شفقنا- به گفته «جعفر قادری» نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس و عضو هیات علمی دانشگاه شیراز، برابر اسنپ بک اگر درست عمل کنیم، میتوانیم از ظرفیتهای موجود استفاده کرده و با شرایط تطبیق پیدا کنیم. «مهدی پازوکی» استاد دانشگاه علامه طباطبایی هم معتقد است تحت تاثیر پیامدهای افزایش تحریمها باید به سمت انضباط مالی حرکت کنیم.
ایرنا نوشت: از نخستین روزهایی که زمزمههای فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت قطعنامههای سازمان ملل پس از ۱۰ سال جدی و طنینانداز شد، تحلیلهای مختلف در این باره صورت گرفت؛ از جمله این که تحرکات سه کشور اروپایی یک ژست سیاسی از طرف تروئیکا است و با توجه به تحریمهای گسترده آمریکا، بازگشت تحریمهای پیشینی هیچ تأثیر اقتصادی بر ایران نخواهد داشت.
در مقابل، تحلیل دیگری میپرسد اگر فعال شدن اسنپ بک یا همان مکانیسم ماشه بیاهمیت بود، پس چرا این همه کشمکش و جدل در مورد آن وجود داشت؟ و چرا تأثیرات اقتصادی-روانی آن خود را در روندهایی مانند ریزش اخیر ارزش پول ملی در بازار نشان داد؟ این کشمکشها برای چه بود؟
علاوه بر ابعاد سیاسی اسنپ بک که بحث و جدلهای متعددی به دنبال داشته، این پرسشها مطرح است که چشمانداز پیش رو چه خواهد بود؟ اقتصاد ایران در برابر اسنپ بک چه باید بکند؟ و …
در این خصوص و در هجدهمین برنامۀ تلاقی میزبان دو کارشناس بودیم؛ «جعفر قادری» رئیس کمیسیون حمایت از تولید مجلس شورای اسلامی، نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس و عضو هیات علمی دانشگاه شیراز و همچنین «مهدی پازوکی» اقتصاددان و استاد دانشگاه علامه طباطبایی. حاصل این نشست را در بخش نخست پیش رو دارید.
اقتصاد ما، اقتصادی چندان تابآور نیست
ایرنا: با توجه به پایان برجام و فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت قطعنامههای تحریمی شورای امنیت، چه بخشهایی از اقتصاد ایران در معرض محدودیت، فشار و تنگنا قرار خواهند گرفت؟ یا به تعبیر برخی، آیا همین فشارهای موجود ادامه خواهد داشت و تغییر محسوسی اتفاق نخواهد افتاد؟
قادری: یک واقعیت این است که اقتصاد ما، اقتصادی چندان تابآور نیست. با وجود تأکیدات مکرر مقام معظم رهبری در سالهای مختلف و تلاشهایی که برای رسیدن به حداقلی از خوداتکایی انجام شده، هنوز نتوانستهایم به سطحی از تابآوری برسیم که فشارهای خارجی بر اقتصاد کشور بیتأثیر باشد.
در حال حاضر، بخش قابل توجهی ازاقتصاد ما همچنان وابسته به خارج است. ما با یک اقتصاد عمدتاً تکمحصولی مواجه هستیم، به طوری که قسمت زیادی از درآمدهای ارزی ما از محل صادرات نفت تأمین میشود. حتی بخشهایی از صادرات غیرنفتی نیز به نوعی وابسته به درآمدهای ارزی است. در کنارآن، بسیاری از مواد اولیه، ماشینآلات، تجهیزات و دانش فنی مورد نیاز کشور باید از خارج تأمین شوند.
اقتصادی متمرکز و دولتی داریم و غیردانشبنیان
البته در دنیا هم کمتر کشوری پیدا میشود که بتواند تمام نیازهای خود را به طور کامل در داخل تأمین کند. به نوعی همۀ کشورها درگیر اقتصاد بینالمللی هستند. اما تفاوت در این است که کشورهای دارای اقتصاد دانشبنیان، با ظرفیت علمی بالا و بهرهگیری صحیح از نیروی انسانی متخصص، بهتر میتوانند خود را با شرایط جدید وفق دهند و در برابر مشکلات تابآوری بیشتری داشته باشند. اما اقتصاد ما، اقتصادی متمرکز و دولتی است؛ اقتصادی که دانشبنیان نیست، زنجیرههای تولیدش کامل نیست و در بسیاری از بخشها به خارج وابستگی دارد. در نتیجه، وقتی چنین اقتصادی با فشارهای سیاسی، بینالمللی یا تحولات منطقهای روبهرو میشود، طبیعتاً دچار آسیبپذیری خواهد شد.
با این حال، اینطورهم نیست که با فعال شدن مکانیسم ماشه یا بازگشت تحریمها، اقتصاد ما کاملاً فلج شود یا دچار بحران جدی شویم. ما حداقلهایی را در اختیار داریم و اگر بتوانیم به درستی از ظرفیتها و امکانات موجود استفاده کنیم، میتوانیم بسیاری از مشکلات را پشت سر بگذاریم.
امروز میتوان از ظرفیتهای کشورهای منطقه و شرکای شرقی استفاده کرد
در حال حاضر، حضور ایران در پیمانهایی نظیر بریکس، شانگهای و اوراسیا فرصتهایی را فراهم کرده که از ظرفیت کشورهای عضو استفاده کنیم. شرایط مثل گذشته نیست که اگر با غرب ارتباط نداشتیم، راهی باقی نمیماند. امروز میتوان از ظرفیتهای کشورهای منطقه و شرکای شرقی استفاده کرد. حتی ممکن است کشورهایی باشند که امکان صادرات نفت ما را به طور کامل محدود نکنند.
از سوی دیگر، برخی قدرتهای جهانی که منافعشان در تضاد با منافع آمریکا قرار دارد، میدانند که اگر برای ما مشکلات جدی ایجاد شود، احتمالاً خودشان نیز دچار مشکل خواهند شد. بنابراین در چنین شرایطی، اگر سیاستهای اقتصادی خود را اصلاح کنیم، به سمت افزایش تابآوری و مقاومسازی اقتصاد پیش برویم و از ظرفیتهای داخلی به خوبی بهره بگیریم، میتوانیم از این مرحله عبور کنیم.
پیامدهای اسنپ بک ما را فلج نمیکند و رکود تورمی شدید به دنبال نخواهد داشت
در مجموع، ممکن است بازگشت تحریمها یا مکانیسم ماشه تأثیراتی بر اقتصاد داشته باشد؛ اما این تأثیرات آنچنان نیست که ما را فلج یا به رکود تورمی شدیدی بکشاند. اگر درست عمل کنیم، میتوانیم از ظرفیتهای موجود استفاده کرده و با شرایط تطبیق پیدا کنیم.
ایرنا: شاید بتوان گفت برجام، با تمام فراز و فرودهایش، یک فرصت ۱۰ ساله ایجاد کرد که در این مدت، دنیا دچار تغییرات زیادی شد؛ تغییراتی که آن را از مقطع زمانیِ انجام مذاکرات برجامی متمایز میکند. در آن زمان، روسیه و چین هم بخشی از روند تصویب قطعنامههای تحریمی بودند، اما امروز شرایط فرق کرده و میبینیم که این کشورها نه تنها بخشی از آن روند نیستند، بلکه با برخی اقدامات غربی بهشدت مخالفت میکنند.
با توجه به این تغییرات و مخالفتهایی که اکنون از سوی روسیه و چین نسبت به اقدامات تحریمی مشاهده میشود، این پرسش مطرح است: آیا با وجود تحریمهای شورای امنیت و همچنین تحریمهای یکجانبه آمریکا، امکان بهرهمندی واقعی از ظرفیتهای بینالمللی نظیر بریکس، سازمان شانگهای یا پیمانهای منطقهای برای ایران فراهم هست؟ یا به بیان دیگر، در چنین شرایطی باید چه اقداماتی صورت گیرد تا این ظرفیتها بهطور مؤثر به کار گرفته شوند؟
عملا شاهد یک جنگ تمامعیار اقتصادی علیه ملت ایران هستیم
پازوکی: باید ببینیم ریشههای بحران اقتصادی و وضعیتی که پس از فعال شدن اسنپ بک به وجود آمده، چیست؟ و در ادامه به راهحلها و شرایط جهانی توجه کنیم. ریشههای این بحران برای مثال بحران ارزی که اکنون در کشور به وجود آمده و کاهش ارزش پول ملی در برابر ارزهای معتبر بینالمللی، یکی از مهمترین عواملش خروج آمریکا از برجام بوده که به دنبال آن، بحث اسنپ بک مطرح شد و عملاً شاهد یک جنگ تمامعیار اقتصادی علیه ملت ایران هستیم.
اصلیترین عامل تورم، نقدینگی است که ریشه در کسری بودجه دولت دارد
در ادامه، عواملی مانند رشد سریع نقدینگی، بیانضباطی در سیستم بانکی ما و کسری بودجه دولت که همین کسری بودجه منجر به افزایش نقدینگی شده، نیز نقش دارند. از نگاه من، مهمترین عامل تورم در اقتصاد ایران همین نقدینگی است. علاوه بر آن، عدم شفافیت و ناکارآمدی دستگاههای حاکمیتی، تشدید فساد ناشی از شرایط اقتصادی، سهمخواهی گروههای ذینفوذ در جامعه و همچنین نبود سازوکارهای لازم برای جلوگیری از ورشکستگی بنگاههای اقتصادی نیز از دیگر عوامل این بحران هستند.
حالا که این بحران به وجود آمده، من هنوز معتقدم باید از یک مکانیسم دیپلماسی فعال برای رفع آن استفاده کنیم.
باید از یک مکانیسم دیپلماسی فعال برای رفع مشکلات اقتصادی استفاده کنیم
نگاه کنید، پیش از این فقط آمریکا و اسرائیل مخالف ما بودند اما امروز که شورای امنیت سازمان ملل این قطعنامهها را تصویب کرده به این معنا است که ما دوباره به قطعنامههای فصل هفتم سازمان ملل بازگشتهایم. مفهوم این موضوع آن است که ما به عنوان تهدیدی برای امنیت جهانی تلقی شدهایم. در این شرایط باید تلاش کنیم و همچنان بر ابزار مذاکره و دیپلماسی فعال تأکید داشته باشیم. چون حتی همین کشورهایی که شما اشاره کردید، مثل روسیه و چین به هر حال بخشی از همان قطعنامههای فصل هفتم بودند. اگر آن زمان این کشورها مقابله کرده بودند یا قطعنامهها را وتو کرده بودند، اصلاً این اتفاقها نمیافتاد.
ایرنا: بله، اما نکته اینجا است که برخلاف آن زمان، در حال حاضر روسیه و چین موضعگیریهای بسیار متفاوتتری دارند و مخالفتشان با روندهای فعلی مشهود است.
پازوکی: امیدوارم همینطور باشد. مسئله این است که الان کشورهای همسایهمان مثل ترکیه، عراق، قطر و امارات عربی متحده پس از این اتفاقات واکنش نشان دادهاند و همه اینها ایجاب میکند که ما دوباره از ابزار دیپلماسی فعال بهره ببریم و تلاش کنیم. من فکر میکنم استفاده از میز مذاکره به معنای واگذاری نیست، به هیچ وجه. اگر یادتان باشد، آقای رئیسجمهوراسبق در فروردین ۱۴۰۰ اعلام کردند که همین آقای عراقچی که امروز وزیر خارجه است و آن زمان معاون وزیر خارجه بود، اگر اجازه داده میشد، آن توافق را امضا میکرد؛ این به نفع دولت مرحوم آقای رئیسی و شرایط فعلی بود. یکی از مشکلاتی که نظام تصمیمگیری ما در ایران دارد، از دست دادن فرصتها و زمان است.
یکی از مشکلات نظام تصمیمگیری ما از دست دادن فرصتها و زمان است
برای مثال، بحث سیافتی که اخیراً مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب کرد، هفت یا هشت سال پیش باید انجام میشد، ولی حالا به آن توجه شده است؛ این مانند نوشدارو بعد از مرگ سهراب است، خصوصاً که تحریمهای ناجوانمردانه و همهجانبه علیه کشور ما همچنان ادامه دارد و سیستم بانکی ما عملاً با دنیا کار نمیکند. پس چرا ما اینقدر زمان را از دست میدهیم؟ من تأکید دارم که باید فرصتها را قدر بدانیم. باید بدانیم که قدرت جهل در تخریب، بسیار بیشتر از قدرت دانش در سازندگی است. باید سعی کنیم جهل را کنار بگذاریم و با آگاهی، دانش و روشهای علمیبرای مشکلات کشور راهحل پیدا کنیم، نه این که کشور را به سمت قفل شدن ببریم.
نباید با متغیرهای اقتصادی به صورت ایستا برخورد کنیم؛ استاد از دست دادن فرصتها هستیم
اعتقاد من این است که ما استاد از دست دادن فرصتها و زمان هستیم. زمان در اقتصاد یک متغیر بسیار مهم است و ما نباید با متغیرهای اقتصادی به صورت ایستا برخورد کنیم.
قادری: غربیها و آمریکاییها نشان دادهاند که مشکل اصلیشان مسائل هستهای ما نیست؛ مشکلشان در واقع با توانمندیها و ظرفیتهای ما و همچنین با حضور ما در مسائل منطقهای و استقلالی است که داریم. آنها میخواهند ما را دوباره به دوران پیش از انقلاب بازگردانند. ما زمانی که در پای میز مذاکره بودیم، حملات آغاز شد؛ حتی درباره درصد غنیسازی هم گفتیم که هیچ مشکلی نداریم و میتوانیم آن را کاهش دهیم یا به هر شکلی که لازم باشد تنظیم کنیم، اما موضوعات مطرح شده اساساً ربطی به مسائل هستهای نداشت.
غربیها نشان دادهاند مشکل اصلیشان مسائل هستهای ما نیست؛ دیپلماسی اما نباید قطع شود
غربیها کاملاً نشان دادند که برایشان نه حقوق بشر اهمیت دارد، نه دیپلماسی و نه حتی همراهی و هماهنگی کشورهای منطقه. مثلاً برخوردی که با قطر داشتند به همه کشورهای عربی ثابت کرد که همراهی با سیاستهای غرب و آمریکا امنیتآفرین نیست. از سوی دیگر، تصور و انتظار ترکیه این بود که با هماهنگی و همکاری با رژیم صهیونیستی در سوریه، امنیت کسب خواهد کرد، اما اکنون همه میبینند که این تصوراشتباه بوده است. موضوعاتی مثل «اسرائیل بزرگ» که توسط نتانیاهو مطرح شد، همه را به نوعی تهدید کرده است. با این حال، من معتقدم دیپلماسی نباید قطع شود و باید کارها و تعاملات خود را ادامه دهیم؛ نباید بهانهای به دست دشمن بدهیم. اما مشکل اصلی ما این است که همانطور که اشاره کردند، ما تاکنون نتوانستهایم به خوبی از ظرفیتهایمان استفاده کنیم.
ایرنا: آقای دکتر، با توجه به توضیحاتی که درباره وضعیت بینالمللی دادید و همچنین شرایط اقتصادی که در ابتدا اشاره کردید، حالا لطفاً بفرمایید در این شرایط کنونی به نظر شما چه اقداماتی باید انجام شود؟
قادری: دولت در این شرایط باید تکلیف خود را روشن کند. هم در دولت آقای روحانی و هم در دولتهای بعدی اشاره کردیم که شرایط نسبت به گذشته تغییر کرده است. کشورهایی مثل چین و روسیه به نوعی مخالفان ما هستند ولی در عین حال همراهی و کمک هم میکنند. اما اینکه همچنان نگاه ما به سمت غرب باشد، طبیعی است که اعتماد نداشته باشیم، چون آنها هم به ما اعتماد ندارند. ما هیچوقت نمیگوییم ارتباطمان با غرب را قطع کنیم، اما اینکه منتظر غربیها باشیم و تمام تخممرغهایمان را در سبد آنها بگذاریم، همیشه به ضرر ما بوده است.
این که معطل غربیها بمانیم به ضرر ما است/ باید یک کار جدی را با چین و روسیه شروع کنیم
بنابراین باید یک کار جدی را با چین و روسیه شروع کنیم و از ظرفیت کشورهای دیگری مثل برزیل، آفریقای جنوبی، هند و سایر کشورها استفاده کنیم. این کشورها بخش قابل توجهی از جمعیت دنیا را تشکیل میدهند، صاحب دانش و فناوری هستند و میتوانند مواد اولیه، ماشینآلات و تجهیزات مورد نیاز ما را تأمین کنند.
از نظر بازدارندگی هم ما اکنون در شرایطی هستیم که در بحث صادرات نفت، آنها نمیتوانند مانع صادرات ما شوند، در ورود دانش و فناوری محدودیتی برای ما ایجاد نمیکنند و جلوی صادراتمان را نمیگیرند. اگر بخواهند با اقدامات نظامیعلیه ما برخورد کنند، ما قبلاً نشان دادهایم که توان مقابله را داریم؛ مثلاً جنگ نفتکشها و کشتیها را شروع کردند اما شکست خوردند.
مشکل اصلی ما داخل کشور است
واقعیت این است که مشکل اصلی ما اکنون در داخل کشور است. مثلاً ما تعداد دانشگاههایمان بیشتر از چین است و در بعضی حوزهها ظرفیتهای ما خیلی بیشتر است. اگر به صنایعی مثل نانواییها یا مرغداریها نگاه کنیم، هزینههای ما در این بخشها نسبت به کشورهای دیگر بسیار پایینتر است، اما همچنان با مشکلات زیادی مواجهیم. راهی نداریم جز اینکه به سمت تولید ماشینی نان برویم. در مرغداریها هم مقیاسهای خیلی کوچک دیگر توجیه اقتصادی ندارد. همینطور در صنعت خودرو و حمل و نقل ریلی که ایجاد شده، باید استفاده بهتری کنیم. بنادر اصلیمان هم این ظرفیتها را دارند اما ما هنوز بهرهبرداری کامل نمیکنیم.
ایرنا: پس شما اعتقاد دارید که باید اصلاحات داخلی صورت بگیرد؟
قادری: بله، ما باید به اقتصاد خودمان بازگردیم. اگر این سیاستها اصلاح شوند، خیلی راحت میتوانیم تابآوری اقتصادمان را افزایش دهیم و این مشکلات را حل کنیم. در آن صورت، طرف مقابل هم دیگر جرات نمیکند با ما به این شکل برخورد کند.
در بلندمدت باید فضای کسبوکار را برای رشد تولید ملی فراهم کنیم
ایرنا: آقای پازوکی نظر شما در این مورد چیست؟
پازوکی: من اعتقاد دارم اولاً سیاست خارجیمان باید در خدمت رشد و توسعه اقتصادی کشور باشد. الان به نظر من اقتصاد ایران تا حد زیادی در گرو سیاست است، به خصوص سیاست خارجی؛ بنابراین سیاست خارجی باید داینامیک، پویا و فعال باشد و در خدمت توسعه اقتصادی کشور قرار گیرد. اما همانطور که به درستی دکتر قادری اشاره کردند، ما در داخل هم نیاز به تحولاتی داریم. نگاه کنید، به نظر من در بلندمدت باید فضای کسبوکار را برای رشد تولید ملی فراهم کنیم. منظورم از فضای کسبوکار، بهبود شرایط و محیط کسبوکار است؛ یعنی ایجاد شفافیت، ایجاد رقابت سالم میان بنگاههای اقتصادی و از بین بردن هرگونه انحصار در اقتصاد ایران چه انحصار دولتی، چه شبهدولتی و چه انحصار بخش خصوصی. این اقدامات در مقابل آن فشارها باعث کاهش آسیبپذیری اقتصاد در برابر فشار خارجی خواهد شد.
بیانضباطی که اکنون بخشی از سیستم بانکی ما را فرا گرفته باید رفع شود
نکته مهم این است که در کوتاهمدت ما باید فضای سرمایهگذاری اطمینانبخش را در اقتصاد ایران فراهم کنیم. اصلاح نظام بانکی از جمله اقداماتی است که در اختیار خودمان است. بیانضباطیای که اکنون بخشی از سیستم بانکی ما را فرا گرفته باید رفع شود. بدهیهای بخش خصوصی به سیستم بانکی و بدهیهای بخش دولتی به سیستم بانکی باعث افزایش نقدینگی میشود و این باید کنترل شود. ثبات در تصمیمگیریهای دولت فوقالعاده مهم است؛ یعنی باید یک دولت کارآمد و یک نظام تدبیر بر نظام تصمیمگیری کلان اقتصادی کشور حاکم شود.
دانشگاههای پرشمار تبدیل به کارخانه مدرکسازی شدهاند
برای روشنتر شدن موضوع مثالی میزنم. اگر کتاب بودجه را باز کنید، قبل از دولت محمود احمدینژاد کل دانشگاههای دولتی ما حدود ۱۲۰ تا بود، اما امروز بالای ۳۵۰ دانشگاه دولتی داریم. حالا جدا از آن مؤسساتی که تبدیل به مراکز مدرکسازی شدهاند مثل بعضی مراکز علمیکاربردی و مؤسسات آموزش عالی که هدف اولیهشان را ندارند و هزینه دولت را بالا میبرند این موضوع راهکار دارد. هم دولت باید قدم بردارد و هم مجلس باید پشتیبانی کند؛ دولت باید برنامه مشخص ارائه دهد؛ مثلاً بگوید برای ۳۱ استان، هر استان یک دانشگاه علوم پزشکی دولتی و یک دانشگاه غیرعلومپزشکی دولتی داشته باشد. اما در عمل میبینیم در بعضی مناطق نمایندهای برای حوزه انتخابیهاش دانشگاهی تأسیس میکند، و بعد داماد یا پسرخاله همان نماینده رئیس دانشگاه میشود یا اگر آن نماینده رأی نیاورد، فرد دیگری جایگزین میشود. اینگونه کارها را باید کنار بگذاریم؛ کشور را نباید بر پایه تعارفات و منافع محلی اداره کنیم.
کشور را نباید بر پایه تعارفات و منافع محلی اداره کنیم
هیچ جای دنیا این تعداد دانشگاه که ما داریم وجود ندارد. مثلاً اگر به گرمسار که حدود ۸۰ کیلومتری پایتخت است بروید، سه دانشگاه دولتی دارد یا در قم هفت دانشگاه وجود دارد. همه اینها بعد از انقلاب ایجاد شدهاند، اما معنایش توسعه واقعی علم نیست؛ در بسیاری موارد تبدیل به کارخانه مدرکسازی شده است. مثلاً دانشگاه پیامنور همین الآن که من با شما صحبت میکنم دکترای شیمی میدهد. این خندهدار است. پیامنور باید آزمایشگاه داشته باشد، آموزش از راه دور برای رشتههایی که نیاز به آزمایشگاه دارند پذیرفتنی نیست. دولت هزینه ایجاد میکند و بعد مدارکی صادر میشود که نشاندهنده سطح علمی واقعی نیست؛ ممکن است فردی دکترا گرفته باشد اما حتی زبان انگلیسی، زبان علم، را بلد نباشد. بنابراین این موارد باید در بودجه دیده شود. اگر این دانشگاهها ادغام شوند، بخشی از اموال مازاد به فروش میرسد و همه چیز شفاف خواهد شد که به نفع اقتصاد و دولت کشور است.
با اسنپ بک قطعا درآمد نفتی ما کاهش پیدا میکند
بحث من این است که در شرایط فعلی درآمد دولت افزایش نمییابد، نه از محل مالیات و نه از محل نفت. من معتقدم وقتی اسنپ بک اتفاق میافتد، قطعاً درآمد نفتی ما کاهش پیدا میکند، در این شکی نیست. بنابراین راهکار چیست؟ کاهش هزینههای غیرضروری. الان در بودجه ردیفهای موقتی و غیرشفاف گذاشتهاند؛ مثلاً باشگاههایی هستند که ورودیه ۲۰۰ هزار تومان از شما میگیرند، وقتی با اتومبیل وارد باشگاه انقلاب میشوید باید ورودی بپردازید، این درآمدها باید شفاف شود که این پولها کجا میرود و چه کسانی آن را مصرف میکنند. بعد همین باشگاه در بودجه امسال برای بازی گلف ۸۰۰ میلیارد تومان ردیف گذاشتهاند؛ اگر کسی میخواهد گلف بازی کند، خودش باید پولش را بدهد. من اگر پول داشتم ترجیح میدادم آن را ببرم و برای بچههای سیستان و بلوچستان مدرسهشان را تجهیز کنم، به آنها تختهسیاه بدهم، قلم بدهم یا آزمایشگاهشان را مجهز کنم.
ما به جاهایی پول میدهیم که نباید بدهیم
ایرنا: یعنی در بودجه ردیف مخصوصی داشته است؟
پازوکی: بله، صفحه ۳۷۸ قانون بودجه امسال چنین ردیفی وجود دارد. بنابراین بحث من این است که ما باید از خودمان شروع کنیم؛ یعنی در حال حاضر ما به جاهایی پول میدهیم که نباید بدهیم و باید این هزینهها کاهش پیدا کند. یکی از مهمترین مواردی که من روی آن تأکید دارم، این است که مجلس شورای اسلامی باید ابتدا از بودجه خود شروع کند. رشد بودجه مجلس در سال گذشته، یعنی بین لایحه پیشنهادی دولت و قانون مصوب، بیشترین رشد را داشته است. بودجه مصوب سال ۱۴۰۱ حدود ۱۵۵۰ میلیارد تومان بود، ولی در قانون سال ۱۴۰۴ این رقم به بیش از ۷۶۰۰ میلیارد تومان در بودجه جاری مجلس رسیده است.
ایرنا: آقای قادری، لطفاً بفرمایید چرا بودجهتان را افزایش دادید؟ و قبل از آن هم این را بفرمایید که شما این موضوع را مطرح میکنید که فشارهای خارجی مثل تحریمهای آمریکا و اضافه شدن اسنپ بک، همراه با یک یار کمکی در داخل یعنی سوء مدیریتها باعث فشار به کشور شده است؟
قادری: ببینید، در مورد بودجه مجلس من دقیق عدد را الان به خاطر ندارم، ولی چیزی که آقای پازوکی اشاره کردند اگر درست باشد، حتی هفت و نیم همت نسبت به بودجه پنج هزار همتی عدد قابل توجهی نیست. درست است. ما دقیقاً یک مثال داریم؛ اگر بخواهیم مشکلات کشور را در شرایط فعلی حل کنیم، باید به سمت استفاده از ظرفیتهای فناوری اطلاعات برویم.
برای چابکی سیستم باید به سمت استفاده از ظرفیتهای فناوری اطلاعات برویم
خیلی از کارهایی که قبلاً به صورت حضوری انجام میشد، حالا باید به صورت غیرحضوری و مجازی انجام شود و سیستم اداری را چابک کنیم. بسیاری از ادغامها باید انجام شود و تفویض اختیارها افزایش پیدا کند. مثلاً رئیسجمهور الان بحث انتقال پایتخت را مطرح کرده است، اما این کار سادهای نیست و سادهتر از آن این است که تفویض اختیارهای لازم به بخشهای مختلف داده شود. به چه دلیل تهران باید مرکز سیاسی، تجاری، اداری، فرهنگی و آموزشی باشد؟ باید این تمرکز شکسته شود.
ایرنا: تفویض اختیارات مثلاً به استانداران داده شده، اما با این وجود خیلیها موضعگیری میکنند.
قادری: مجوز قانونی این تفویض اختیارات باید از مجلس گرفته شود. توجه داشته باشید که نمیتوان فراتر از چارچوبهای قانونی عمل کرد. مثلاً در بحث مولدسازی داراییها، به دولت اجازه داده شده اما دولت از ظرفیتها به خوبی بهره نگرفته است. ما در اجرای سیاست اصل ۴۴ تلاش کردیم موانع را رفع کنیم اما متأسفانه استفاده نشده است. در زمینه تسهیل فضای کسبوکار هم خیلی از دستگاهها، مثل سازمان برنامه و بودجه که باید پیشقدم باشند، حاضر به همکاری نیستند.
در حال حاضر تلاش میکنیم که سهشنبه آینده گزارشی در رابطه با تبصره یک ماده ۴۵ در صحن قرائت شود. برخی دستگاهها هنوز مجوزهای لازم را ارائه نکردهاند و اطلاعاتشان روی سامانه سازمان امور اداری ثبت نشده است، از جمله سازمان برنامه و بودجه، قوه قضاییه و برخی دستگاههای دیگر. این موارد باید به صورت کاملاً شفاف اعلام شود، همانطور که اشاره شد.
نمیتوان فراتر از چارچوبهای قانونی عمل کرد
در بحث واگذاریها اگر با سرعت اقدام نکنیم، نمیتوانیم دولت را چابک، پاسخگو و کارآمد کنیم. همچنین بخش تولیدی ما نیازمند ساماندهی است. مثلاً واحدهای تولید سیمان و فولاد ما ظرفیت تولیدشان بسیار کوچک است. واحدهای یک میلیون تنی نمیتوانند با واحدهای کوچک رقابت کنند؛ بنابراین لازم است که واحدهای تولیدی به هم ادغام شوند. اکنون تعداد واحدهای فولاد، سیمان، لاستیکسازی و حتی تولید فرش ما بیشتر از کشورهایی مثل چین است. وقتی مقیاس تولید کوچک باشد، امکان استفاده از صرفهجویی ناشی از مقیاس وجود ندارد و این باعث کاهش توان رقابت میشود.
