شفقنا آینده- یک استاد دانشگاه درباره تبعات ادامه دار بودن بحران در خاورمیانه می گوید: اگر اسرائیل و نتانیاهو هدف آغاز جنگ با ایران را دنبال کنند آسیب می بینند چون اسرائیل عمق استراتژیک ندارد. بیش از ۶۰ درصد از جمعیت محدود اسرائیل در منطقه کوچکی متمرکز شده اند. اسرائیل نمی تواند به صورت ادامه دار با ایران بجنگد.آمریکا و حداقل دموکرات ها خواهان وقوع چنین جنگی نیستند.
متن گفت وگوی خبرنگار شفقنا آینده با دکتر سیدعطا تقویاصل را می خوانید:
-پیش بینی شما از تحولات منطقه چیست؟ آیا این امکان وجود دارد که منطقه درگیر جنگی بزرگ شود؟ چه کسانی و چه گروه هایی طالب گسترده شدن جنگ هستند؟ اهداف این گروه ها چیست؟
اگر به گذشته برگردیم اسرائیل یکبار حمله ای به یک مکان دیپلماتیک ما انجام داد و ما نیز پاسخ دادیم و عملیاتی تحت عنوان وعده صادق انجام دادیم این کار خارق العاده بود و به نقطه عطفی در معادلات ژئوپلیتیک منطقه تبدیل شد و دست برتر ایران را نشان داد. من تاکید می کنم که عملیات وعده صادق ضرورت داشت و ما باید این کار را انجام می دادیم. ما امروز با شرايط پیچیده ای مواجه هستیم این عملیات ذی نفعانی داشت که یکی از آن ها نتانیاهو است و با چند هدف دست به این کار زده است؛ یکی از اهداف نتانیاهو این بود که نشان دهد قادر است در داخل ایران دست به عملیات بزند. یکی اینکه شروع درگیری در منطقه و دخالت آمریکا در آن جنگ به ضرر دموکرات ها تمام می شود و نتیجه انتخابات را به نفع جمهوری خواهان تغییر می دهد. سفر نتانیاهو به آمریکا نشان داد که او به نوعی با جمهوری خواهان بسته بود در صورتی که پای آمریکا به جنگی منطقه ای باز شود این وضعیت به ضرر دموکرات ها که در کاخ سفید هستند تمام خواهد شد.کارشناسان دو سناریو را تصویر می کنند؛ اولین سناریو که من اعتقادی به آن ندارم این است که اسرائیل با غرب بسته تا جنگ غزه را تمام کند و امتیازی گرفته و دستش را برای برخورد با محور مقاومت باز گذاشته اند. یعنی آتش بس در برابر فشار بر محور مقاومت و ترور سران این جبهه.
نظر دیگر که مهم است نقش این ترور بر جایگاه و وضعیت نتانیاهو است او با این ترور خود را از منجلاب داخلی اسرائیل نجات داد. این روزها دیگر تمرکز بر غزه و بلایی که بر سر مردم این منطقه می آید نیست و صحبتی از اینکه چه کسی مانع آتش بس است نمی شود. تمام تمرکز جهان بر پاسخ ایران و پیامد های این پاسخ است. نتانیاهو با حیله گری موضوع مهمی مثل غزه را از صدر اخبار پایین آورد و بحث پاسخ ایران وارد صدر اخبار جهان شد. حتی راهپیمایی مخالفان نتانیاهو در داخل اسرائیل به دلیل حفظ امنیت کنسل شده است. مساله مهم دیگر این است که ترور اسماعیل هنیه در زمان نامناسبی رخ داد کشور ما در شرایط نامساعدی بود و به تازگی رئیس جمهور اش را از دست داده و ترور در روز تحلیف رییس جمهور جدید انجام شد. ایران در حال ارائه رویکردی جدید و صلح جویانه به جهان بود. مسیر تعامل ایران با غرب پدیدار شده بود و امید رفع تحریم ها بوجود آمده بود. ابزار هایی که رئیس جمهور جدید ارائه کرده بود و افرادی که انتخاب می کرد همه نشان می دهند که وی برای حل و فصل مشکلات اقتصادی ایران مصمم است ولی پیام ترور این بود که تندرو ها را در داخل و خارج از کشور فعال کند. این وضعیت در ابتدای راه رئیس جمهور جدید را با مشکلاتی مواجه می کند تا ایران از بن بست ژئوپلیتیک خارج نشود. به نظر من ایران این بار باید با تامل بیشتری برخود کند پاسخ ایران باید متفاوت از عملیات وعده صادق باشد. ایران باید حساب شده عمل کند و صمن اخطار جدی به اسرائیل به منظور پایان دادن به چنین جسارت هایی به سمت پایان جنگ و درگیری برود.
پیش بینی من این است که اسرائیل و نتانیاهو از جنگ و درگیری که یک طرف اش اسرائیل و سمت مقابلش محور مقاومت باشد استقبال نمی کند. باید با صدای رسا گفت که اسرائیل عمق استراتژیک ندارد. اسرائیل عمق سرزمینی لازم را ندارد. بیش از ۶۰ درصد جمعیت اسرائیل در تل آویو مستقر هستند. این موضوع باعث می شود اسرائیل در جنگی گسترده آسیب پذیر باشد. اسرائیل از هدف خود که به تاخیر انداختن مذاکرات ایران و غرب است پشتیبانی می کند. اسرائیل می خواهد فشار های داخلی و بین المللی را از روی خود بردارد و داخل ايران را ناامن نشان بدهد. با مشکل مواجه کردن ریل گذاری رئیس جمهور جدید از جمله اهداف نتانیاهو است. اسرائیل نمی خواهد فضای اقتصادی ایران باز شود.اهداف این ترور از این دست است.
نباید تحت تاثیر تندرو ها قرار بگیریم حتما باید پاسخی صریح بدهیم ولی این پاسخ باید محاسبه شده باشد. پاسخ ایران نباید غرب و آمریکا را تحریک کند. اسرائیل نباید پاسخ ایران را بهانه کند و دامنه عمليات را گسترش دهد. باید اخطاری به اسرائیل داده شود تا بداند در صورت ادامه چنین حملاتی حیاتش به مخاطره خواهد افتاد. تنش ایران و اسرائیل ذی نفعان بسیاری دارد روسیه درگیر جنگ اوکراین است و از گسترش تنش درخاورمیانه استقبال می کند چون نگاه جهان از جنگ اوکراین بر این منطقه متمرکز خواهد شد. جنگ غزه توانست تا اندازه زیادی فرصت تنفس برای روس ها پدید بیاورد.
تندرو های داخلی هم از این موضوع سو استفاده خواهند کرد و بر حاکمیت فشار می آورند و مجبورمان می کنند تا به اقداماتی نسنجیده دست بزنیم که عواقب سختی دارد. ایران باید با درایت و با حوصله پاسخ دهد هر چه زمان پاسخ دهی طولانی تر باشد آشفتگی در اسرائیل طولانی تر خواهد بود. این وضعیت برای ایران مزایایی دارد از جمله بالا رفتن هزینه روانی و اجتماعی انتظار و هراس از پاسخ ایران که شرایط را برای نتانیاهو و دولتش سختتر می کند. همچنین در داخل ایران فرصت بیشتری برای رسیدن به جمع بندی خواهیم داشت. پاسخ ما به این ترور باید ویژگی بازدارندگی داشته باشد و به گسترش جنگ کمک نکند.
-چرا اسرائیل در این مقطع زمانی چنین تروری را انجام داد این افراد در مذاکرات صلح نقش مهمی داشتند؟
یک سناریو این است که شخصیت دیپلماتیک هنیه و فعالین او برای آتش بس به عنوان نماینده رسمی حماس مورد هدف بود. زدن هنیه پیام تاخیر افتادن در مذاکرات و عقب افتادن آتش بس را مخابره می کند. تا حماس شخصیت دیگری را به جای هنیه تعیین و معرفی کند و وارد مذاکرات شود زمان زیادی طی خواهد شد. ایجاد مانع و تنش در مذاکرات جزو اهداف نتانیاهو بود که با زدن هنیه میسر شد. امروز طرف فلسطینی نماینده ای در مذاکرات صلح ندارد.
سناریوی دیگر این است که غرب با نتانیاهو بر سر آتش بس به توافق رسیده باشد و در چنین شرایطی نتانیاهو به دنبال دستاور سازی است تا در صلح احتمالی خود را دست بالا نشان بدهد این مساله در اسرائیل مصرف داخلی دارد. ترور نیروهای کلیدی دستاورد سازی برای نتانیاهو در جهت خروج از منجلابی داخلی است.
سناریوی دیگر نگاه نتانیاهو به انتخابات آمریکا است او با تنفس مصنوعی و اقداماتی از این دست زمان می خرد تا هم موقعیت دموکرات ها را تضعیف کند و مقدمات برد نامزد جمهوری خواه را فراهم کند و هم با حضور ترامپ در کاخ سفید بتواند با حمایت آمریکا سیاست های خود را با سرعت بیشتری اجرا کند. نتانیاهو زیر سایه دولت جمهوری خواه آمریکا بهتر می تواند سیاست تجاوزگری و جنایات خود را به انجام برساند.
امروز از مذاکراتی تلفنی بین بایدن و نتانیاهو صحبت می شود این آقدامات برای فریب افکار عمومی است آمریکایی ها احساس کرده اند که کارهای خارج از عرف بین المللی نتانیاهو به اعتبار آمریکا لطمه می زند ولی موضوع آنقدر پیچیده و چند وجهی است که نمی توان با صراحت نظر داد به جرات می توان گفت بعد از انقلاب ماجرایی به این پیچیدگی نداشتیم و باید قبل از هر پاسخی تمام ابعاد آن را بسنجیم و هر عواقبی را لحاظ کنیم.
-آیا باید منتظر واکنش آمریکا باشیم؟
واکنش آمریکا به کیفیت پاسخ آن بستگی دارد. باید دید ایران به چه شکلی به اسرائیل پاسخ می دهد اگر این پاسخ گسترده باشد و شکل تخریبش بالا باشد و آسیبی جدی در اسرائیل ایجاد کند قابل تصور است که پای آمریکا برای حمایت از اسرائیل به ماجرا باز شود ولی اگر ایران یک اخطار بدهد و این اخطار حساب شده باشد آمریکا دخالت نخواهد کرد.
-آیا اسرائیل می تواند با تحرکاتی که دارد در کوتاه مدت پای ایران را به جنگی منطقه ای بکشاند؟
اگر اسرائیل و نتانیاهو هدف آغاز جنگ با ایران را دنبال کنند آسیب می بینند چون اسرائیل عمق استراتژیک ندارد. بیش از ۶۰ درصد از جمعیت محدود اسرائیل در منطقه کوچکی متمرکز شده اند. اسرائیل نمی تواند به صورت ادامه دار با ایران بجنگد.آمریکا و حداقل دموکرات ها خواهان وقوع چنین جنگی نیستند. ترامپ نسبت به ۴ سال پیش تغییر کرده و باید وارد کاخ سفید بشود تا بدانیم سیاست او در مورد خاورميانه چیست ولی در حال حاضر آمریکا با دولت دموکراتش مایل به گسترش جنگ در خاورمیانه نیست. آمریکایی ها ضمن اینکه می خواهند ایران کماکان زیر فشار باشد اما از جنگی منطقه ای استقبال نمی کنند. منافع آمریکا در دراز مدت ایجاب می کند که از هر نوع جنگی در منطقه جلوگیری کنند چون جمع کردن جنگ ها در این منطقه کار دشواری است. آمریکا تجربه عراق و لیبی و افغانستان را دارد و می داند که شروع چنین جنگی به سختی به خاتمه خواهد رسید.
اگر چشم انداز ما نسبت به آتش بس در غزه طولانی باشد باید گفت بالاخره در جایی درگیری رخ خواهد داد مقاومت به اسرائیل فشار می آورد و اسرائیل با استفاده از برتری تکنولوژیکی اش به ایران که حامی اصلی مقاومت است صدماتی می زند. اسرائیل مرتبا جلوتر و جلوتر می آید و شاید در یکی از این برخورد ها درگیری گسترده و غیرقابل کنترلی پیش بیاید. اما در صورت وقوع آتش بس در غزه این سناریو پیش بینی نمی شود. مواردی نظیر جنگ اوکراین و دیگر تجارب نظامیگری به دنیا ثابت کرده باید در چنین مواردی تنش را مهار کنند. عواقب منطقه ای بحران غزه با حرکت تروریستی نتانیاهو از کنترل خارج می شود. وضعیتی که تا امروز مدیریت شده بود در حال خروج از کنترل است که چشم اندازی جنگ است.
-این موارد نتیجه سیاست های شخص نتانیاهو است یا دولت و مجموعه ای در اسرائیل به دنبال چنین برنامه های خطرناکی است؟
پشتیبانی حزب لیکود وجود دارد. من حمایت جهانی یهودیت را از تفکر تندروی بنیامین نتانیاهو تایید نمی کنم چون نتایج این تفکر موجودیت اسرائیل را تهدید می کند. بخش عظیمی از یهودی ها در داخل و خارج از اسرائیل با سیاست های نتانیاهو موافق نیستند اما نتانیاهو و حزب لیکود و بخش کوچکی از تندروهای خارج از اسرائیل با این حرکات خارج از عرف همدلی دارند نتانیاهو و همفکرانش برای بر هم زدن تمام تلاش های انجام شده به منظور تحقق صلح، برای بقای خود در قدرت و برای فشار بر ایران در حال تشدید تنش میان ایران و اسرائیل هستند.
