شفقنا افغانستان – با تعلیق کمکهای بینالمللی، فشارهای اقتصادی بر مردم افغانستان افزایش یافته و طالبان برای جبران این کمبود، مالیاتها را سنگینتر کردهاند. در همین حال، اختلافات داخلی میان جناحهای مختلف این گروه، بهویژه میان جریان قندهار و شبکه حقانی، مانعی جدی در مسیر تعامل با جامعه جهانی و کاهش محدودیتهای داخلی ایجاد کرده است.
محمدامین حیدری، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل سیاسی، در گفتوگو با شفقنا افغانستان تأکید میکند که ادامه این وضعیت میتواند بحران معیشتی مردم را تشدید کند و کشور را بیش از پیش به سوی انزوا سوق دهد.
تعلیق کمکهای بینالمللی و افزایش فشار بر مردم افغانستان
با اعلام تعلیق کمکهای ایالات متحده در دوره ترامپ، طالبان اعلام کردند که معاش سه ماه سربازان خود را پرداخت نخواهند کرد. این اولین تأثیر داخلی قطع این کمکها بود. با ادامه تعلیق کمکهای بینالمللی و کاهش حمایت سایر کشورها، علاوه بر تزلزل پایههای حکومت طالبان، مردم افغانستان بیشترین ضربه را خواهند خورد.
اهمیت تعلیق کمکهای ایالات متحده
حیدری درباره تأثیر توقف کمکهای مالی جامعه جهانی بر اقتصاد افغانستان گفت: «اقتصاد افغانستان عمدتاً بر کشاورزی و دامداری متکی است که پس از خشکسالیهای اخیر بهشدت آسیب دیده است. از سوی دیگر، چهار دهه بیثباتی سیاسی مانع توسعه زیرساختهای کشور شده و آن را در زمره کشورهای فقیر قرار داده است. با توجه به این شرایط، اقتصاد افغانستان به کمکهای بینالمللی وابسته شده است. تعلیق کمکهای آمریکا از دو جهت اهمیت دارد؛ نخست، طالبان را تحت فشار قرار داده و آنها را مجبور میکند مالیاتهای بیشتری بر مردم تحمیل کنند. دوم، سازمانهای خصوصی که به مردم کمک میکردند، دچار مشکل خواهند شد. در مجموع، مردم افغانستان بیشترین آسیب را خواهند دید.»
افزایش فشار طالبان بر مردم
وی در پاسخ به این پرسش که آیا تحریمهای موجود، مردم عادی را بیش از طالبان تحت فشار قرار داده است، گفت: «قطع کمکها طالبان را تحت فشار قرار خواهد داد. چنانکه اکنون میبینیم، آنها اعلام کردهاند که سه ماه معاش نیروهای خود را پرداخت نمیکنند. این تأثیر مستقیم بر زندگی مردم افغانستان دارد، زیرا انزوای بینالمللی طالبان، تعاملات سیاسی، امنیتی و اقتصادی آنها را کاهش داده و تأثیر منفی شدیدی بر شرایط معیشتی مردم گذاشته است. هرچه فشار بر طالبان افزایش یابد، آنها این فشار را بر مردم منتقل خواهند کرد، زیرا بخش مهمی از بودجه خود را از مالیاتهای داخلی تأمین میکنند.»
راهحلهای کاهش تأثیر تحریمها
حیدری درباره اقداماتی که برای کاهش پیامدهای منفی تحریمها بر مردم قابل اجراست، اظهار داشت: «دو راهکار وجود دارد. نخست، حکومت طالبان باید در سیاستهای خود تغییراتی ایجاد کند. تعامل با جامعه بینالمللی مستلزم اصلاحات داخلی، از جمله کاهش محدودیتهای اجتماعی بهویژه علیه زنان، و تشکیل یک دولت فراگیر با مشارکت اقوام و مذاهب مختلف است. بدون این اصلاحات، هیچ تعامل واقعی با جهان شکل نخواهد گرفت. دوم، مهاجرین افغان در خارج از کشور میتوانند کمکهای خود را به صورت متمرکز به داخل افغانستان ارسال کنند تا بخشی از فشارهای اقتصادی کاهش یابد.»
اختلافات داخلی در طالبان
این استاد دانشگاه درباره احتمال تمکین طالبان به خواستههای جامعه جهانی گفت: «جریانهای ایدئولوژیک بهراحتی تغییر نمیکنند. طالبان ترکیبی از اندیشههای دیوبندی و سلفی است و برای آنها دشوار است که سیاستهای خود را درباره زنان و تشکیل دولت فراگیر تغییر دهند. بنابراین، احتمال کمی وجود دارد که طالبان در این مسیر حرکت کنند.»
وی افزود: «در درون طالبان نیز اختلافات جدی وجود دارد. گروههای ایدئولوژیک در زمان جنگ معمولاً حول یک دشمن مشترک متحد میشوند، اما پس از بهدست آوردن قدرت، بر سر امتیازات با یکدیگر دچار تنش میشوند. در حال حاضر، جناح حقانی در تلاش است تا با کمک سازمان اطلاعات پاکستان، به جامعه جهانی نزدیک شود و تغییراتی ایجاد کند. از سوی دیگر، جریان قندهار به دنبال حفظ قدرت مطلق و اجرای شریعت به شیوه خود است. این اختلافات مانعی جدی در مسیر تعامل طالبان با جهان است.»
جریان قندهار، مانع کاهش محدودیتها
حیدری در خصوص عدم تمایل جریان قندهار به کاهش محدودیتها و تعامل با جهان گفت: «ایدئولوژی این جریان تحت تأثیر مکتب دیوبندی است و ابزارهای قدرتمندی در اختیار دارد که به آنها اجازه میدهد فهم خود از شریعت را در جامعه تحمیل کنند. این مسئله باعث میشود که طالبان با محدودیتهای داخلی بیشتری مواجه شده و تعامل آنها با جامعه بینالمللی دشوارتر شود.»
وی همچنین تأکید کرد: «در گروههای ایدئولوژیک، اختلافات داخلی اغلب به حذف رقبا منجر میشود. اگر شکاف درون طالبان عمیقتر شود، احتمالاً جناحهای ضعیفتر توسط جناحهای قدرتمندتر حذف خواهند شد.»
بازگشت محدود کمکهای بینالمللی
حیدری درباره احتمال بازگشت کمکهای بینالمللی گفت: «برخی از کمکها ادامه خواهد یافت، اما این کمکها عمدتاً از طریق سازمانهای خیریه خواهد بود و در حدی نخواهد بود که بحران اقتصادی افغانستان را حل کند. حدود ۸۰ درصد مردم افغانستان زیر خط فقر هستند و اگر طالبان نتوانند وضعیت را مدیریت کنند، این کشور به سمت بحران عمیقتری حرکت خواهد کرد.»