شفقنا- استاد قاضی زاده معتقد است: امروزه گرچه آنچه از دنیای بهظاهر متمدن امروز دیده میشود، زیر پا گذاشتن کرامت انسانیِ انسانهای غیر همکیش است و مصداق بارز آن، کودککشی به دست رژیم صهیونیستی، نتانیاهو و افراد نابخرد و ناجوانمردی است که نسلکشی میکنند، اما مسلمانان با اتکا به کرامت انسانی پیامبر، این افتخار را دارند که حتی نسبت به دشمن اسیر، با بهترین شرایط انسانی از او نگهداری میکنند.
متن گفت وگوی شفقنا با آیت الله کاظم قاضی زاده را می خوانید:
در جهانی که با بحرانهای اخلاقی، فقر، جنگ و تبعیض دستوپنجه نرم میکند، کدام آموزه از سیره پیامبر اسلام (ص) بیش از همیشه نیازمند بازخوانی و احیاء است؟
پیامبر(ص) جلوههای مهمی از روابط اجتماعی سالم را در جامعه پایهگذاری کردند
درباره مهمترین توصیههایی که پیامبر عظیمالشأن اسلام برای مسلمانان داشتند و اینکه در جهان امروز که با بحرانهای اخلاقی، فقر، جنگ و تبعیض دستوپنجه نرم میکند، کدامیک باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد، باید گفت که پیامبر عظیمالشأن اسلام در مدت 10 سال حکومت و زمامداری در مدینه، جلوههای مهمی از روابط اجتماعی سالم را در جامعه پایهگذاری کردند. یکی از مهمترین آنها این بود که بین مسلمانان برادری برقرار کردند و وحدت و یکپارچگی را در جامعه اسلامی به وجود آوردند. ایشان سعی کردند با اخوتی که بین مهاجر و انصار برقرار کردند، یک نوع پیوند ایمانی عمیق و گسستناپذیر را ایجاد کنند.
پیامبر(ص) هرگز بیان و رفتار خود را به نفاق و دروغ نیالود
نکته دیگر که بسیار مهم بود و در زندگی پیامبر عظیمالشأن اسلام نمود واقعی داشت، مسئله صدق و راستی بود. پیامبر عظیمالشأن اسلام در زندگی و در ارتباط با مردم، هرگز بیان و رفتار خودشان را به نفاق و دروغ نیالودند و نشان دادند که آن چیزی که در جامعه باید مورد توجه قرار بگیرد، مسئله صداقت و راستی است. اگر حاکمیت با مردم صداقت داشته باشد، راستگو باشد، واقعیتها را در میان بگذارد و امر غیرقابل بیانی را برای خود تصور نکند و جز در موارد حساس مربوط به جنگ، مردم را محرم راز خود بداند، حتماً میتواند از پشتیبانی و حمایت مردم برخوردار شود و در شرایط حساس بتواند در مقابل تجاوزها و دشمنیهای دشمنان بایستد.
نکته دیگری که در زندگی پیامبر عظیمالشأن اسلام وجود داشت، مسئله عدالت بود. عدالت امر بسیار مهمی است و گرچه تعریفهای مختلفی برای آن وجود دارد، اما به نظر میرسد عدالت به منزله انصاف، کاربرد اجتماعی روشنی دارد. توجه به این نکته است که آنچه برای خود میپسندی برای دیگران نیز بپسند و آنچه برای خود ناپسند میدانی برای دیگران هم ناپسند به حساب بیاور. این امر مهمی است که زندگی پیامبر عظیمالشأن اسلام در موارد متعددی جلوهگر این معنا از عدالت در سطح جامعه بود.
پیامبر(ص) به مشارکت و مشورت مردم در تصمیمسازیهای حکومت توجهی ویژه داشت
نکته دیگری که باز در زندگی پیامبر عظیمالشأن اسلام دیده میشد، توجه به مشارکت و مشورت واقعی مردم در تصمیمسازیهای حکومت بود. یکی از مهمترین جلوههای این مسئله، مشورتی است که پیامبر عظیمالشأن اسلام قبل از برپا شدن غزوه احد انجام دادند و رأی اکثریت را علیرغم نظر خودشان پذیرفتند. با اینکه این رأی اکثریت موجب ناکامیهایی برای مسلمانان شد، از جانب خداوند توجه به آرای مسلمین و مشورت کردن با آنها مورد تأیید قرار گرفت و پس از این جنگ نیز آیه مبارکه «وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ» نازل شد. این به آن معناست که مبادا پیامبر به دلیل رأی اکثریتی که در غزوه احد پیش آمد و موجب مشکلاتی برای مسلمانان شد، پس از این از مشورت و همراهی با آرای اکثریت سر باز زند و به خودرأیی و استبداد گرایش پیدا کند.
سیره پیامبر (ص) چگونه میتواند الهامبخش گفتوگوی ادیان، همزیستی مسالمتآمیز و عبور از خشونتهای فرقهای و مذهبی در جهان امروز باشد؟
پیامبر عظیمالشأن اسلام، چهرهٔ رحمانی برجستهای را در دوران خود به جهانیان نشان دادند. همانطور که میدانید، تعداد کسانی که به سوی اسلام آمدند و به مکتب اسلام گرویدند، بیش از آنکه بر اساس شمشیر یا پول باشد، بر اساس اخلاق پیامبر و جلوهٔ رحمانی پیامبر عظیمالشأن اسلام بوده است. لذا، آن چیزی که متأسفانه بهعنوان اسلامهراسی و تحریف چهرهٔ پیامبر مطرح شده، نمیتواند با پیامبر واقعی اسلام انطباق داشته باشد. روشن است که همهٔ مسلمانان، بهویژه نخبگان و اندیشمندان، باید در مسیر نشان دادن جلوهٔ عدالت، رحمانیت و عقلانیت اسلام و پیامبر عظیمالشأن اسلام تلاش کنند و سیرهٔ پیامبر عظیمالشأن اسلام را در مواجهه با دشمنان و در مواجهه با ناآگاهان، مورد بازخوانی قرار بدهند.
بهعنوان نمونه، نوع مواجههٔ پیامبر عظیمالشأن اسلام با کسانی که در فتح مکه مغلوب شده بودند؛ و اینکه در برابر شعاری که در روز پیروزی پیامبر اسلام بر مکیان از سوی برخی از مسلمانان داده شد که میگفتند: «الْيَوْمُ يَوْمُ الْمَلْحَمَةِ» (امروز روز درهم کوبیدن است)، پیامبر فرمودند شعار را عوض کنید و بگویید: «الْيَوْمُ يَوْمُ الْمَرْحَمَةِ» (امروز روز رحمت است). اینها جلوههایی از این است که پیامبر عظیمالشأن اسلام چه توجهی به مسئلهٔ رحمت و رحمانیت داشتند و در برابر دشمنان، حتی کسانی که دشمنان قسمخوردهٔ پیامبر عظیمالشأن اسلام بودند، با دیدهٔ اغماض و با دیدهٔ رحمت برخورد میکردند.
کرامت انسانی یکی از ارکان بعثت نبوی بود. سیره پیامبر (ص) چگونه کرامت انسان را—فارغ از نژاد، دین، جنسیت یا طبقه اجتماعی—در مرکز دعوت الهی خود قرار داد؟ و چگونه میتوان این اصل را در جهانی پر از تحقیر و تبعیض، بازسازی کرد؟
مسلمانان در برخورد با دشمنان، اصل کرامت انسانی را نادیده نگیرند
پیامبر عظیمالشأن اسلام در باب کرامت انسان بسیار حساس بودند و سعی میکردند که مسلمانان در برخورد با دشمنان، اصل کرامت انسانی را نادیده نگیرند. اینکه بهعنوان یک آموزهٔ دینی میفرمودند: «إِيَّاكُمْ وَالْمُثْلَةُ وَلَوْ بِالْكَلْبِ الْعَقُورِ»؛ یعنی بپرهیزید از مُثله کردن، ولو نسبت به سگ وحشی و زخمی.
اگر قرار است انسان به مردار یک سگ هم توجه کند و با مُثله کردن و بریدن گوش و دهان و بینی او، وی را در وضعیت ناگواری قرار ندهد و کرامت او را در این حد رعایت کند، توجه به انسان، خصوصاً انسانهای زنده، حتماً باید متفاوت دیده شود. برای همین بود که پیامبر و پس از ایشان، امام علی (ع)، اصول مشخصی را در جنگها رعایت میکردند و سعی میکردند که حتی در جنگ نیز کرامت دشمن را مورد توجه قرار دهند.
امروزه گرچه آنچه از دنیای بهظاهر متمدن امروزدیده میشود، زیر پا گذاشتن کرامت انسانیِ انسانهای غیر همکیش است و مصداق بارز آن، کودککشی به دست رژیم صهیونیستی، نتانیاهو و افراد نابخرد و ناجوانمردی است که نسلکشی میکنند، اما مسلمانان با اتکا به کرامت انسانی پیامبر، این افتخار را دارند که حتی نسبت به دشمن اسیر، با بهترین شرایط انسانی از او نگهداری میکنند.
باید به این نکته توجه کرد که فضائل پیامبر – که شاید بشود گفت توصیه به تقوا بهطور کلی، عدالت با اهل کتاب، نفی ظلم در قضاوتها، توجه به حُسن خلق و جذب مردم، و صبر و شکیبایی در برابر ناملایمات و اینکه ایشان اسوهای نیکو برای همگان بودند (اسوهای در صبر و شکیبایی، اسوهای برای جهاد و در عرصههای مختلفِ عفو و گذشت)، از اموری است که میتواند پیامبر عظیمالشأن اسلام را در دنیای جدید بهتر معرفی کند. به این طریق، انشاءالله میتوانیم دنیایی بهتر را با ارائهٔ الگوی انسانی پیامبر عظیمالشأن اسلام رقم بزنیم.
