله بهجت دنبال مرجعیت نرفتند بلکه مرجعیت به سراغ آنها آمد بنابراین می توان کشف کرد که حافظ اصلی مرجعیت در حوزه ها هم حضرت ولی عصر(عج) است و ان شاء الله در آینده هم، این روند ادامه پیدا می کند و مرجعیت از آن انسانهای وارسته، دقیق و دارای سجایای اخلاقی خواهد بود.
خسروپناه به نقل خاطره ای از آیت الله سبحانی پرداخت و گفت: شبی محضر ایشان رسیدم، دَر زدم و خود ایشان دَر را باز کرد، ایشان پشت میز خود نشستند، سئوال کردم شما مشغول چه کاری هستید؟ پاسخ دادند: «امروز صبح از وزارت ارشاد شبهه ای در مورد وهابیت برای من فرستادند. مشغول پاسخ به این شبهه هستم تا فرداصبح تحویل آنها دهم». گفتم: استاد! این نوع شبهاتی که معمولی و ساده است و شاگردان هم می توانند پاسخ دهند چرا به شاگردان نمی دهید و وقت خود را صرف مسائل مهمتر نمی کنید؟ ایشان پاسخ دادند: «هرکدام از شاگردان گرفتار هستند و ممکن است با تاخیر پاسخ دهند و عده ای بر اثر این تاخیر گمراه شوند». این دغدغه دینداری ایشان برای من واقعا درس آموز بود و من همان لحظه خم شدم و پای ایشان را بوسیدم.