شفقنا- روزنامه خراسان نوشت: وقتی تابستان سال گذشته همزمان با آغاز کار دولت چهاردهم نرخ بیکاری استان خراسان رضوی از عدد ۷ درصد به ۵ درصد تنزل پیدا کرد و همزمان نرخ مشارکت اقتصادی و از همه مهمتر نرخ نسبت اشتغال نیز افزایش یافت، همگان متفق بودند که شرایط اقتصادی مردم رو به بهبود گذاشته و نگاه مثبت مردم به وضعیت اقتصادی باعث شده است که جمعیت بیکار استان تا حدی تنزل پیدا کند. اما رفتهرفته تحولات اقتصادی متأثر از نوسانات ارزی و ناترازی انرژی اثرگذاری خود را نمایان کرد و خروجی آن را میتوان درداده های رسمی نرخ بیکاری استان ملاحظه کرد.
دادههای مرکز آمار نشان میدهد نرخ بیکاری کشور در تابستان امسال نسبت به تابستان سال گذشته تنزل یافته و از عدد ۷.۵ درصد به عدد ۷.۴ درصد تغییر پیداکرده اما این رویه در استان خراسان رضوی برعکس بوده است. نرخ بیکاری در استان خراسان رضوی در تابستان سال جاری معادل ۵.۳ درصد برآورد شده که نسبت به تابستان سال گذشته که معادل ۵.۱ درصد بوده افزایش پیداکرده است. البته باید توجه داشت که نرخ بیکاری در استان خراسان رضوی در میان تمام استانها پایینترین نرخ بیکاری است و بدین لحاظ میتوان گفت استان خراسان رضوی استانی شغل خیز است و در سالهای گذشته حدود ۳۰ درصد اشتغال کشور را استان خراسان رضوی بر عهده داشته است.اما در نتایج طرح آمارگیری نیروی کار کشور دو گزاره مهم دیگر وجود دارد؛ نرخ مشارکت اقتصادی و نسبت اشتغال که تحلیل وضعیت اشتغال یک استان بدون توجه به این دو گزاره دقیق نخواهد بود.
کاهش مشارکت همزمان با افزایش نرخ بیکاری
نرخ مشارکت یا نرخ مشارکت اقتصادی بیانگر آن است که در یک بازه زمانی فصلی چه تعداد از افرادی که در سن اشتغال هستند بهصورت فعال جویای شغل بودهاند که عبارت است از «نسبت جمعیت فعال (شاغل و بیکار) به جمعیت در سن كار، ضرب در ۱۰۰). این شاخص نشان میدهد چه نسبتی از جمعیت فعال استان دنبال شغل هستند که بیانگر سرجمع جمعیت شاغل و جمعیت بیکار استان است. معمولاً با تغییر هر یک درصد در این نسبت با توجه به جمعیت استان حداقل ۵۰ هزار نفر به جمعیت جویای کار استان اضافه یا کاسته میشود. دادههای مرکز آمار کشور نشان میدهد نرخ مشارکت اقتصادی در استان خراسان رضوی در تابستان امسال نسبت به تابستان پارسال یک درصد تنزل پیداکرده که بهنوعی میتوان ادعا کرد حداقل ۵۰ هزار نفر از جمعیت جویای شغل استان کاسته شده است. لذا با توجه به اینکه همزمان نرخ بیکاری استان هم کاهش پیداکرده است میتوان اذعان کرد کاهش یکدرصدی جمعیت جویای شغل استان یعنی افزون شدن حدود ۵۰ هزار نفر به جمعیت بیکار استان در تابستان امسال نسبت به تابستان پارسال است. البته این موضوع را نباید نادیده گرفت که ممکن است بخشی از این جمعیت صرفاً نیروی بیکار شده نباشند بلکه کسانی باشند که انگیزهای برای پیدا کردن شغل مناسب خود ندارند.
کاهش نسبت اشتغال یعنی افزایش تعداد بیکاران
با این حال گزاره مهم دیگری که میتواند اثبات کند که کاهش نرخ مشارکت و افزایش نرخ بیکاری دقیقاً به معنی افزایش تعداد بیکاران است، شاخص نسبت اشتغال است که عبارت است از (نسبت جمعیت شاغل یا بهکل جمعیت در سن كار، ضرب در ۱۰۰)
نسبت اشتغال در استان خراسان رضوی در طول سالهای گذشته همواره برمدار ۴۰ درصد بوده است و در طول دوران بحران کرونا این نسبت به حدود ۳۶ درصد تنزل پیدا کرد زیرا بخش مهمی از جمعیت شاغل استان خانهنشین شده بودند و وضعیت اشتغال استان بخصوص در بخش خدمات که بار اصلی اشتغال استان را به دوش میکشد تقریباً راکد شده بود. رفتهرفته با خروج از این بحران جمعیت شاغل به کار خود بازگشته و نسبت اشتغال استان نیز بهبود پیدا کرد طوری که در تابستان سال گذشته نسبت اشتغال استان به عدد ۴۱.۲ درصد رسید که بین استانهای کشور نسبت بالایی بهحساب میآید و ۲درصد بالاتر از متوسط کشور بوده. اما در تابستان امسال این نسبت کاهش یکدرصدی داشته است. این کاهش مؤید این موضوع اساسی است که کاهش حداقل ۵۰ هزارنفری از تعداد مشارکتکنندگان اقتصادی استان به معنی کاهش تعداد کارمندان یا کارکنان استان است که به خیل بیکاران استان افزون شدهاند.
نا ترازی و آثار منفی آن
اما پیشتر عنوان کردیم که وضعیت اقتصادی استان رو به بهبود بوده ولی تابستان امسال متأثر از برخی مسائل وضعیت اقتصادی و تولید در استان لرزان شده است؛ اولین دلیلی که میتوان برای خارج شدن جمعیت شاغل از چرخه اقتصاد استان عنوان کرد مربوط به ناترازی انرژی است؛ دادههای غیررسمی نشان میدهد برخی واحدهای تولیدی استان به دلیل کاهش ساعت کاری و قطعی برق در طول تابستان امسال ناچار شدهاند بخشی از نیروی کار خود را تعدیل کنند و این باعث افزایش تعداد بیکاران و نرخ بیکاری استان شده است.
بررسی تاثیر خروج اتباع غیرمجاز
بااینحال علاوه بر جنگ تحمیلی ۱۲ روزه یک تحول دیگر در کشور و استان رخداده که می بایست اثر مثبتی بر نرخ بیکاری استان میگذاشت و آن خروج اتباع غیرمجاز افغانستانی از استان است. بر کسی پوشیده نیست که بخش مهمی از اشتغال پنهان در بخشهای مختلف مانند ساختمانسازی و تولید در اختیار اتباع غیرمجاز بوده است که با خروج آنها از چرخه اشتغال استان انتظار میرفت تعداد جوانان بیشتری فرصت اشتغال پیداکرده و نسبت اشتغال استان افزایش و نرخ بیکاری کاهش پیدا کند اما دادههای مرکز آمار چنین ادعایی را تایید نمیکند.
