شفقنا- دولت ترکیه شهروندانش در سراسر جهان را در مقیاسی گزارشنشده جاسوسی میکند، و حتی نقاط دور افتاده همچون پایتخت مغولستان و تانزانیا را هم از قلم نمیاندازد. جزئیات این جاسوسی طی اسناد بهدست آمده از سفارتهای ترکیه آشکار شده است.
روزنامه ایران نوشت؛ سفارت ترکیه در توکیو کار خود در این خصوص را ساده کرده و با تهیه یک گزارش محرمانه، ۱۵ مدرسه که تصور میشود با فتحالله گولن در ارتباط هستند را در فهرستی گردآوری کردهاست. این فهرست شامل اسامی مدارس، آدرسها و موقعیتهای جغرافیایی، نام مدیران مدرسه، نشانی نامه الکترونیکیشان، شماره تلفن و تاریخ تأسیسشان میشود. فهرست یاد شده چهار صفحهای است و هیچ توضیح اضافی، نقد یا تحلیلی هم ندارد.
کارکنان سفارت ترکیه در توکیو، دستکم در مقایسه با نمایندگان ترکیه در سایر نقاط جهان که صدها شهروند ترکیه را زیر نظر دارند و مشغول تهیه اسناد محرمانه از روابط خانوادگی و دوستانه هستند، بدون هیچ پرسش و تأمل غیرعادیای دست به تهیه این فهرست زدهاند. فهرستی که به دنبال یافتن رد پای همدلی و ارتباط با تروریستها است.
نتیجه چیزی بیشتر از خلاصهای صد صفحهای از دشمنان دولت ترکیه در سراسر جهان به اضافه ضمیمهای که گزارشی از فعالیتهای جاسوسی علیه مظنونین و اعضای جنبش گولن از آب درآمد. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه که فتحالله گولن را مسبب و عامل کودتای نافرجام سال گذشته ترکیه میداند، از زمان کودتا تاکنون و به عبارتی از تابستان گذشته تمام تلاشش را صرف دستگیری حامیان گولن در سراسر جهان کرده و مظنونین به همکاری با این رهبر دینی را زیر شدیدترین تدابیر جاسوسی گرفته است.
اطلاعات به دست آمده نشان میدهد، مقامات دیپلماتیک ترکیه در سی و پنج کشور جهان دست به گردآوری چنین اطلاعاتی زدهاند. سفارتهای ترکیه در نیجریه، استرالیا، کنیا و عربستان سعودی نیز در این گزارش به عنوان کشورهایی مطرح شدهاند که دارای مدارسی هستند که با جنبش گولن ارتباط دارد. آنها سازمانهایی که حامیان گولن در آنها فعالیت دارند و رسانههایی که اعضای جنبش گولن برای آنها مینویسند را نیز مورد تحقیق قرار دادهاند. ضمن آنکه روابط متحدان حامیان گولن با دولتهای کشورها نیز مغفول نمانده است. اشپیگل رسانهای است که به همراه کنسرسیوم همکاریهای تحقیقی اروپایی مشغول بررسی این اسناد شده است.
فرمان بیواسطه از آنکارا
درخواست جمعآوری پروندهها مستقیم از آنکارا رسیده بود. در تاریخ بیستم سپتامبر سال ۲۰۱۶، آژانس عقیدتی دولت ترکیه به نام دیانت، درخواستی را مبنی بر ارسال «گزارشهای جزء به جزء درباره ساختارهای سازمانی فتو، فعالیتها و مؤسسههای آموزشی» مخابره کرد.
فتو مخفف سازمان ترور گولنیست است که دولت ترکیه به دنبال توطئه محرمانه برانداختن حکومت در پانزدهم جولای، این نام را بر روی آنها گذاشت. اردوغان که از چندین سال قبل به این سو، بارها در رسانهها از تحرکات نفوذ به دولت برای تصاحب مقامها و جایگاههای حساس و مهم در سیستم قضایی، پلیس، ارتش و آموزش و پرورش کشور برای براندازی دولتش گفته بود، پس از کودتای نافرجام دستور قلع و قمع افرادی را که چنین اتهامی میتوانست متوجه آنان شود، صادر کرد. از آن زمان تاکنون بیش از ۱۳۰ هزار نفر از سازمانهای دولتی مانند سیستم قضایی، دادستانی، افسران پلیس، سربازان و استادان یا اخراج شدهاند یا تعلیق شدهاند. دلیل این واکنشها، ارتباط با گولنیستها است، اتهامی که در بسیاری از موارد اثبات هم نشده است.
پشت جنبشی که اردوغان از آن واهمه دارد، شبکهای مبهم و مرموز قرار دارد که دامنه فعالیتهایش جهانی است و توسط گولن که از سال ۱۹۹۹ به ایالات متحده امریکا نقل مکان کرده، تأسیس شده است. فتحالله گولن، پیرمرد هفتادوپنج سالهای است که زمانی یکی از معتمدان و نزدیکان اردوغان محسوب میشد اما در نهایت قدرت بسیاری به دست آورد و در نظر اردوغان خود تبدیل به محور شرارتها شد.
جستوجوی ترکیه برای اتهام زدن
اردوغان سرسختانه درصدد است به دنیا نشان دهد، گولن خرابکار و متهم است. از همین رو ماههاست از ایالات متحده میخواهد گولن را تحویل دولت ترکیه دهد. همین خواسته میتواند توجیه کننده این باشد که چرا دولت ترکیه در حال گردآوری اطلاعات از سراسر جهان است. اردوغان به مدارک و شواهدی نیاز دارد تا بتواند علیه گولن و متحدانش اقدام کند.
دو هفته پیش، چندین رسانه مهم آلمان گزارش دادند که سازمان جاسوسی ترکیه موسوم به «میت» (MIT)، به آژانس جاسوسی خارجی آلمان فایلی ارائه کرده که شامل مظنونین حامیان گولن در آلمان میشود. این فهرست دربرگیرنده اسامی، شمارههای تلفن همراه و عکسهای مخفیانه گرفتهشده از آنها است. این اقدام به خوبی نشاندهنده این است که ترکیه تصور میکند فعالیتهای جاسوسیاش قانونی و طبیعی است.
به نظر میرسد اغلب سفارتخانهها نیز تمایل داشتند از فرمان آنکارا تبعیت کنند. به طور مثال دیپلماتهای موریتانی گزارش دادهاند که در سیستم آموزشی، تجارت و رسانههای این کشور فتو به طور گسترده نفوذ دارد: «برای سالها، مدارس تحت مدیریت اعضای فتو عقاید خودخواستهشان را به دانشآموزان تحمیل میکردند و از عشق مردم به ترکیه سوءاستفاده میکردند.»
دیپلماتها در دارالاسلام پایتخت تانزانیا، گزارش دادهاند که مدرسهای که تصور میشود با گولن در ارتباط است، سالانه از هر دانشآموز مبلغی بین ۶ هزار و ۵۰۰ تا ۱۵ هزار دلار شهریه طلب میکند. بر اساس این گزارش در میان توده مدارس اینچنینی فرزندان رؤسای جمهوری، نخستوزیران، وزیران و دیپلماتهای خارجی رؤیت شدهاند. دیپلماتهای ترکیه همچنین گزارش دادهاند، جنبش گولن بدون اتلاف وقت به دنبال تصاحب قدرت و ثروت است. در این گزارش آمده است که سفیر ترکیه در تانزانیا صریحاً خواستار انجام اقدامهایی علیه جنبش گولن و نفوذ آن در مؤسسههای آموزشی شده است اما دولت تانزانیا تاکنون به این درخواست توجه نکرده است.
دیپلمات دولت ترکیه در پایتخت مغولستان نیز در نامهای نوشته است: «فتو از سال ۱۹۹۴ در حال بهرهکشی از حسن شهرت ترکیه در مغولستان است و با اتکا به ارزشهای دینی و مذهبی که میان مسلمانان وجود دارد، منافع خود را جست و جو میکند. این سازمان مانند اسب تروا است که برای رسیدن به اهداف مرموزش از هیچ اقدامی دریغ نمیکند.» او در این نامه متذکر شده که سازمان تروریستی فتو تلاش کرده تا با اثرگذاری مثبت در میان مردم، مقبولیت پیدا کند و به آنچه در ذهن گولن است برسد.
رشد توده سرطانی
هنگامی که از سفیر ترکیه در سوئد دربارۀ یک گزارش که به دستور این سفارت جمعآوری شده، پرسیده شد، او با مکث قابل توجهی پذیرفت، سفارتش نامهای به آژانس مذهبی دیانت نوشته است. او تأیید کرد، اطلاعات جمعآوری شده درباره مدارس در ارتباط با گولن است که صدای اعتراض علیه دولت ترکیه شدهاند. سفیر فعالیتهای جنبش گولن را یک «رشد سرطانی» نامید. البته اسناد نیز به وضوح ثابت میکنند که جنبش گولن شبکهای جهانی شامل دانشگاهها، مدارس، مراکز پرورش کودکان، رسانهها، انجمنهای تجاری، سازمانهای کمکرسانی و گروههای جوانان میشود. اما آنچه در این میان دولت ترکیه نتوانسته به اثبات برساند، ارتباط مستند میان جنبش گولن و تروریسم است.
بهرغم این، بسیاری از والدین در کشورهای زیادی فرزندانشان را از مدارس تحت حمایت گولن بیرون آوردهاند تا مبادا هدف سوءاستفاده دیگر اعضای جوامع محلی ترکی قرار بگیرند یا آنکه از ورودشان به کشور ترکیه ممانعت به عمل آید. در بلژیک یک اتوبوس مدرسه هم به آتش کشیده شد.
غیرقابل اثباتترین اتهام در گزارشهای سفارت، مربوط به رسانهها میشود. گزارشی از سفارت ترکیه در کپنهاگ ادعا کرده است جنبش گولن روزنامههای داخل کشور را مدیریت میکند تا «مقالهها و اخبارها را علیه رئیس جمهوری محبوب و کشورمان ترکیه منتشر کنند» تا بتوانند «تصویری منفی از ترکیه بسازند و افکار عمومی را متأثر کنند.»
این نشان میدهد تلاشها برای انجام کودتا و «نبرد مردم برای به دست آوردن دموکراسی» در این گزارش مورد تمرکز واقع نشدهاند بلکه «کارکنان اخراج شده دولت» هدف این گزارش هستند. روزنامهنگارها نیز در فهرست آن قرار گرفتهاند و نامشان به عنوان دشمنان ترکیه مطرح شده است.
پیتر پیلز سیاستمدار اتریشی عضو گرین پارتی میگوید: «ما تصور میکنیم این افراد تهدید شدهاند و به محض ورود به ترکیه دستگیر خواهند شد. حتی این واقعیت که آنها دارای پاسپورت آلمانی یا اتریشی هستند هم نمیتواند از آنها محافظت کند.» پیلز درصدد است، مرکز اطلاعات و تحقیقاتی درباره اردوغان تأسیس کند تا بتواند از مردم در برابر حکومت او محافظت کند. او در این باره میگوید: «ما به مجوزها و حمایتهای قانونی نیاز داریم تا بتوانیم ساختار و سازمانهای جاسوسی ترکیه و سفارتهایش را درهم بشکنیم.» بعد از کودتای نافرجام جولای میزان بازداشتها در پروازهای مختلف در فرودگاه استانبول رشد زیادی داشته است. این عارضه جانبی نه تنها بر روی ترکیهایها اثر گذاشته بلکه زندگی شهروندان سایر کشورها که درباره اردوغان منتقدانه صحبت میکنند را نیز متأثر کرده و نامشان در فهرست سیاه دولت وی قرار گرفته است. وزارت امور خارجه در برلین تأیید کرده که تنها در ماه فوریه دست کم ۱۰ مورد پیش آمده که آلمانیها اجازه ورود به ترکیه را بدون هیچ دلیل مشخصی نتوانستهاند بگیرند.
تحقیقها در آلمان و اتریش
سازمان مادر ترکی- اسلامی DITIB مشکوک به این است که مخالفان اردوغان در آلمان را تحت نظر قرار داده است. چندین پیشوای دینی مظنون به جاسوسی اعضای گروه دینیشان شدهاند و شش نفر از آلمان به دلیل اثبات اتهام جاسوسیشان اخراج شدهاند. مظنونین اینچنینی در انجمنهای مساجد سی و هفت کشور جهان وجود دارند. پس از آنکه روزنامه ترک زبان مخالف با دولت اردوغان به نام «جمهوریت»، برای نخستین بار مقالهای را درباره جاسوسی از آلمان منتشر کرد، «ولکر بک»، یکی از اعضای پارلمان گرین پارتی در آلمان شکایتی تنظیم کرد و از مقامات خواست که در این باره تحقیق کنند. در اتریش، مقامات نیز در حال بررسی شواهد علیه انجمن مادر ترکی- اسلامی ATIB هستند. بسیاری از این انجمنها توسط بخش الصاقی مذهبی سفارت ترکیه هدایت میشوند. یکی از این محققین در وین میگوید: «ما در حال بازرسی فعالیتهای مشکوکی هستیم که از سمت فرامین و سیاستگذاریهای دولت ترکیه سازماندهی میشود.»
حسنین کاظم/ اشپیگل
مترجم: فرحناز دهقی
