شفقنا- یک استاد حوزه و دانشگاه گفت: وقتی تبلیغ نباشد، حوزه در اتاق شیشه ای خود در خلا نظریه پردازی می کند و این نظریات هرگز به ایمان مندی و افزایش باور مردم کمک نخواهد کرد.
حجت الاسلام والمسلمین یحیی جهانگیری در گفت وگو با شفقنا با بیان اینکه امروزه «تبلیغ» در حوزه از اولویت «بودگی» برخوردار نیست، اظهار داشت: اینکه رهبر انقلاب در دیدار با حوزویان فرمودند «تبلیغ» اولویت اول حوزه های علمیه باشد و اینکه حضرت آیت الله سبحانی در آغاز سال تحصیلی حوزه های علمیه، بحث تبلیغ را مطرح کردند حاوی این نکته است که تبلیغ، رسالت اولیه حوزه های علمیه است و البته پژوهش و بلکه همه ساحت ها باید در خدمت تبلیغ باشد.
مهاجرت مسلمانان سبب شده «تبلیغ بین الملل» اهمیت ویژه ای پیدا کند
وی افزود: تبلیغ اگر در نیم قرن گذشته محدود به منبر و مسجد و در مناسبت های خاص بود، امروزه با تغییرات محیطی، اجتماعی و پیرامونی انسان معاصر تغییر یافته است به گونه ای که تبلیغ امروزه در شبکه های اجتماعی نقش ایفا می کند، تبلیغ در کودکان یک ساحت متفاوتی گرفته است و یک ساحت مهم در امر تبلیغ هم، «تبلیغ بین الملل» است.
وی تصریح کرد: مهاجرت مسلمانان و شیعیان سبب شده است تا تبلیغ بین الملل اهمیت ویژه ای پیدا کند؛ امروزه، مهاجرت مسلمانان و شیعیان محدود به کشورهای عراق و اردن و لبنان و کشورهای اسلامی نمی شود. ما امروز در استرالیا 100 مرکز شیعی داریم که نشان دهنده احساس نیاز پیروان اهل بیت (ع) برای دورنشدن از ارزش های اسلامی است.
وی با بیان اینکه عرصه تبلیغ بین الملل ساحت های مختلفی دارد که برای حضور موفق در آنها باید برنامه ریزی کرد، افزود: امروز مبلغان ما نه فقط در مسجد بلکه در کلیسا سخنرانی می کنند، گاهی در کشوری که مبلغان ما حضور دارند یک مسجد برای شیعیان وجود ندارد و آنها باید در محافل دیگری سخنرانی کنند؛ هریک از این موقعیت ها الزامات خاص خود را دارد.
تبلیغ دین باید به سمت «حوار» سوق داده شود
استاد مدعو کرسی های خارجی اسلام شناسی در خارج از کشور بیان کرد: در نیم قرن اخیر بویژه دو دهه گذشته، تحولاتی در دنیای غرب ایجاد شد و آن پژوهش درباره شیعه بود. به عبارت دیگر، پژوهشگرانی به صورت جدی وارد مطالعات شیعه پژوهی شدند و ما ملزم به حضور در کنفرانس ها و مجلات علمی شدیم که این تبلیغ از سنخ دانشی و آکادمیک بود.
وی بر تبلیغ به شیوه گفتگو و «حوار» در دنیای امروز تاکید کرد و گفت: تاریخ حوزه های علمیه گواه این هستند که علمای ما به صورت مستقیم و غیرمستقیم اهل «حوار» و گفتگو بودند. کتاب «المراجعات» شرف الدین حاصل گفتگوی این عالم برجسته با یکی از علماست. علمای ما در شرق و غرب جهان اسلام با علمای ادیان و مذاهب مختلف گفتگو می کردند و این گفتگوها گاهی مکتوب و به عنوان منبع بدان مراجعه می شد.
وی افزود: دنیای غرب پس از آنکه فهمید نمی تواند دین را از حیات اجتماعی حذف کند، به دنبال این است که از ظرفیت دین برای حل مشکلات و زیست بهتر بشر استفاده کند. مثلا به دنبال این است که دین چگونه می تواند مسئله محیط زیست را حل کند؟ دین چگونه می تواند مسئله خشونت را در جهان حل کند؟ دین چگونه می تواند به گسترش صلح کمک کند؟ دین چگونه می تواند تغییرات اکوسیستمی در جهان را بازتعریف کرده و برای آن راه حل ارائه دهد؟ این غرب مجموعه هایی را شکل داده تا صاحبان ادیان با یکدیگر گفت وگو کنند.
وی ادامه داد: به دلیل مهاجرت پیروان ادیان به کشورهای دیگر، کشور یکدست مذهب خاص در جهان تقریبا نداریم و درواقع ایدئولوژی های دینی مختلف گاه در یک سرزمین یا شهر یا محله کنارهم جای گرفتند. این مسئله، حاکمان این جوامع را وادار به شکل دادن گفتگوهای دینی کرد.
حوزه علمیه باید به تربیت «گفتگوگر دینی» اهتمام کند
وی عنوان کرد: بنظر می رسد، حوزه های علمیه باید یک خیز جدی برای تربیت «گفتگوگر دینی» بردارند که البته این گفتگوگر با سنخ گفتگوهای «المراجعات» فرق می کند، این گفتگوها مسئله های متفاوتی دارند و ما باید اینها را یاد بگیریم. در آن دوره، اگر سنخ گفت وگوها، «مناظره» بود و هرکس به دنبال تفوّق مذهب خود بود، در دنیای امروز، گفتگوگرها به دنبال حل مسئله انسان یا حل مسئله ای از طریق گفتگو با یکدیگر هستند.
جهانگیری با اشاره به سخنرانی خود با عنوان «توسعه پایدار» در قزاقستان گفت: ما باید بیندیشیم که چگونه توسعه داشته باشیم اما اخلاق و معنویت در زیر چرخ توسعه قربانی نشود؟ امثال اینها مسئله دنیای معاصر است و ما از جنس حوار و گفت وگو حل آن را دنبال می کنیم. در اینجا مخاطب ما، تنها شیعیان نیستند بلکه باورمندان به ادیان و مذاهب دیگر هستند. اینجا لازم است که آداب و موضوع گفت وگو را بلد باشیم. اینجا بحث بر سر حقانیت یکی از ادیان نیست. در دنیای معاصر، الهیات به دنبال حل مسائل عملی و زیست بشر است. حوزه ما باید چنین افرادی را تربیت کند.
گفتگوگر دینی «جوان» تربیت نکردیم
این مبلغ بین الملل با بیان اینکه جهان به دنبال گفتگوگران دینی «جوان» است، ابراز داشت: متاسفانه در تربیت طلاب به مسئله تربیت گفتگوگر دینی «جوان» توجه نکردیم درحالیکه ما به گفت وگوگر بین المللی نیازمندیم و باید دیالوگ گر مسلط به زبان تربیت کنیم.
وی بیان کرد: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برای نخستین بار تربیت گفت وگوگر دینی را از سال گذشته آغاز کرد و حدود 50 نفر از افراد زباندان و دارای تجربه مطالعاتی و پیشینه بین المللی و نیز دارای مهارت بین المللی را تربیت کرد تا بتوانند در عرصه بین المللی نقش آفرین باشند.
از تحولات دنیا در عرصه بین الملل عقب مانده ایم
وی بر تربیت نسل جدیدی از گفت وگوگران دینی در حوزه تاکید کرد و افزود: اینها باید مهارت ها و ابزارهای گفت وگو در دنیای جدید را بلد باشند، اینها باید مسئله های گفت وگوگری جدید را بدانند.
وی با بیان اینکه ما در بحث بین الملل دارای تاخر زمانی هستیم، گفت: رهبر انقلاب سال 73 در سفر به قم می فرمایند که «حوزه 15 هزار نفری باید 3 هزار مبلغ بین المللی داشته باشد». حوزه 200 هزار نفری امروز باید 50 هزار مبلغ بین المللی داشته باشد، آیا این تعداد نفرات را داریم؟ این یعنی از تحولات دنیا در عرصه بین الملل عقب مانده ایم.
وی ادامه داد: ما باید در حوزه، رشته تخصصی گفتگوی دینی داشته باشیم. ما باید یک مرکز تربیت گفتگوگر دینی داشته باشیم. علاوه بر تاخر زمانی، تاخر ساختاری هم داریم. ما اینقدر که به نهادسازی فکر می کنیم به نهادینه سازی فکر نمی کنیم.
دبیر جایزه جهانی شهید صدر گفت: علاوه بر تاخر زمانی و ساختاری دارای «تاخر ادراکی» هم هستیم؛ یعنی شناخت ما عقب است. ما باید مسئله ها و تحولات جهان را در لحظه بشناسیم. امروز مسئله گفت وگوگر دینی، معلولیت، فقر، محیط زیست و…. است و لذا الهیات را روی این مسائل بار می کنند.
مبلغ باید همدرد و عجین با مردم باشد
وی با بیان اینکه انبیاء بهترین الگو برای مبلغان هستند، گفت: قرآن در آیات متعددی می فرماید که پیامبران از جان خود برای هدایت مردم گذشتند، همه رنج های مردم بر دوش پیامبران سنگینی می کرد و لذا دنبال راه حل بودند و به همین دلیل در دل مردم جای گرفتند.
وی تصریح کرد: اولین مسئله در تبلیغ این است که باید عجین با مردم باشیم؛ «من انفسکم» باشیم. یکی از مواردی که در تبلیغ باید مورد توجه قرار دهیم این است که مردم را بشناسیم و همدرد آنها باشیم. تبلیغ برای این است که ما بین مردم برویم، دردهای آنها را بفهمیم و بعد آنها را به عرصه درس های خارج بیاوریم و راه حل پیدا کنیم. تبلیغ فقط انتقال پیام از حوزه به مردم نیست بلکه ارتباط حوزه با مردم است.
وی ادامه داد: وقتی تبلیغ نباشد، حوزه در اتاق شیشه ای خود در خلا نظریه پردازی می کند و این نظریات هرگز به ایمان مندی و افزایش باور مردم کمک نخواهد کرد چون حوزه مسیر خودش را می رود و جامعه هم مسیر خودش را.
جهانگیری گفت: کاری کردیم که مبلغ احساس بی نیازی از مردم می کند یعنی مبلغ کاری ندارد که مردم به حرف او توجه می کنند یا نه، می رود حرف خودش را می زند بدون اینکه ارتباط با مخاطب برقرار کند. این به نوبه خود سبب جداشدن مردم و سیستم تبلیغ از یکدیگر می شود. و این مکانیزم باید تغییر کند.
وی بیان داشت: مبلغ باید درد مردم را فهم کند و در صدد تولید و ارائه محتوا برای رفع نیازها و تقاضاهای مردم باشد. زبان نرم داشته باشد، شیوه و سبک زندگی او به گونه ای باشد که مردم «لیّن» بودن او را بفهمند.
