شفقنا- عضو شورای عالی حوزه های علمیه گفت: متأسفانه در زمینه بسط و گسترش فرهنگ وقف، مبلغین، نهادهای تبلیغی و نهاد های هنری کمتر در این زمینه کار های قابل ارائه ای مطرح کرده‌اند. دنیا امروز تشنه‌ی فهم تفکرات شیعی و منظومه‌ی فقهی و فکری شیعه است.
به گزارش شفقنا، سخنان آیت الله شیخ جواد مروی به مناسبت هفته وقف در همایش استانی یاوران وقف که روز پنج‌شنبه، 5 مهرماه 1403 در شهر مقدس مشهد برگزار شد، به شرح ذیل است:
«بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله رب العالمین، الحمد لله الذی صغرت فی عظمته عبادة العابدین و حصرت عن شکر نعمته السنة الحامدین و قصرت عن ادراک جلاله افکار العالمین و صلّی علی سیدنا و نبینا، حبیب قلوبنا و طبیب نفوسنا أبی القاسم المصطفی محمد صلّی الله علیه و آله و سلّم و علی أهل بیته الطیبین الطاهرین، صلاة ترغم انوف الجاحدین.
الدهر ساومنی عمری فقلت له
لابعت عمری بالدنیا و ما فیها
ثم اشتراه تدریجاً بلاثمن
تبّت یدا صفقةٍ قد خاب شاریها
در آستانه شب و روز جمعه که اختصاص به آقا و مولای ما حضرت حجت عجّل الله تعالی فرجه الشریف دارد خود را در محضر آقا بدانیم و به قول جمال السالکین سید بن طاووس:
نزیلک حیث ما اتجهت رکابی
و ضیفک حیث کنت من البلاد
آقا هر جایی باشیم، در هر شهری که باشیم، در هر مجلسی که باشیم، خودمان را در محضر شما می دانیم.
هفته دفاع مقدس و هفته وقف را گرامی می داریم و تکریم می کنیم. از اعزه، علماء، اساتید، بزرگان، فرهیختگان، واقفین محترم و متولیان وقف از تصدیعی که فراهم می کنم، عذرخواهی می کنم. امیدوارم اعزه تصحیح خَطا و تسدید خُطا بفرمایند.
با توجه به وضعیت و موقعیت جلسه و ضیق وقت نکاتی در رابطه جایگاه وقف در زندگی فردی و اجتماعی انسان به عرض می‌رسانم.
بیت شعری که ابتدا بعنوان مقدمه قرائت کردم حکمتی است که در قالب نکته لطیفی بیان شده است.
“الدهر ساومنی عمری”، روزگار دائم مرا به یک معامله ترغیب می کرد؛ می گفت عمرت را چند می فروشی؟
“فقلت له، لابعت عمری بالدنیا و ما فیها” گفتم عمرم را حاضر نیستم به دنیا و ما فیها بفروشم.
واقعیت هم همین است، اگر پزشکی به ما بگوید بیماری ای داری که با جراحی، پنج سال به عمرت اضافه می شود؛ همه ی ثروتت را بده تا من این عمل را برایت انجام دهم؛ حاضریم همه ثروت مان را بدهیم تا این عمل انجام شود و پنج سال بیشتر در دنیا زنده باشیم.
“ثم اشتراه تدریجاً بلاثمن” ولی یک جوری شد که روزگار عمر من را آهسته آهسته و مجانی از من گرفت.
عمری که حاضر نبودم به دنیا و مافیها عوضش کنم، روزگار آرام و مجانی این عمر را از من گرفت و خرید.
“تبّت یدا صفقةٍ قد خاب شاریها” بریده باد دستی که در معامله باعث زیان و خسران فروشنده می‌شود.
خیلی از افراد چنین اند؛ در آخر عمر می بینند عمر را واگذار کردند به روزگار بلاثمن و مجانی. ولی بعضی هستند که خدا در این دنیا بال پرواز به ایشان می دهد؛ خدا به بعضی انسان ها در این دنیا توفیق می دهد، نه تنها عمرشان را مجانی نمی فروشند، بلکه با کاری که انجام می دهند، عمری همیشگی برای خودشان می خرند.
از مصادیق کسانی که عمر را بلا ثمن واگذار نمی کنند، واقفین و مساله وقف است؛ لذا در آن روایت مشهور که فریقین نقل می کنند شیعه و اهل سنت، نبی مکرم اسلام حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند: «اذا مات ابن آدم، انقطع عمله»: « انسان وقتی از دنیا می رود، از عمل و کاری که برایش سود داشته باشد منقطع می‌شود مگر سه گروه: یک گروه آنهایی اند که صدقه جاریه از خودشان باقی می گذارند؛ اینها از عمرشان به خوبی استفاده می کنند.
من با این مقدمه می خواهم نکاتی کوتاه را در رابطه با وقف اشاره کنم؛ چون فرهیختگان، علما، فضلا، بزرگان در جلسه هستند، یک نکته توجه کنید دوستان! اهل فکر! فضلا! اهل قلم! فرهیختگان! از نقاط قوت در فقه اسلامی مطالب درخشانی که تفوق و برتری فقه اسلام را بر زمان نشان می دهد مسأله وقف است. وقف یک مسأله حقوقی و اجتماعی است برای عدم تکاثر ثروت؛ تبدیل مالکیت خصوصی با رضایت به مالکیت عمومی؛ غلبة اهداف اجتماعی، اخلاقی بر سود شخصی.
بعضی از اعزه اهل فکر یک مقارنه انجام دهند بین ماهیت وقف در شریعت اسلام و فقه شیعه و بین ماهیت وقف در نظام های غیر منتسب به وحی.
سالها قبل در یکی از کشور های اروپایی بحثی را مطرح کردم؛ موضوعش مقارنه بین وقف در فقه شیعه و بین وقف در قانون مدنی فرانسه بود. شما می دانید وقتی به ناپلئون با همة فتوحات عجیب و غریبی که داشت گفتند بزرگترین پیروی و افتخار تو در عمرت چه بود؟ گفت بزرگترین تدوین قانون مدنی فرانسه. نگفت جنگها و فتوحاتی که دنیا را تحت تاثیر قرار داد، گفت بزرگترین پیروزی و عملی که در عمرم انجام دادم تدوین قانون مدنی فرانسه بود.
بحث وقف را ببینید؛ در قانون مدنی فرانسه احتیاج به چندین تحقیق مبسوط دارد؛ آنها مال بدون مالک را نمی توانند به رسمیت بشناسند؛ یک مسائل پیچیده ای را برای وقف طراحی کرده اند که در غرب خودشان هم دچار چالش شده‌اند؟ الان نمی خواهم این بحث علمی را باز کنم؛ اساتید هستند. فقط این نکته ی اول را اشاره کردم می طلبد در این زمینه پایان نامه ها در مجامع حوزوی و دانشگاهی ما نوشته شود؛ «مقارنه مسأله وقف از دیدگاه مکتب اهل بیت و نظام‌های حقوقی غربی» آن وقت به یک امتیاز های عجیبی از فقه شیعه رسیده می شود.
نکته ی دومی که می خواهم عرض کنم: أعزه! یکی از بزرگترین امتیازات نظام فکری اسلام و تفوقش در همه ی دنیا، وقفنامه های موجود در طول بیش از هزار سال در نظام فکری اسلام و تشیع است. ما در این زمینه می توانیم به جهان اعلام کنیم که وقفنامه ها اوج تکامل فکری امت اسلامی است، نگاه انسان به سایر انسان‌ها، نگاه انسان به اشیاء، نگاه انسان به حیوانات از دیدگاه اسلامی، یکی از عمیق ترین مواردی است که جامعیت اسلام را ما می توانیم در همه ی زمینه ها به دنیا نشان دهیم. شما در کدام نظام فکری دنیا پیدا می کنید غیر از مسائل مهمی مثل احیاء علوم، مثل مساجد، بسط فرهنگ اسلامی، احیاء عزاداری اهل بیت علیهم السلام که اینها همه به جای خودش، اما به این موارد توجه کنید: ما وقفنامه ای داریم 900 سال پیش، برای تصفیه فاضلاب جمعی.
وقتیکه اروپاییان در توحش زندگی می کردند، وقتی که ساکنان مرکز اروپا -ببخشید این جمله را عرض میکنم- مردم قضاء حاجت شان را در ظرفی که زیر تخت شان دارند انجام می دهند و از پنجره بیرون می ریختند، و می‌گفتند اگر روی سر کسی بریزد برای او شانس می‌آورد؛ 900 سال قبل ما موقوفه داریم در اسلام، تصفیة فاضلاب جمعی؛ این تفوق نگاه اسلامی در مسأله وقف است.
نمونه‌دیگر وقفی است برای خدمتگزارانی که خادم منزل کوزة آب را گرفته است که آب بیاورد، کوزه شکسته و خجالت می کشد یا از صاحب خانه می‌ترسد که به خانه برگردد؛ موقوفه ثبت شده که به این کنیز یا خدمتگزار پول بدهند کوزه ای بخرد و برگردد که کرامتش حفظ شود.
موقوفه داریم برای گوشتی که خدمتکار می خرد، خانم خانه اعتراض می کند که این گوشت خوبی نیست؛ قصاب قبول نمی کند؛ متحیر می ماند که چه کند؟ ملکی وقف شده که از درآمدش پول این گوشت پرداخت شود که فرد بتواند گوشت دیگری تهیه کند. در کدام نظام اجتماعی دنیا اینها وجود دارد؟ موقوفه‌های کهن داریم به جهت ریختن غذا برای پرندگان در زمستان.
بارها به لبنان سفر کرده‌ام در یکی از سفرها در شهر جزّین، روزگاری پایگاه شیعیان و محل زندگی و تدریس و تبلیغ عالم بزرگ تشیع، مرحوم شهید اول بوده است و الآن متأسفانه یک مسلمان هم ندارد، کتابخانه آن شهر است را بررسی می‌کردم دیدم موقوفه ای در مرکز اسناد آن کتابخانه ثبت شده که یک عالم شیعه در شهر جزین دارائی‌اش را وقف کرده که از درآمد این موقوفه جمعی را آماده کنند که روزهای مختلف به بیمارستان شهر سر بزنند و برای بیماران روان درمانی کنند، با بیماران گفتگو کنند و به آنها بگویند: امروز حالت از دیروز بهتر است، روح و روان این بیمار را تقویت کنند. شما در کدام نظام اجتماعی این جامعیت را برای وقف پیدا می کنید؟
به مناسبت، اجازه دهید همینجا این نکته را هم عرض کنم: یک هفته در شهر صدّیقین مهمان مرحوم آیت الله شیخ عبدالمنعم المُهنّا، بودم. عالم و پیرمرد نجف دیده ای که حوزه علمیه‌ای در جنوب لبنان تشکیل داده بود، سربازان حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه الشریف را در آن جا پرورش می داد، یک هفته مهمان او بودم، با تهجد نیمه شب او از خواب بیدار می شدم. این عالم پیرمرد پریروز در شهر صدیقین مورد حملة ددمنشانه‌ی رژیم صهیونیستی در مدرسه‌اش قرار گرفت و با جمعی از علما و افراد دیگر در جنوب لبنان به شهادت رسید که خدا همه ی اینها را با شهدای کربلا محشور بگرداند.
در کاشان موقوفه لطیفی داریم که یک تاجر دو درخت گردو جلوی مسجد را وقف کرده برای بچه های غیر بالغی که برای اقامة نماز به این مسجد می آیند، این گردو ها را به این بچه ها تقدیم کنند تا ارتباط شان با مسجد و فرهنگ اسلامی بیشتر شود.
اگر ما بتوانیم این مجموعه وقفنامه ها را به عنوان یک منظومه فکری شیعی به دنیا نشان دهیم که نگاه اسلام به انسان های دیگر یا حتی حیوانات چگونه است سند افتخاری برای عالم اسلام است.
آخرین نکته اینکه اعزه! متأسفانه در زمینه بسط و گسترش فرهنگ وقف، مبلغین، نهادهای تبلیغی و نهاد های هنری کمتر در این زمینه کار های قابل ارائه ای مطرح کرده‌اند. دنیا امروز تشنه‌ی فهم تفکرات شیعی و منظومه‌ی فقهی و فکری شیعه است.
این طلبه کسی است که حداقل 35 کشور دنیا را رفته؛ با مجامع علمی، دانشگاهی، مردمی در دنیا آشناست؛ ما نتوانسته‌‌ایم دقیقا این منظومه ی فکری اسلام و تشیع را در دنیا معرفی کنیم؛ امروز قلوب تشنه آماده پذیرش بسیاراند.
در یکی از دانشگاه های استرالیا بحث وقف و مقارنه بین دیدگاه مذهب تشیع، مذهب مالکی و قانون مدنی فرانسه را برای جمعی از اساتید دانشگاه مطرح کردم. نکات تخصصی علمی بیان کردم، یک پروفسوری از آمریکا آنجا استاد تمام دانشگاه سیدنی بود، بعد از جلسه نوشته هایش را نشان می داد و می‌گفت: من تمام این مطالب را یادداشت کردم؛ چرا اینها را برای ما مطرح نمی‌کنند؟ عصر آن روز نسبت به فقه رمز ارز ها در نگاه مکتب اهل بیت بحث داشتم، سالن پر از جمعیت، گفتند چرا اینها در سطح بین المللی مطرح نمی‌شود.
اگر امتیازات فقه شیعه را درست برای دنیا مطرح کنیم، این قلوب تشنه حقیقت، جذب این مکتب می شود. هفت سال قبل در جنوب شرق آسیا در گفتگو با جوانی، برخی از امتیازات فکر شیعی را برایش بیان کردم؛ از جمله بحث دعا و ارتباط با خدا. بعد از آن جلسه بعضی از دوستان گفتند پدر این جوان یکی از بزرگان وهابیت در این کشور است؛ یک مجتمع آموزشی قوی دارد که دانش آموزان بودایی را به اسلام و وهابیت سوق می‌دهد و بسیار ثروتمند است، بعد از گفتگوهای مختلفی این جوان متمایل به مکتب حقه شد؛ گفت و گوها به صورت مجازی ادامه پیدا کرد؛ امسال هم در سفر به جنوب شرق آسیا از ابتدا تا انتهای سفر، از فرودگاه تا فرودگاه همراهم بود؛ ببینید وقتی میوه شیرین مکتب را می چشند رها نمی‌کنند! یک روز به من گفت: وقتی آموزه های مکتب حقه را دیدم و پیرو مکتب اهل بیت (علیهم السلام) شدم، پدرم واسطه‌ای فرستاد و گفت اگر دست از این اندیشه برداری این سندها و املاک را به تو می‌بخشم اما من قبول نکردم. بعدا دوستش به من گفت ارزش آن سندها چندین میلیون دلار بود.
این جوان می‌گفت: لباسی تهیه کردم و لباسهایم را عوض کردم و لباسهایی که پدر برایم خریده بود را هم روی آن سندها گذاشتم و به واسطه دادم که با احترام قدیم پدرم کند و گفتم سلام من را به پدرم برسان و بگو این سندها را نمی‌خواهم و همین لباس هم که از اموال شما تهیه شده بود را تقدیم میکنم و هیچ طمعی در مال شما ندارم و ارث هم نمی‌خواهم چرا که با چشیدن شیرینی این مکتب حقه دیگر نمی‌توانم به سراغ میوه تلخ بروم. به زودی این جوان به ایران و مشهد می‌آید خوب است که دوستان با او آشنا شوند.
ان شاء الله به گونه‌ای زندگی کنیم که در آخر عمر نگوییم: “ثم اشتراه تدریجاً بلاثمن”. وقف مسیری است که عمر انسان را ابدی می‌کند.
در آخر تقدیر و تمجید می کنم از اعزه ای که خدا بال پرواز به آنها داده و در این مسیر قدم زده اند و عمر جاودانه برای خود مقرر کرده اند. همچنین از اعزه و بزرگان و فرهیختگان و اساتیدی که در محضرشان هستیم بابت تصدیع عذرخواهی می کنم.
خدایا به مقربان درگاهت، توفیق بهترین استفاده از عمر را به ما مرحمت بفرما!
خدایا! توفیق تبیین مکتب اهل بیت را به نظام اسلامی عنایت بفرما!
نظام اسلامی ما را در اهداف بلندش موفق بدار!
انقلاب اسلامی ما را به انقلاب جهانی حضرت حجّت عجل الله تعالی فرجه الشریف متصل بفرما!
مراجع تقلید علما درگذشته، شهدا، شهدای جنگ، شهدای امنیت را با شهدای کربلا محشور بگردان!
مراجع تقلید بالاخص رهبر معظم انقلاب در کنف حمایت امام زمان از جمیع بلیّات محفوظ بدار!
و آخر دعوانا ان الحمد لله رب العالمین و صلّی الله علی محمد و آله الطاهرین.»
