شفقنا- این روزها تجمعی از رهبران عرب در مسکو دیده می شود و از عبدالله دوم پادشاه اردن و پرزیدنت عبدالفتاح السیسی رییس جمهور مصر گرفته تا محمد بن زاید آل نهیان ولیعهد امارات در پایتخت روسیه بسر می برند و با رهبران روس حشر و نشر می کنند؛ البته علت ظاهری این دیدارها و سفرها همان نمایشگاه هوا و فضای روسیه در نزدیکی مسکو است اما ملک سلمان بن عبدالعزیز آل سعود پادشاه عربستان سعودی هم در سال جاری به روسیه سفر خواهد کرد و از سوی دیگر ریاض نیز انتظار دیدار ولادیمیر پوتین را می کشد. بسیاری از کارشناسان به ویژه برنامه های دیدارهای متقابل رهبران روسیه و سعودی را نشانه ای آشکار از یک تحول دیپلماتیک نوین به شمار می آورند. “الکساندر ایگناتنکو” اسلام شناس روس و عضو گروه مشاوران ریاست جمهوری در رابطه با همکاری میان جوامع مذهبی، علت اصلی دیدارهای فعلی را “تغییر سیاست های بین المللی مسکو در مکه” عنوان می کند. به گفته ایگناتنکو روسیه و اعراب منافع مشترک زیادی دارند، منافعی که تنها به سوریه و لیبی محدود نمی شود و تجارت اسلحه نیز به مانند همیشه نقش زیادی در آن ایفا می کند.
رهبری روسیه در تلاش برای گشودن جبهه واحدی برای جنگ علیه تروریست های داعش است. به هر حال بیش از پنج هزار نفر از اتباع روسیه و صدها نفر از اتباع جمهوری های آسیای مرکزی به صفوف تروریست های داعش پیوسته اند و سرویس های امنیتی در مورد بازگشت این افراد هشدار می دهند.
از سوی دیگر مسکو به شدت در پی آن است که پرزیدنت بشار اسد را در ائتلافی که قصد تشکیل آن را دارد وارد کند. ایگناتنکو مشاور پوتین با ابراز خوشبینی نسبت به این مساله می گوید: “دیدار سه رهبر جهان عرب از مسکو گامی مهم در راستای تشکیل این ائتلاف علیه داعش بود. حضور این رهبران گویای این واقعیت است که آنها به این جا آمدند تا تمایل خود برای شرکت در این ائتلاف را نشان دهند. موضوع بر سر طرح پوتین برای خاورمیانه است” اما نباید فراموش کنیم که عادل جبیر وزیر امور خارجه عربستان سعودی در دیدار اخیر خود از روسیه نشان داد که آینده نامعلوم اسد بزرگترین مانع در راه تشکیل یک ائتلاف ضد ترور مطلوب روسیه به شمار می رود. جبیر در اواسط ماه آگوست و در خلال گفت وگوهایش با سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه گفته بود: “اسد نه بخشی از راه حل بلکه خود بخشی از مشکل است”.
در عین حال بشار اسد برای مسکو یک خریدار وفادار و پر و پاقرص سلاح های روسی نیز به حساب می آید. افزون بر آن کرملین بر این مساله تاکید دارد که بشار اسد رییس جمهوری مشروع به شمار می آید، رییس جمهوری که از حمایت بخش اعظم ملت خود برخوردار است. سیاستمداران روس همچنین بارها از خط مشی و اصل “عدم مداخله در امور داخلی” دیگر کشورها می گویند و از نظر آنها قیام مردم علیه اسد که منجر به آغاز این جنگ داخلی شد در واقع از جمله دسایس سرویس های مخفی کشورهای غربی است و از جنس همان انقلاب های رنگی گرجستان و اوکراین به حساب می آید. رهبری روسیه سرنگونی احتمالی رژیم اسد را به معنای شکست دکترین نظامی خود می داند، دکترینی که ضعف های آن با سقوط معمر قذافی بیش از پیش نمایان شد.
طرح و ابتکار جدید روسیه برای حل مساله سوریه البته جنجال های زیادی برانگیخته است اما پوتین بر آن است که با توجه به ضعف نظامی فزاینده رژیم سوریه راهی برای برون رفت از این بحران پیدا کند. با این حال تا به این لحظه هیچ نشانه ای دال بر تغییر رویکرد مسکو در حمایت از رژیم اسد وجود ندارد. کاملا مشخص است که مسکو احتمال سقوط اسد را در معادلات خود جای نداده و نمی دهد. از سوی دیگر پرزیدنت بشار اسد نیز به تازگی و در مصاحبه با شبکه تلویزیونی المنار لبنان صراحتا از اطمینان خود به تداوم برخورداری از حمایت های روسیه گفت. اسد گفت که عمیقا به پایبندی روس ها به اصول و درستکاری آنها اطمینان دارد. از نظر وی حضور اخیر نمایندگان اپوزیسیون سوریه در مسکو هیچ معنای خاصی ندارد به غیر از آن که روسیه تلاش می کند همه طرف ها را دور یک میز جمع کند.
اما همکاری های روسیه با دشمنان سنی مذهب رژیم اسد و به ویژه عربستان سعودی چه معنایی می تواند داشته باشد. افزون بر آن این همکاری ها نمی تواند در راستای نظر مثبت ایران باشد. از نظر سعودی ها تهران رقیبی است که قصد صلح ندارد و در همین حال روسیه همچنان معامله های تسلیحاتی خود با ایران را گسترش داده است اگرچه که اختلاف های زیادی میان تهران و مسکو بر سر خلف وعده های کرملین در تحویل موشک های اس 300 به ایران وجود دارد. در حال حاضر کارشناسان ایران نیز برای حل مساله فنی موشک های اس 300 در حال رفت و آمد به مسکو بسر می برند. رهبران ایران نیز شانس های زیادی برای رابطه خود با مسکو قایلند و استراتژیست های ایرانی اختلاف ها میان غرب و روسیه بر سر بحران اوکراین را یک “مائده الهی” می دانند و در تلاش برای افزایش بیش از پیش همکاری ها میان تهران و مسکو هستند. و البته هر دو کشور با تحریم های غرب دست و پنجه نرم می کنند.
روابط روسیه با یکی از کشورهای عربی در سال های گذشته بسیار بهبود یافته است. این کشور همان مصر است، کشوری که رییس جمهور آن یعنی عبدالفتاح السیسی از زمان به قدرت رسیدن در سال 2013 چهار بار میهمان روسیه بوده است و آخرین دیدار وی با پوتین در مسکو همین روز چهارشنبه گذشته صورت گرفت. این ملاقات نشان داد که قاهره قصد دارد نقشی بزرگ تر در جنگ علیه ترور ایفا کند. البته السیسی مبارزه با اخوان المسلمین را نیز مصداق جنگ علیه ترور می داند و در همان حال که از سوی غرب به نقض حقوق بشر متهم می شود از سوی رهبران روسیه کمترین انتقادی نمی شنود.
مصر قراردادهایی برای خرید اسلحه از روسیه به ارزش 5/3 میلیارد دلار به امضا رسانده است و جالب آن که مبلغ این قراردادها با پول های عربستان سعودی و وام های بلاعوض این کشور تامین می شود. افزون بر آن روسیه در ازای دریافت شش میلیارد دلار دو نیروگاه اتمی برای مصر می سازد. روز چهارشنبه سخنگوی مطبوعاتی رییس جمهور مصر خطاب به خبرنگارانی که السیسی را در سفر به مسکو همراهی می کنند گفت که رئیس جمهور مصر در خلال اقامتش در روسیه ملاقات ها و مذاکراتی با صاحبان صنایع و تجار روسی خواهد داشت و در این ملاقات ها گفت وگوهایی در مورد ساخت مناطق تجاری در امتداد کانال سوئز جدید انجام خواهد شد. افزون بر آن السیسی در این سفر از میزبانانش خواهد خواست که برای مدرنیزه کردن صنایع مصر اقدامی انجام دهند، همان صنایعی که در سال های دور به دست خود روس ها تاسیس شده بود.
السیسی در این موارد طبق سنت مردی رفتار می کند که حداقل در مورد مساله ناسیونالیسم و استقلال با او هم فکر است یعنی جمال عبدالناصر که در دوران ریاست جمهوری خود در پایان دهه پنجاه بیش از پیش به مسکو نزدیک شده بود. ناصر در دوران جنگ سرد حشر و نشر زیادی با شوروی داشت و از نزدیک شدن به آمریکا خودداری می کرد. این که السیسی بلافاصله پس از سقوط آن رییس جمهور اسلام گرا یعنی محمد مرسی در سال 2013 و رسیدن به قدرت در واکنش به قطع کمک های نظامی آمریکا شروع به خرید سلاح های روسی کرد یادآور سال 1955 است یعنی همان زمانی که ناصر اعلام کرد صدها تانک و هواپیمای جنگی از چکسلواکی خواهد خرید.
جمال عبد الجواد سلطان سیاست پژوه مصری و استاد دانشگاه آمریکایی قاهره می گوید:” سیاست السیسی شباهت زیادی به سیاست های سال های نخست حکومت ناصر دارد. رئیس جمهور مصر یک سیاست متوازن میان مسکو و واشنگتن را پیش می برد. مسکو برای او در حکم متحدی قابل اتکا است زیرا همکاری با مسکو تنها بر پایه منافع ملی قرار داشته و ارتباطی و با دموکراسی و حقوق بشر ندارد. قاهره در حال حاضر سعی می کند که تا حد ممکن خود را از این مسایل دور نگه دارد و در عین حال آمریکا را هم از دست ندهد و البته مسکو هم از این وضعیت در جهت جذب قاهره به سیاستش در رابطه با سوریه استفاده می کند. اگرچه که السیسی از اسد حمایت نمی کند اما هیچ علاقه ای هم به سرنگونی کنترل نشده رژیم دمشق ندارد”.
منبع: فرانکفورترآلگماینه
ترجمه: محمدعلی فیروزآبادی- شفقنا
انتهای پیام