شفقنا- یک نماینده مجلس در دوره اول درباره استقلال ائمه جمعه بیان کرد: عدم استقلال تاثیر منفی روی مردم دارد که گویی امام جمعه از خودش ارادهای ندارد تا مسایل را تحلیل کند و باید برای او موضوعات را از مرکز دیکته کنند.
حجتالاسلام و المسلمین محمدعلی خسروی، نماینده دوره اول مجلس شورای اسلامی و مدیر کل دفتر برنامه ریزی، آموزش و توسعه مشارکت های امور قرآن در گفتوگو با خبرنگار شفقنا اظهار کرد: نماز جمعه در اسلام جایگاه ویژهای دارد، و به اعتقاد اکثر فقها از شئوونات حکومت دینی است. سه تجمع عبادی در اسلام تشریع شده که به ترتیب روزانه و هفتگی و سالانه است. تجمع روزانه مسلمانان نماز جماعت است؛ تجمع هفتگی که بزرگتر است نماز جمعه است. اجتماع سالانه که بزرگتر از آن دو هست مراسم عظیم حج است.
او با اشاره به اهمیت نماز جمعه، ادامه داد: حتی نماز جمعه را حج کوچک نامیدهاند به اعتبار اینکه در روز جمعه نمازهای جماعت در یک شهر تعطیل میشود و همه مردم در یک مکان پشت سر امام جمعه اقامه نماز میکنند. نکته مهمی در آیه تشریع نماز روز جمعه در قرآن کریم مطرح شده که حایز اهمیت است و آن واژه «ذکر الله» است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا نُودِیَ لِلصَّلَاهِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَهِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِکْرِ اللَّهِ» وقتی که اعلام نماز جمعه میشود تلاش کنید به جایی که ذکر خدا و یاد خداست، بروید.
این نماینده دوره اول مجلس با اشاره به مفهوم ذکر الله توضیح داد: مفهوم «ذِکْر اللَّهِ» این است که نماز جمعه باید نمازگزار را به یاد خدا بیندازد. اگر نماز جمعهای این خاصیت را نداشت نماز جمعه نیست. حال تصور کنید خدای نخواسته خطیب نماز جمعه مطالبی را بیان کند و دل مشغولیهایی را به وجود آورد که جایی برای یاد خدا باقی نگذارد مسلما در این صورت از هدف اصلی بسیار دور شدهایم. ذکر الله شرط اساسی نماز جمعه است که متاسفانه در مواردی رعایت نمیشود.
معاون سابق فرهنگی و پژوهشی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی گفت: نماز جمعهای که به جای ذکر الله و یاد خدا دلها را از یاد خدا دور کند، کینهها را بیفزاید، ایجاد نفاق و اختلاف در جامعه کند، نماز جمعه نیست. به هر حال نماز جمعه جایگاه بسیار مهمی دارد و از شئون حکومت اسلامی است و باید آیینه تمام نمای حاکمیت دین خدا باشد.
خسروی در مورد نماز جمعه بعد از انقلاب، توضیح داد: در زمان غیبت معصوم برخی فقها نماز جمعه را جایز و برخی غیر جایز می دانستند . فقهایی مانند آیت الله اراکی و آیت الله منتظری حتی در زمان حاکمیت طاغوت هم مقید به برگزاری آن بودند و با همه تضییقات در رژیم گذشته نماز جمعه را حتی در تبعید اقامه میکردند. اما اکثر فقها آن را از شئون حکومت اسلامی میدانستند که آنها هم دو گروه هستند برخی اختصاص به دوران حکومت امام معصوم(ع) میدهند و عده دیگر در دوران حاکمیت فقیه عادل نیز جایز و حتی مکفی از نماز ظهر میشمارند.
او ادامه داد: پس از تشکیل حکومت اسلامی در ایران با پیشنهاد و اصرار آیتالله طالقانی و موافقت حضرت امام(ره) اولین نماز جمعه رسمی در ایران به امامت آیتالله سید محمود طالقانی اقامه شد. سپس به تدریج در مراکز استانها و سایر شهرها برگزار گردید.
خسروی با اشاره به سابقه امامت جمعه خود، افزود: در نمازهای جمعه علاوه بر توصیه به تقوی نوعا در خطبه اول مباحث فردی و خودسازی و مسایل مربوط به تهذیب نفس و اخلاق اجتماعی و سبک زندگی مطرح میشود و در خطبه دوم به بیان مشکلات عمومی جامعه و آگاهیهای سیاسی و اجتماعی پرداخته می شود. چنانچه نمازگزار پس از اقامه نماز و استماع خطبهها احساس کند که نه بر تقوا و ترس از خدا و پرهیزکاری او افزوده شده و نه در حوزه آگاهیهای سیاسی و اجتماعی مطلب جدیدی آموخته است، انگیزه خود را برای حضور در چنین مراسمی که جز اتلاف وقت و شنیدن مطالب تکراری نتیجهای ندارد از دست خواهد داد.
معاون سابق فرهنگی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، باتوجه به خلوت بودن نماز جمعه اظهار کرد: من مدتی با دبیرخانه مرکزی ائمه جمعه در زمان حضرت امام همکاری داشتم. علل خلوت بودن برخی نماز جمعهها آسیب شناسی شد، تقریبا به حدود بیست علت رسیدیم که مهمترین آنها تکراری و کم محتوا بودن خطبه ها بود. البته شرایط امروز متفاوت است و دلایل دیگری مانند توهین و بد اخلاقی در برخی نمازهای جمعه مزید بر علت شده و حضور مردم را در این اجتماع مهم بسیار کمرنگتر کرده است.
او تصریح کرد: ما عکس قضیه را هم در برخی از شهرستانها داریم که مردم استقبال خوبی از نماز جمعه دارند؛ چون امام جمعه مشهور به تقوا و فضیلت و دارای موقعیت اجتماعی است؛ از حریت و آزادگی برخوردار است و مشکلات جامعه را بدون جانبداری سیاسی مطرح میکند استقبال مردم هم در چنین مناطقی چشمگیر است اما متاسفانه در اکثر شهرها احساس میشود مردم چندان رغبتی برای حضور در نماز جمعه ندارند؛ شرایطی که ما امروز در نماز جمعههای کشور داریم شرایط مطلوبی به نظر نمیرسد. البته این موضوع باید چاره اندیشی شود و نیاز به آسیب شناسی جدی دارد.
خسروی، نماز جمعه را «ذکر الله» و «حبل الله» و عامل اتحاد، وحدت و اجتماع مسلمین دانست و افزود: مردم ایران همه در یک جناح نیستند و به استناد انتخاباتهای مکرر، مردم ایران دست کم در دو گروه بزرگ با دو طرز فکر و بینش اجتماعی و سیاسی دسته بندی میشوند. عقل و شرع ایجاب میکند حداقل نیمی از امامان جمعه از میان گروهی انتخاب شوند که اکثریت مردم از نظر برداشتهای دینی به آن جبهه تعلق دارند اما اگر نماز جمعه جناحی شد، و همه از یک جناح آن هم از جناح اقلیت انتخاب شدند دیگر نیازی به آسیب شناسی و بررسی دلایل عدم استقبال مردم نیست بنابراین علت کاملا روشن است.
او با اشاره به معایب برخی از نماز جمعهها، عنوان کرد: وقتی سخنرانان قبل از خطبهها هم تنها از افراد طیف خاص خصوصا از تندروترین آنها انتخاب شوند دیگر انتظار اینکه نمازهای جمعه وحدت آفرین و موجب یکپارچگی در جامعه باشد انتظار به حقی نخواهد بود. مصیبت بالاتر آنجاست که خطیبی خود را حق مطلق پنداشته و دیگران را که به جرم داشتن نگاه متفاوت از جرگه انقلاب و اسلام خارج بداند؛ طبیعی است در چنین شرایطی فضای مراسم مملو از نفرت و کینه و تقاضای مرگ برای این و آن خواهد بود.
مدیرکل آموزش و توسعه مشارکتهای قرآنی معاونت قرآن و عترت، نماز جمعههای امروز را به دور از نماز مطلوب اسلام دانست و بیان کرد: در چنین فضایی سخن از اتحاد و همدلی به طنزی تلخ شبیهتر است تا خطبه عبادی و سیاسی نماز. این نماز جمعه با نماز جمعه مطلوب قرآن و اهل بیت (ع) فاصله زیادی دارد؛ البته همانطور که گفتم همه جا اینگونه نیست و در نقاط مختلف کشور امام جمعههای پرهیزکار، متقی، عالم و عاقل کم نیستند؛ مردم از منش و روش آنان درس تقوی و زندگی میآموزند.
این نماینده اسبق مجلس درخصوص اهمیت مباحث و محتوای خطبهها عنوان کرد: امام جمعه باید برای پر بار شدن خطبهها جدا وقت بگذارد و ساعتها مطالعه کند تا خطبهای مفید و غنی ارایه کند. یکی از نمونههای موفق و تأثیرگذار در تاریخ نماز جمعه ایران خطبههای مرحوم آیتالله هاشمی رفسنجانی بود. کاملا مشخص بود برای ایراد خطبه مطالعه کافی داشته و منابع متعددی را بررسی و تحقیق کرده است. خطبه دوم ایشان هم تکرار تحلیلهای صدا و سیما نبود بلکه مباحث ایشان مبنای تحلیلهای فراوان در داخل و خارج میشد تا یک هفته موجی از شور، امید و آگاهی در جامعه، جبههها، مراکز فرهنگی و سیاسی ایجاد میکرد. در یک کلام خطبه های آیت الله هاشمی رفسنجانی دارای دو خصیصه بود هم وحدت آفرین بود و هم دشمن شکن.
مدیرکل آموزش و توسعه مشارکتهای قرآنی معاونت قرآن و عترت، ادامه داد: یکی دیگر از راههای تقویت نمازهای جمعه آزاد گذاشتن ائمه جمعه و عدم تحمیل مطالب و دیدگاه خاص به آنهاست.
خسروی درباره آفتهای عدم استقلال ائمه جمعه بیان کرد: این مساله تاثیر منفی روی مردم دارد که گویی امام جمعه از خودش ارادهای ندارد تا مسایل را تحلیل کند و باید برای او موضوعات را از مرکز دیکته کنند. یکی از راههای جذب مردم به نماز جمعهها این است که ائمه جمعه را مستقل بدانند و به آنها اختیار کامل بدهند. یک روحانی یا یک اندیشمند باید بتواند دیدگاههای سیاسی خودش را در آن شهر تبیین و بیان کند. اگر این آزادی به آنها داده شود، تاثیر فوق العاده ای در استقبال مردم از نماز جمعهها خواهد داشت.
مدیرکل آموزش و توسعه مشارکتهای قرآنی معاونت قرآن و عترت، عدم دخالت ائمه جمعه در امور اجرایی شهر را یکی دیگر از راههای موفقیت آنها دانست و گفت: امام جمعه در امور اجرایی شهر، نباید دخالت کند. امام جمعهای که بخواهد حوزه وظایف فرمانداری، شهرداری و امور اجرایی را حوزه نفوذ خود بداند و بخواهد در کار آنها و عزل و نصبها دخالت کند در دراز مدت قطعا موفق نخواهد بود، گرچه ممکن است چند صباحی عده ای را دلخوش کند و آنها را به تمجید خود وادارد.
معاون سابق فرهنگی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تاکید کرد: امام جمعه باید حالت پدرانه و رهبری نسبت به همه مسوولان شهر و همه جناح ها داشته باشد. به نظر اینجانب علت دخالت برخی از امامان جمعه در امور اجرایی تلقی نادرست آنها از جایگاه امامت جمعه در نظام جمهوری اسلامی است. زیرا آنها با این اعتقاد در امور اجرایی شهر دخالت میکنند چون خود را نماینده مقام معظم رهبری میدانند و فکر میکنند مافوق قانون هستند و باید برای اصلاح امور شخصا دخالت کنند.
او تصریح کرد: در صورتیکه رهبر معظم انقلاب (مدظله) قطعا چنین دیدگاهی ندارند و معتقدند که همه حتی خود ایشان در چارچوب قانون باید حرکت کنند. بارها رعایت قانون را لازمه انقلابیگری دانستهاند. متأسفانه برخی ها که البته این گونه افراد به امامان جمعه محدود نمیشوند و در همه نهادها به وفور یافت میشوند خودشان را حتی بالاتر از جایگاه مقام معظم رهبری و در جایگاه نیابت خاصه امام زمان(عج) به حساب می آورند و به خود اجازه میدهند که فراقانونی عمل کنند. در صورتی که حضرت امام خمینی (ره) می فرمود پیغمبر اسلام (ص) هم اجازه نداشت فراقانونی عمل کند. به هر حال این تخیل باطل باید اصلاح شود. همه باید بدانند که در جمهوری اسلامی احدی از مسوولان و مقامات دولتی ، نظامی ، قضایی ، روحانی و غیر روحانی حق تخلف از قانون را نداشته و باید در چارچوب مقررات عمل کنند. البته این آرزوی دور و درازی است اما خواه نا خواه باید حرکت فکری و عملی جامعه به سوی این هدف متعالی باشد.
او با توجه به تغییرات در سیاست گذاری ائمه جمعه، اضافه کرد: برخی از تغییرات و تحولات به خود امام جمعهها بر میگردد؛ مانند امام جمعه محترم تبریز که عالمی روشن بین، آشنا به وظایف و متدین است اخیرا دستور داد نردههای میان مردم و جایگاه امام جمعه را بردارند. او توانست با این حرکت الگویی برای ائمه جمعه دیگر باشد. امیدواریم با تغییری که اخیرا در سیاست گذاری ائمه محترم جمعه روی داده است تحولی در این امور حاصل شود و مردم ما در آینده شاهد تغییر سیاستهای اصولی در جهت اقبال مردم به نهاد بسیار مهم و تأثیر گزار نماز جمعه باشند.
متاسفانه اکثریت قریب به اتفاق نماز جمعه ها اینگونه اند!!