شفقنا- گرامیداشت سی امین سال تاسیس کتابخانه تاریخ اسلام و ایران به همراه رونمایی از کتاب «سال سی» تالیف استاد رسول جعفریان شامگاه سه شنبه 23 اردیبهشت ماه در دانشگاه طلوع مهر قم برگزار شد.
به گزارش شفقنا، این مراسم در پانصد و پنجاه و یکمین جلسه بنیاد قم پژوهی و با همکاری مجمع کتابخانه های تخصصی استان قم (مکتا) و کتابخانه تاریخ اسلام و ایران با حضور حجج اسلام والمسلمین شهرستانی و محمدحسن صافی گلپایگانی و استاد رسول جعفریان برگزار شد.
در ابتدای جلسه – که با خاموشی همراه بود- حجتالاسلام والمسلمین مهدوی راد گفت: کتابخانه های تخصصی در قم با کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران آغاز شد و این سنت حسنه را استاد جعفریان بنیاد نهاد.
ویژگی های رسول جعفریان به روایت استاد مهدوی راد
وی افزود: سختکوشی، حوصله و علاقمندی به کار در یک چارچوب مشخص استاد جعفریان و همکاری برخی افراد سبب شد امروز با مجموعه عظیمی درباره تاریخ اسلام و ایران مواجه باشیم.
استاد دانشگاه تهران حضور حجت الاسلام والمسلمین رسول جعفریان و نیز هوشمندی، آگاهی، فرهنگ دوستی و فرهنگ بانی حجت الاسلام والمسلمین شهرستانی را مسبب برپایی کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران دانست و گفت: آقای جعفریان با وجود تامل هایی که در صفحات مجازی و توجهی که به نسخه های الکترونیکی دارند، هنوز هم به صورت حیرت آوری به کتاب عشق می ورزد.
وی خاطرنشان کرد: آقای جعفریان تاریخ نگر، تاریخ پژوه و تاریخ فهم است و به هر دانشی در حوزه تمدن اسلامی پرداخته به درون مایه تاریخی آن توجه داشته است لذا کتابخانه تخصصی تاریخ از این جهت دارای اهمیت است.
وی هوشمندی و ابتکار و استفاده از فرصت ها را ویژگی استاد جعفریان برشمرد و گفت: کارهای استاد جعفریان تکراری نیست و با نگاه نو و از زاویه خاص موضوعات تاریخی را می نویسد.
کتاب «سال سی» اطلاعات بی شمار و قابل تامل به خواننده می دهد
مهدوی راد ادامه داد: در این کتاب «سال سی» هیچ مطلب غیر نو وجود ندارد و مقالات موجود در این کتاب از جمله؛ «کاتبان دلیجان»، «خاطرات یک نوجوان»، «کتابخانه ها و کتابفروشی های شهر میانه»، «کتابخانه های قم در یک نگاه» اطلاعات بیشماری به خواننده می دهد. «صدسالگی حوزه علمیه قم» به قلم آیت الله استادی واجد پژوهش های فقهی، علمی، کلامی و تاریخی است.
وی تاکید کرد: کتاب «سال سی» بسیار خوب پردازش شده و حروف چینی آن هم خوب است و اطلاعات بسیار بسیار گسترده ای دارد. به طور کلی، آقای جعفریان در حوزه تاریخ و مطالعات تاریخی میراث بسیار بزرگی در اختیار ما گذاشتند که قابل تامل و خواندنی است.
استاد دانشگاه تهران در پایان تاکید کرد: هوشمندی، ابتکار، شکار در لحظه و مستندبودن آثار از ویژگی های کارهای آقای جعفریان است و کتابخانه تاریخ اسلام و ایران سنت حسنه عظیم گرانقدری است که ایشان بنا نهادند.
قم «شهر کتابخانه ها» در جهان تشیع است
در ادامه، آقای جواد بشری طی سخنانی عنوان کرد: کتابخانه تخصصی تاریخ امکاناتی را به ظهور رسانده که در بسیاری مراکز وجود نداشته یا از این ظرفیت استفاده نشده است.
وی گفت: می توانیم قم را «شهر کتابخانه ها» در جهان تشیع بنامیم. قم در زمینه دانشورانی که در اینجا زیسته اند چه از طیف حوزوی و دانشگاهی و کتابخانه هایی را تاسیس کرده اند نمونه های شاخصی داشته است اما کتابخانه های عظیم مرهون تصمیمات بزرگ و جهانی چند عالم بزرگ بوده است؛ عالمانی چون مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، مرحوم آیت الله العظمی بروجردی و مرحوم آیت الله العظمی مرعشی نجفی که کتابخانه ایشان در بستر تاریخی حوزه سطح والایی داشته و بعد هم کتابخانه جهانی شد و در حلقه پایانی، حضرت آیت الله العظمی سیستانی قرار دارند.
وی تاکید کرد: قم را در آینده می توان از «توریسم کتابخانه ای» بهره مند کرد و محققان از اقصی نقاط جهان می توانند در تامین احتیاجات خود از یک الگوی واحد تبعیت کنند. قم از این نظر، مقصد گردشگری فرهنگی، علمی و پژوهشی و فرصت مطالعاتی می تواند باشد. و این نیازمند مدیریت یا الگوی واحدی است که در مجموعه کتابخانه های بزرگ قم اجرا شود.
این پژوهشگر تاکید کرد: نحوه مدیریت کتابخانه های وابسته به حضرت آیت الله العظمی سیستانی، رشک برانگیز، فرهنگ ساز و باقیات الصالحات است.
وی با بیان اینکه بخشی از دوران عمر خود را در کتابخانه تاریخ اسلام گذرانده است، گفت: این کتابخانه در سال 1374 تاسیس شد و خرید اصولی کتاب انجام گرفت و آرام آرام محل رجوع پژوهشگران و محققان شد. بسیاری از بزرگان مانند ایرج افشار، شفیعی کدکنی، اصغر مهدوی، مدرسی طباطبایی، سید جعفر شهیدی و …. از این کتابخانه استفاده کردند.
وی با بیان اینکه کارکردن با استاد جعفریان اقتضائات خاص خود را دارد، گفت: باید چگونه اوج گرفتن و چگونه در اوج ماندن کتابخانه تاریخ اسلام و ایران بررسی شود.
بشری، روحیه بسیار برونگرا، نوآوری و آشنایی با ضرورت های هر عصر و دنیای معاصر، تمدن سازی، بخشش کردن و بذول بودن را از ویژگی های استاد جعفریان برشمرد و گفت: زمانی آقای جعفریان مورد هجمه پژوهشگران قرار داشت.
کتابخانه تاریخ اسلام و ایران یکی از 5 کتابخانه تاثیرگذار در عرصه علوم انسانی است
آقای مجید غلامی جلیسه در بخش دیگری از این جلسه گفت: استفاده مکرر و فراوان پژوهشگران از کتابخانه تاریخ اسلام و ایران نکته پراهمیتی است. متاسفانه ما معیاری برای بررسی میزان تاثیر کتابخانه ها در احوالات فرهنگی افراد و کشور نداریم.
وی بیان کرد: کتابخانه تاریخ اسلام و ایران یکی از پنج کتابخانه تاثیرگذار در عرصه علوم انسانی و بالاخص در حوزه تاریخ اسلام و ایران است.
وی افزود: بعد از راه اندازی بخش دیجیتال کتابخانه تاریخ اسلام و ایران، عملا یکی از کتابخانه هایی که پژوهشگران در ایران و جهان از آن بهره می برند، این کتابخانه و وبسایت «سها» است.
وی خاطرنشان کرد: انتشار کتاب «سال سی» در استمرار آن چیزی است که استاد جعفریان در ذهن داشته و بدان پرداخته است. اساسا روزنگاری یا نوشتن خاطرات و مستندسازی بین ما ایرانی ها مرسوم نیست و در کتابخانه ها که پایگاه اصلی حفظ و انتشار مستندات، خاطرات و روزنگاری ها هستند، مع الاسف این ضعف بیشتر به چشم می خورد.
وی گفت: در این 14 و 15 قرن بیش از صدها کتابخانه در ایران و جهان اسلام داشتیم که امروز تنها یک نام از آنها باقی مانده است و اطلاعات چندانی راجع به آنها نداریم.
غلامی جلیسه تصریح کرد: یکی از معروفترین کتابخانه ها در قرن 5 و 6 در ایران و جهان اسلام، کتابخانه سلطنتی محمود غزنوی در غزنه بود که سلطان محمود غزنوی بعد از کشورگشایی ها دستور جمع آوری ادبا و شعرا در پایتخت را می دهد و هم دستور تجمیع کتابخانه های در اطراف کشور را در کتابخانه سلطنتی غزنه می دهد و گفته شده که برخی از آثار ابن سینا در این کتابخانه بوده است. اما اطلاعات ما درباره این کتابخانه اندک و آن هم مربوط به دوره کتابداری مسعود سعد سلمان بر این کتابخانه است.
وی در باب اهمیت نگاشتن کتاب «سال سی» گفت: نوشته شدن این کتاب در قم به اهمیت کتاب و کتابخوانی در شهر قم تاکید می کند. این کتاب یکی از بهترین نمونه ها برای تاریخ نگاری کتاب، کتابفروشی، نشر و کتابخانه ها در سراسر ایران است.
4 ویژگی متمایز شهر قم نسبت به دیگر شهرها
در بخش پایانی جلسه، حجت الاسلام والمسلمین رسول جعفریان با تقدیر و تشکر از حمایت حجت الاسلام والمسلمین شهرستانی در تاسیس کتابخانه تاریخ اسلام و ایران گفت: دو سال بعد از تاسیس این کتابخانه، کتابخانه های دیگر هم به تدریج تاسیس شدند و امروز کتابخانه اصلی در حال بناست که امید می رود تا 8 سال آینده یک مجموعه ای برای قم باشد.
وی ویژگی های قم را برشمرد و بیان کرد: شهر قم بدون تردید قدیمی ترین شهر شیعه است که هسته اولیه آن براساس تشیع گذاشته شده و امروز هم به عنوان شهر موثر در فرهنگ شیعه این راه را ادامه داده و همه ما مدیون این شهر هستیم.
وی افزود: حضور «روحانیت» و محدثین اشعری ویژگی دوم شهر قم است. روایت اصلی شیعه معتدل و قابل قبول متعلق به قم است و تشیعی که در تاریخ هزارساله مانده، روایت قمی هاست. حتی 80 درصد اسناد کلینی مربوط به قم و ری است. شاهان صفوی و قاجار برای شهر قم احترام قائل بودند و به مراجع و علمای این شهر احترام می گذاشتد.
کارشناس تاریخ اسلام، وجود بارگاه حضرت معصومه (س) را ویژگی متمایز قم نسبت به دیگر شهرها دانست و گفت: شهر قم مهاجرنشین شده و بسیاری به عشق حضرت معصومه (س) در قم ساکن شدند. جنبه زیارتی قم، او را در کنار مشهد و عتبات تبدیل به شهر متمایز کرده است.
وی با بیان اینکه قم مرکز نشر است، گفت: قریب 80 سال است که قم تبدیل به شهر با کتاب و کتابخانه کرده و امروز رتبه دوم را در این زمینه دارد.
جعفریان با بیان اینکه قم شناسی در قم بهتر از شهرهای دیگر است، در عین حال تاکید کرد: باید تمام وقایع شهر ثبت شود و این را برای نسل های بعد به یادگار بگذارند. متاسفانه ما از قرن 7، 8 و 9 قم اطلاعات بسیار کمی داریم و این به جهت بی توجهی محققان آن دوران نسبت به تاریخ شهر است.
در بخشی از این جلسه از خدمات ارزشمند آقای اباذری در کتابخانه تاریخ اسلام و ایران با اهداب لوحی تقدیر شد.
در پایان این جلسه، از کتاب «سال سی» با حضور حجت الاسلام والمسلمین شهرستانی و حجت الاسلام والمسلمین صافی گلپایگانی رونمایی شد.
