استاد هادی سروش: تا زمان هست، اسرائیل در معرض شکست های بی امان است/ آیا در آیات قرآن وعده «نابودی اسرائیل» داده شده است؟

شفقنا- استاد هادی سروش بیان کرد:‌ در هر دوره ای که حکومتی ظلم و تعدی کرد، گروهی از مجاهدان به مقابله با آن‌ها برخاستند و آن حکومت را سرنگون کردند. سپس دوره‌ای دیگر حکومت ظالم دیگری شکل گرفت و نیروهای انسانی و اقتصادی خود را ترمیم و تقویت کردند و قوی شدند؛ اما در دوره بعدی باز هم مجاهدانی آمدند و آن حکومت را نابود کردند و از میان بردند؛ لذا ممکن است دو بار نابودی بنی‌اسرائیل که قبل از تاریخ اسلام اتفاق افتاده، پایان کار نباشد!

به گزارش شفقنا، حجت الاسلام و المسلمین استاد هادی سروش در ادامه درس تفسیر قرآن در حوزه علمیه قم به تفسیر آیات دوم تا هشتم سوره اسرا پرداخت و گفت: اینکه در قرآن به دو پیروزی و دو شکست سنگین بنی اسرائیل تصریح شده، تردیدی نیست؛ اما اینکه این پیروزی و شکست ها ارتباط با زمان ما داشته باشد، قابل استناد نیست. از قرآن به راحتی این معنا قابل استفاده است که در صورت ظلم بی امانِ اسراییل و نیز در صورت اقدام جهان اسلام و مجاهدان بر علیه آنان؛ نصرت خدا مانند آن دو مرحله شکست اسرائیل ، قابل دسترس است.

سوء استفاده بنی اسرائیل از نعمت حکومت و قدرت

استاد سروش به مفاهیم آیات شش گانه در این موضوع پرداخت و گفت: نخست؛ سخن از فساد و تعدی بنی اسرائیل در دو مقطع زمانی است؛ «اوَقَضَيۡنَآ إِلَىٰ بَنِيٓ إِسۡرَـٰٓءِيلَ فِي ٱلۡكِتَٰبِ لَتُفۡسِدُنَّ فِي ٱلۡأَرۡضِ مَرَّتَيۡنِ وَلَتَعۡلُنَّ عُلُوࣰّا كَبِيرࣰا» در آیه بعد سخن از شکست سنگین بنی اسراییل است به گونه ای که مجاهدان خانه به خانه بر آن چیره شدند؛ «فَإِذَا جَآءَ وَعۡدُ أُولَیهُمَا بَعَثۡنَا عَلَيۡكُمۡ عِبَادࣰا لَّنَآ أُوْلِي بَأۡسࣲ شَدِيدࣲ فَجَاسُواْ خِلَٰلَ ٱلدِّيَارِۚ وَكَانَ وَعۡدࣰا مَّفۡعُولࣰا» در آیه ششم، سخن از بازگشت بنی اسرائیل به فلسطین است و بهرمند شدنِ آنان از انواع نیروها، از نیروی پر تعدادِ انسانی تا نیروی وسیع اقتصادی؛ «ثُمَّ رَدَدۡنَا لَكُمُ ٱلۡكَرَّةَ عَلَيۡهِمۡ وَأَمۡدَدۡنَٰكُم بِأَمۡوَٰلࣲ وَبَنِينَ وَجَعَلۡنَٰكُمۡ أَكۡثَرَ نَفِيرًا» در آیه بعد نتیجه آن پیروزی را ترسیم می کند که به مسجد الاقصی دسترسی پیدا کردند و با قدرتی که به دست آوردند همه چیز را نابود کردند؛ « وَلِيَدۡخُلُواْ ٱلۡمَسۡجِدَ كَمَا دَخَلُوهُ أَوَّلَ مَرَّةࣲ وَلِيُتَبِّرُواْ مَا عَلَوۡاْ تَتۡبِيرًا» در پایان خدای متعال سنت قطعیه خود را مطرح می کند که اگر ظلم و تباهی در دولتی و ملتی قرار بگیرد، خدا به دست مجاهدان، ظالمان را نابود می کند؛ «عَسَىٰ رَبُّكُمۡ أَن يَرۡحَمَكُمۡۚ وَإِنۡ عُدتُّمۡ عُدۡنَاۚ وَجَعَلۡنَا جَهَنَّمَ لِلۡكَٰفِرِينَ حَصِيرًا».

خلاصه تورات؛ توحید است

وی ادامه داد: خداوند متعال می‌فرماید؛ هیچ‌کسی را به عنوان وکیل در کارهای خود قرار ندهید؛ کارهای‌تان را جز به من به کسی نسپارید؛ یعنی نباید کسی در این جهان به غیر از من منشأ اثر باشد. ممکن است برخی انسان‌ها خداوند را به عنوان خدای عالم و یگانه بشناسند و توحیدشان هم کامل باشد، اما در امور جزئی زندگی، وکیلی بگیرند و بگویند این کار برای این منظور وکیل نیست. در حقیقت، معنای وکالت در این آیه به عنوان معارض توحید است.

یعنی آنان که از خداوند تبارک و تعالی دست می‌کشند و سراغ غیر او می‌روند، همانند کسانی هستند که به بت‌پرستی روی آورده‌اند. این درس بزرگی است؛ نمونه‌ای از بت‌پرستی همین است که انسان از خداوند غافل شود، حتی اگر نام مؤمن را یدک بکشد، و تمامی امور خود را به دست غیر خدا بسپارد و به آنان گره زند. این آموزه‌ای بزرگ از تورات و دین و آیین موسی است. این آیه بسیار زیبا و پرمعناست و مفاهیم مبارک و قابل توجهی در خود دارد.

برتری نوح در میان انبیاء

استاد سروش بیان کرد: این آیه اشاره‌ای هم به حضرت نوح(ع) دارد که ذریه‌اش را حفظ کرد و خود او عبد شکور بود.

حکومت بنی اسرائیل و شکست آنان در اثر ظلم

درباره بنی‌اسرائیل نیز آمده که دو بار به حکومت مطلقه رسیدند؛ حکومتی که در آن هم قدرت و دولت در دست آنان بود و هم دین و آیین، به قول علامه طباطبایی یعنی یهودی‌ها هم دین و آیین را در اختیار داشتند. در هر دو دوره، آن‌ها تعدی و ظلم کردند؛ گروهی از مجاهدان به مقابله با آن‌ها برخاستند و آن حکومت را سرنگون کردند.

سپس دوره‌ای دیگر شکل گرفت که در آن، آن‌ها نیروهای انسانی و اقتصادی خود را ترمیم و تقویت کردند و قوی شدند؛ اما در دوره بعدی باز هم مجاهدانی آمدند و آن حکومت را نابود کردند و از میان بردند.

آیا آیات سوره اسراء شامل ۷ اکتبر می شود؟

استاد سروش عنوان کرد:‌ در یک سال اخیر بارها از من پرسیده‌اند که آیا این آیه شامل اتفاقات 7 اکتبر می‌شود یا خیر؟ آیا این واقعه مربوط به زمان حاضر است، یا قبلاً اتفاق افتاده و شامل آن می‌شود؟ برای پاسخ به این سؤال، ابتدا باید ببینیم آیه دقیقاً چه می‌گوید.

بر اساس رویکردی که علامه طباطبایی طی کرده است، نخست باید به خود قرآن نگاه کنیم و سپس بر اساس آن، تطبیق دهیم. کار درست این است که ابتدا معنای آیه به‌طور کامل مشخص شود؛ اول باید زمان آیه و موضوع آن را بررسی کنیم و سپس اگر امکان تطبیق وجود داشت، آن را انجام دهیم. این‌گونه نیست که بدون فهم دقیق، به سرعت نتیجه بگیریم.

علامه طباطبایی تصریح می‌کند که آیه درباره بنی‌اسرائیل است که «حکومت پیدا کردند و ما آن‌ها را نابود کردیم.» این جمله در زمان ماضی بیان شده، نه در مضارع و نه در آینده؛ یعنی این قضیه گذشته و قضاوت شده است.

قضاوت تاریخ درباره پیروزی و شکست بنی اسرائیل

وی تأکید کرد: اگر دو بار بنی‌اسرائیل به حکومت رسیدند و دو بار هم نابود شدند، این وقایع باید در تاریخ ثبت شده باشد. در اینجا مفسران با مراجعه به تاریخ دو مورد را ذکر کرده‌اند: یکی مربوط به بخت‌النصر است که سرزمین آن‌ها را گرفت، آن‌ها را کشت و نابود کرد، امکانات زندگی و نیروی انسانی‌شان را از میان برد و به طور کامل حاکم شد.

در المیزان نیز آمده که پادشاه قدرتمندی در زمین ظهور کرد و این پادشاه قدرتمند که در زمین پیدا شد، آیا کوروش بوده یا شخص دیگری؟ در تاریخ داریم که کوروش به عنوان کسی شناخته می‌شود که باقیمانده یهودیان بی‌پناه و مظلوم را که چیزی نداشتند، حمایت کرد و نجات داد. کوروش کسانی را در منطقه بیت‌المقدس جمع کرد و آن‌ها را به زندگی بازگرداند. این زندگی شامل کشاورزی، کار و تلاش برای تأمین لقمه نان و نیز عبادت در مسجد الاقصی بود، اما متأسفانه آن‌ها بار دیگر از این موقعیت سوءاستفاده کردند و با نیروی اقتصادی و اموالی که به دست آوردند، دوباره به تجاوزگری روی آوردند. این «علو» صرفاً به معنای برتری نیست، بلکه به معنای ظلم، استبداد و دیکتاتوری نسبت به دیگران است.

شکست دیگر بنی اسرائیل بعد از فرمانروایی کوروش

بعد از اینکه کوروش به بنی‌اسرائیل قدرتی داد، آن‌ها باز هم مورد حمله قرار گرفتند و به طور نسبی نابود شدند؛ نه اینکه به کلی ریشه‌کن شده باشند، چرا که اگر چنین بود، خائنان وجود نداشتند.

علامه طباطبایی می‌فرماید که طبق ظاهر آیه که مربوط به زمان گذشته است، آن‌ها دوبار نابود شدند؛ ابتدا در زمان بخت‌النصر و سپس در مرحله‌ای دیگر.

در المیزان نیز آمده است که در آن زمان بنی‌اسرائیل فساد را ایجاد و ترویج می‌کردند و این نتیجه رفتار آنان بود.

آیات سوره اسراء ناظر به گذشته است اما پرونده خیانت و مکافات آنان بسته نشده

استاد سروش گفت:‌نکته اول این است که آیه درباره گذشته و قبل از ظهور اسلام سخن می‌گوید، و این ماجرا درباره بنی‌اسرائیل است. این اتفاق دو بار رخ داده است. نکته دوم اینکه تاریخ ثبت کرده خداوند نعمتی به بنی‌اسرائیل داده بود و آن‌ها مرتکب تعدی شدند. خداوند دو بار آنان را نابود کرده، ولی این پایان کار نیست و جریان ادامه دارد.

جریانِ سنت الهی در مورد خیانت های اسرائیل

خداوند در ادامه آیه می‌فرماید: «عَسَی رَبُّكُمْ أَنْ يَرْحَمَكُمْ و ان عُدتم عُدنا و جعلنا جهنم للکافرین حصیرا»، این مربوط به آینده است. هم علامه طباطبایی و هم استاد ما حضرت آیت الله جوادی در کتاب بیان کرده‌اند که این بخش نشان‌دهنده استمرار موضوع است، یعنی؛ اگر آن‌ها به دشمنی ادامه دهند، خداوند هم با آن‌ها دشمنی خواهد کرد.

بنابراین سخن حق این است؛ اگر آن‌ها بخواهند ظلم کنند، ما همان خدایی هستیم که دو بار آن‌ها را سرکوب کردیم و در نهایت آن‌ها را به جهنم وعده دادیم؛ «وَ جَعَلْنَا جَهَنَّمَ لِلْكَافِرِينَ».

پرونده خیانت اسرائیل بسته نشده

استاد سروش گفت: نکته سوم این است که پرونده بنی‌اسرائیل یا اسرائیل بسته نشده است.

لازم نیست حوادث کنونی را مستقیماً به این آیه نسبت دهیم؛ آیه می‌گوید که دو بار با آن‌ها چنین کرده‌ایم، اما فضای آیه ، باز باقی گذاشته شده است. اگر آن‌ها سه باره و بیشتر ؛ مرتکب ظلم و تعدی شوند و راه دشمنی، عداوت، ظلم و تعدی را پیش بگیرند، خداوند نیز همان رفتار را با آن‌ها خواهد داشت.

بنابراین، اگر بخواهیم برای حوادث تاریخی و سیاسی دوران پیامبر و همچنین حوادث کنونی مرتبط با بنی‌اسرائیل یا اسرائیل فعلی، تطبیق آیه انجام دهیم، باید دقت کنیم چون برای اثبات اینکه مثلاً حادثه 7 اکتبر، همان «قصه دوم» خواهد بود که قرآن درباره نابودی بنی‌اسرائیل می‌گوید، پس باید صبر کرد و نابودی کامل رخ دهد ، این سخن ، نیاز به دلیل و برهان محکم دارد و نمی‌توان به سادگی آن را به آیه‌ای که درباره گذشته است، نسبت داد.

غلبه حق بر باطل در جریان اسرائیل

استاد سروش درباره ظلم بنی‌اسرائیل و غلبه حق بر باطل گفت:‌ حضرت آیت الله جوادی آملی در درس خود ذیل همان آیه‌ی سوره‌ی اسراء خاطره‌ای نقل کردند. آن زمان من در درس تفسیر ایشان شرکت می‌کردم و به یاد دارم، ایشان فرمودند ؛ [برحسب آنچه در ذهن دارم] که برخی از علماء در کنفرانسی در اوائل انقلاب به ما گفتند ؛ ما منتظر تحقق «وعده‌ی دوم» که خدا در سوره اسراء داده است ، هستیم؛ و نیز ایشان در درس نقل کردند که در سفری که سال های گذشته به لبنان داشتند، این مطلب را شنیدند؛ علمای لبنان به ایشان گفته بودند که منتظر تحقق وعده‌ی دوم الهی طبق آیه سوره اسراء هستند. تا ان‌شاءالله به دست مجاهدان شان ، صهیونیست‌ها از مسجدالاقصی رانده و نابودشوند.» حضرت آیت الله جوادی آملی این گزارش را بی‌طرفانه ذکر کردند و اشاره داشتند که چنین انتظاری در میان برخی حلقات علمی و مردمی وجود دارد و ان شاء الله چنین شود.

اسرائیل تا زمان هست، در معرض شکست های بی امان است

استاد سروش تأکید کرد:‌ ما نیازی نداریم که «وعده دوم» خدا در سوره اسراء را به این قصه تطبیق دهیم، چرا که با ظاهر آیه سازگار نیست. ظاهر آیه مربوط به گذشته و قبل از اسلام است. اما ابتکار حضرت آیت الله جوادی آملی بود که این برداشت را مطرح کردند که تعبیر «ان عدتم عدنا» که در پایان آیات این بحث آمده، نشان می‌دهد پرونده هنوز باز است. ممکن است آن دو بار نابودی بنی‌اسرائیل که قبل از تاریخ اسلام اتفاق افتاده ، در گذر زمان بارها و بارها تا روز قیامت این قصه ادامه پیدا کند. این موضوع به آیات دوم تا هشتم سوره مبارکه اسراء برمی‌گردد که خوشبختانه بسیار منطبق بر شرایط زمان حال ماست.