شفقنا- عضو هیئت علمی دانشگاه قم گفت: جامعه در سیره فردی به شناخت خوبی از امام علی (ع) رسیده و تقریبا الگوگیری خوبی شده است اما در بخش اجتماعی هنوز فاصله داریم.
دکتر سید محسن شریفی در گفت وگو با شفقنا اظهار داشت: امیرالمومنین (ع) به عنوان یکی از الگوهای حکمرانی اسلامی شناخته میشود که این موضوع از چند جنبه حائز اهمیت است؛ یکی از این جنبهها، «سیره و روش حضرت در زمینه حکومت» و ورود مولفههای جدید به نظام حکومتی است. این مولفهها پیش از این و در دوره خلفا یا بسیار کمرنگ بودند یا در واقع بازتولیدی از دوره نبوی محسوب میشدند.
وی «تقوای سیاسی» را نخستین مولفه حکمرانی امیرالمومنین (ع) برشمرد و افزود: امیرالمومنین (ع) به این مقوله توجه ویژهای داشت و نشان داد که در عالم سیاست نیز مولفههایی مانند تقوا نباید نادیده گرفته شوند. شاید تا آن زمان، مردم بر اساس تجربیات خود از دوره خلفا گمان میکردند که تقوا یک امر اختیاری یا فردی است، در حالی که امیرالمومنین (ع) نشان داد که تقوای سیاسی امر بسیار مهمی است که در حکمرانی تأثیرگذاراست.
پژوهشگر مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه های علمیه ادامه داد: ما شاهد هستیم که امیرالمومنین در دوران حکومت خود، زندگی بسیار ساده و حتی میتوان گفت توأم با فقر را سپری میکنند، در حالی که خزانه عمومی خلافت در دست ایشان است. ایشان در شیوه رفتاری خود نشان میدهند که تمام مباحث حکومتی با تقوا پیوند خوردهاند. لذا اولین مسئلهای که میتوان در اینجا مطرح کرد، ورود «تقوای سیاسی» به مباحث حکومتی است.
وی، «عدالت محوری» را مولفه دوم در حکمرانی امام علی (ع) دانست و گفت: به دلیل نظام طبقاتی که در دوره خلفا ایجاد شد، مردم جامعه اسلامی نیازمند یک «عدالت محوری» بودند که جامعه هم به عدالت و هم به حس برخورد عادلانه با آنها نیاز جدی داشت و امیرالمومنین (ع) این عدالت را کاملا محقق کرد.
وی تاکید کرد: پایبندی شدید امام علی (ع) به عدالت نشان می دهد که حضرت به این ویژگی بسیار حساس است و عدالت در حکمرانی مقوله ای است که برای بسیاری یادآور سیره و رفتار پیامبر اکرم (ص) است.
وی «مدیریت قاطع و کارآمد» را سومین مولفه حکمرانی امام علی (ع) برشمرد و افزود: امیرالمومنین (ع) در حکمرانی خود نشان دادند که در اداره امور مالی، حقوقی و در همه عرصه های سیاسی از خطوط قرمز عبور نمی کنند و در نصب والیان و حاکمان و حتی مراقبت بر آنها بعد از نصب این حساسیت جدی را دارند.
شریفی گفت: امام علی (ع) در خطبه ها و نامه های متعددی که در نهج البلاغه آمده است نسبت به چگونگی بازار، تجارت، صنعت و مانند اینها مدیریت قاطع و کارآمدی را به نمایش گذاشت.
وی بیان داشت: ما در برخورد با سیره امیرالمومنین (ع) در دوران خلافت خیلی خیلی کم کار کرده ایم و به این دوره کم پرداخته ایم لذا طبیعی است به سیاست هایی که حضرت در دوره 5 ساله حکومت اجرا می کنند توجه نمی کنیم و توجه ما در این دوره پنجساله معطوف به جنگ های مهم این دوره است. درحالیکه برای مشخص شدن سیره حضرت نیازمند توجه به سیاست های فکری، فرهنگی و تطبیق آنها با دوره خلفا هستیم.
وی تصریح کرد: در جوامع اسلامی با توجه به تاکیدات قرآن و سنت، همواره «عدالت» محوری و توجه به عدالت در شعارها بوده است و توجه به دوره امیرالمومنین به عنوان دوره آرمانی محدود به مذهب خاصی نیست و تقریبا همه مذاهب و حکومت های اسلامی از این دوره به عنوان دوره آرمانی یاد می کنند.
وی خاطرنشان کرد: مشخص نبودن و عدم تنقیح سیره علوی و سخت بودن مسیر حرکت امام علی (ع) سبب شده تا شاهد تلاش زیادی برای تحقق آن از سوی کشورهای اسلامی نباشیم و لذا فاصله معناداری تا سیره حکومت امام علی (ع) وجود دارد.
پژوهشگر مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه های علمیه گفت: بعد از انقلاب اسلامی مسئولان حکومتی توجه ویژه ای به بحث عدالت محوری دارند و در قانون اساسی و دیگر قوانین به آنها اهتمام شده است. همچنین این مقوله پشتوانه فکری و معنایی قوی دارد که به عنوان نمونه در عهدنامه مالک اشتر تاکید حضرت را به این بحث می بینیم.
وی با بیان اینکه مردم برداشت خوبی از شعارهای امام راحل داشته و پیوند خوبی با آنها برقرار کردند، گفت: قضاوت درباره اینکه چقدر این عدالت محوری محقق شده است، مجال دیگری می طلبد اما به نظرم مردم بسیار امیدوارند و علیرغم مشکلاتی که وجود دارد توانسته ایم به آن عدالت نزدیک شویم اما تا ان نقطه آرمانی خیلی فاصله داریم و حتما باید به سمت آن حرکت کنیم.
وی داد: امیرالمومنین (ع) بخاطر عدالت محوری، محبوبیت زیاد بین مردم داشتند و البته توجه زیادی هم به آن مقوله داشتند اما نکته قابل توجه اینکه منافع برخی با آمدن عدالت به خطر می افتد و لذا دست به مخالفت می زنند و در دوره امیرالمومنین (ع) می بینیم که حضرت درگیر دو جنگ «جمل» و «صفّین» می شوند.
شریفی درباره بهره گیری از آموزه های امام علی (ع) در زندگی فردی و اجتماعی گفت: در حوزه فردی از آموزه های امام علی (ع)استفاده های زیادی کردیم و شاید یکی از اشکالاتی که متوجه ما باشد اینکه تمرکز ما بر آموزه های فردی بوده است. «تقوا»، «تواضع»، «صبر» و «علم آموزی» مولفه هایی از سیره علوی هستند که معمولا در ابعاد فردی روی اینها مانور می دهیم و در این زمینه پیشرفت های خوبی شده است.
وی افزود: اما در ابعاد اجتماعی، هم در ترویج سیره امیرالمومنین (ع) و هم در الگوگیری دچار ضعف هستیم. اگر می خواهیم مشکل اجتماع حل شود باید بجای تقوای فردی به تقوای اجتماعی و گروهی توجه کنیم چون تقوای فردی به تنهایی کفایت نمی کند. باید گفت ما در زمینه الگوی اجتماعی به شدت دچار ضعف هستیم.
وی تصریح کرد: بعد از انقلاب و به جهت تحقیقات و تمرکزهای خوبی که در سیره فردی امیرالمومنین شده است، جامعه در سیره فردی به شناخت خوبی از حضرت رسیده و تقریبا الگوگیری خوبی شده است اما در بخش اجتماعی هنوز فاصله داریم چه در حوزه مطالعه و تحقیق و چه در بحث الگوگیری مردم نیازمند کار زیادی هستیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه قم، پیروی از ولایت را مهمترین پیام غدیر دانست و بیان کرد: از غدیر می توان به عنوان پیوند مردم با امام و ولایت یاد کرد. به همین جهت اگر غدیر را نه تنها یک واقعه بلکه به عنوان مولفه مهم در نظر بگیریم می توانیم به بحث تعیین جانشینی، پیوند ولایت و امامت با مردم، تکمیل دین، اعلام ولایت و اتمام دهنده نعمت دقت کنیم.
