شفقنا- میرمحمود موسوی، مدیرکل پیشین آسیای غربی وزارت امور خارجه، حکومت عربستان را مسوول اصلی فاجعه منا دانست و با بیان اینکه «تنش میان دو کشور ایران و سعودی بر تمامی مسایل منطقه تاثیر گذار است» یادآور شد: ایران و عربستان به عنوان دو کشور منطقه، همسایه و هم کیش نیازمند روابط خوب و سالم هستند.
متن گفت وگوی شفقنا با میرمحمود موسوی، کارشناس عالی وزارت امور خارجه را بخوانید:
* فاجعه منا موجب شد تنش بین ایران و عربستان که طی سالهای گذشته پشت الفاظ دیپلماتیک قرار داشت، به نوعی صریح تر و پررنگ تر خود را نشان دهد و تا مجادله لفظی بین دولتمردان و رهبران دو کشور پیش رفت، فکر می کنید آینده روابط ایران و عربستان به چه سویی حرکت خواهد کرد و بهترین رفتار دیپلماتیک ایران در برابر عربستان چیست؟
اتفاقی که اخیرا افتاده است جای تاسف دارد هم برای کشور خودمان و هم برای مسلمانان سایر کشورها که با این وضع از دنیا رفتهاند. تصور میکنم که احتیاجی به گذشت زمان باشد که علل و عوامل واقعی این قضیه تا حدودی روشن شود. هرچند که پذیرش مسوولیت یک چنین فاجعهای برای هر دولت و حکومت سخت باشد اما تردیدی نیست که محل واقعه در عربستان بوده و حکومت عربستان مسوول اصلی چنین اتفاق دردآوری است. وضعیت روابط دو کشور در طول سالهای گذشته به دلایل مختلف مطلوب نبوده و نیست. متاسفانه این واقعه اخیر هم به فهرست مشکلات نیز اضافه شد. گمان میکنم که در اوج احساسات منفی طرفین نسبت به همدیگر باشیم و آرزومند هستم که با تدبیر به این موضوع بپردازیم و این وضعیت پیش آمده را تغییر بدهیم. ایران و عربستان به عنوان دو کشور منطقه، همسایه و هم کیش نیازمند روابط خوب و سالم هستند. این امر احتیاج به تدبیر، گفتوگو و مذاکره دارد و لوازمش را باید فراهم کرد اما پیش از هرچیز به نظر من، دو موضوع پیش شرط تحولات مطلوب است. یکی اینکه، حکومتهای طرفین تحلیل واقعی و فارغ از احساسات و تعصبات نسبت به شرایط منطقه و روابط دو کشور داشته باشند. دوم اینکه، مسوولان دو کشور همت لازم را برای تغییر وضعیت داشته باشند و بتوانند روابط را به مسیری ببرند که آرامش در آن باشد. در قدم اول در مسیر حسن روابط برای فهم موضوع و مشکلی که وجود دارد؛ ارتباط مناسب دیپلماتیک لازم است که به نظر میرسد، در چند ماه اخیر تلاشهایی هم صورت گرفته، منتها به نتیجهای نرسیده است. من تصور میکنم، اگر اراده سیاسی در طرفین وجود داشته باشد لازم است دو طرف از کانالهای موجود برای آغاز گفتوگو اقدام کنند وگرنه تصور میکنم مجموعه مسایل، مشکلات و پیچیدگیهایی که در منطقه وجود دارد هر دو طرف و حتی تمام کشورهای منطقه باید هزینه این تشنجهای موجود را بپردازند که بدون تردید ملت های منطقه نیز به شدت صدمه میخورند. صدمات اقتصادی ناشی از کاهش قیمت نفت، هزینه خرید سلاح، درگیری های قومی و مذهبی، ادعاهای تاریخی ارضی و مرزی بخشی از فهرست بلند صدمات است.
*شما این رابطه را در آینده چطور پیشبینی میکنید؟
بستگی به این دارد که در پایتخت دو کشور و مسوولان اراده شان چگونه و بر چه اساس باشد. اگر هر دو طرف بخواهند این فضا تغییر کند حتما روابط نامطلوب کنونی تغییر خواهد کرد. اگر طرفین به دلیل عدم درک صحیح از هزینه ها یا به دلیل منافع ویژه ای که دارند بخواهند این مسیرکنونی را ادامه بدهند قطعا هر دو طرف هزینه خواهند داد.
*آقای موسوی آینده روابط سیاسی ایران و عربستان را چطور میبینید؟
آینده سیاسی موکول به اراده هر دو کشور است که بخواهند این رابطه را به چه سمتی ببرند. در حال حاضر روابط دو کشور بین رقابت و دشمنی آمیخته است. اگر این شکل تغییر پیدا کند و در چارچوب رقابت سالم تعریف شود برای هر دو طرف مثبت و مفید است. من اعتقاد دارم این تحول برای هر دو کشور توقع زیادی نیست. هر چند که توقع آن را هم ندارم رقابت از میان برداشته شود.
*شما این رقابت را چطور ارزیابی می کنید؟
رقابت را مثبت می دانم. اگر رقابت سالم باشد آینده روابط سیاسی متکی بر تصمیمات مسوولان دو کشور است. اگر تصمیم دو کشور بر این باشد که مشکلات موجود را رفع کنند مطمئن باشید رفع شدنی است و این تحول هم به نفع ملت های دوطرف و هم به نفع ملل دیگر است.
*پیش بینی شما این است که تصمیم به حل مشکل می گیرند؟
من پیش بینی خاصی ندارم. در حال حاضر فضا، فضای تلخی است. در طول این دو سه سال اخیر همیشه آرزومند این بودم که دو طرف بنشینند و مذاکره و گفت وگو در زمینههای مختلف داشته باشند و مسایل را حل کنند. این آرزوی من برآورده نشده و فکر نمیکنم کار من پیش گویی باشد.
*از لحاظ اقتصادی وضعیت این دو کشور را چطور ترسیم میکنید؟
روابط اقتصادی ما و عربستان یک حوزه بسیار مهم در روابط فیمابین است. هر دو طرف صادر کننده عمده نفت هستند و در داخل اوپک با هم یا همکاری یا حضور دارند. تجربه گذشته نشان می دهد سیاستهای رقابتآمیزشان در خیلی از موارد هزینه سنگینی متوجه همه کشورهای صادرکننده کرده است و سودش راهم کشورهای وارد کننده در این زمینه برده اند. من تصور میکنم. هرچند وقتی در فضای سیاسی تبلیغاتی بوی دشمنی و ناراحتی میآید، توقع هم نمیشود داشت که در حوزه اقتصادی فضای گفت وگو، آرامش، همکاری و همراهی باشد. علیرغم وجود چنین شرایط نامناسبی باز هم در این زمینه رقابتهای سالم را میشود تعریف کرد. در حوزههای اقتصادی باید در مراحل مختلف تصمیم گیری دو کشور با هم رایزنی داشته باشند تا هردو از منفعت بیشتر بهره مند شوند.
*با توجه به سکوت نسبی غرب در برابر سوءمدیریت در عربستان و رقم خوردن فاجعه منا، فکر می کنید غرب همچنان عربستان را به عنوان متحد خود حمایت خواهد کرد و در برابر احتمال افزایش تنش بین ایران و عربستان جانب عربستان را خواهد گرفت؟
-با توجه به مجموعه تحولات منطقه به ویژه دو قضیه هسته ای ایران و فعالیت داعش، ما شاهد مواضع متفاوتی از سوی کشورهای غربی هستیم. آن سیاست های پیشین که غرب تمام قد در کنار عربستان و در مقابل ایران قرار داشت تغییر کرده است.این تغییر سیاست به طور حتم در جهت منافع غرب دنبال می شود از قضا هرچند منافع ما را هم در آن می توان یافت. به تعبیری این تحول توازن سه چهار دهه گذشته را به نفع ایران تغییر داده است اما بلافاصله و با صراحت باید بگویم این تحول ممکن است پایدار نباشد و تحت تاثیر سایر تحولات قرار گیرد. به طور نمونه انتخابات سال آینده آمریکا و نتیجه آن می تواند بر توازن حاضر منطقه ای تاثیر جدی بگذارد.
*اوج گرفتن تنش بین دو کشور ایران و عربستان چه تبعات منطقه ای خواهد داشت؟ آیا جبهه های یمن و سوریه پرآتش تر خواهند شد یا ممکن است راهی دیپلماتیک بین دو کشور برای حل بحران های منطقه ای به دور از جنگ و خشونت فراهم خواهد شد؟
بدون تردید تنش میان دو کشور ایران و سعودی بر تمامی مسایل منطقه تاثیر گذار است. در حال حاضر اوضاع دو کشور سوریه و یمن بحرانی است و می توان به سادگی از متن تبلیغات و اخبار متوجه رویارویی ایران و عربستان در این دو کشور شد. البته در این بحران ها دیگر قدرت ها ی منطقه ای و غیر منطقه ای هم سهم دارند.
*در صورت ادامه یافتن رفتار دیکتاتورمآبانه عربستان در منطقه و نمایان شدن سوءمدیریت و آینده اندیشی در رفتار رهبران کنونی عربستان این احتمال وجود دارد که دیگر کشورهای عربی از جمله امارات، کویت، قطر و… از همراهی این کشور سرباز زنند و با سیاست های منطقه ای عربستان همراهی نکنند و در راستای کاهش تنش گام بردارند؟
این احتمال کم است ولی در عالم سیاست و در میانه بحران هایی بزرگ همه گونه تحولی را باید محتمل دانست. فراموش نکنیم که کشورهایی که نام بردید خودشان با هم مشکلات و اختلافات و رقابت هایی هم دارند. گاهی اوقات تحت تاثیر برخی عوامل این اختلافات برای مدتی علنی می شود.