شفقنارسانه- یک عضو هیات علمی دانشگاه می گوید: کاری که صدا و سیما می تواند در مناظرات امسال انجام دهد؛ اینکه آمار را به صورت آنلاین از مرکز آمار ایران و یا بانک مرکزی بگیرد و به نوعی آمار نامزدها را صحت سنجی کند که هر کاندیدایی این آمار را بسنجد و نتوانند برای خود آمار سازی کنند. چون در غیر این صورت مردم در این انتخابات گیج می شوند. پس باید به صورت شفاف، مواضع کاندیداها را بدانند.
گفتگوی شفقنا رسانه با بشیر معتمدی عضو هیأت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات را بخوانید:
۱- از منظر رسانهای یک مناظره از لحاظ؛ فنی- حرفه ای- اخلاقی چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟
صدا وسیمای ما تلاش کرده که از لحاظ فنی و حرفهای ویژگی های یک مناظره را رعایت کند، مثلا تقسیم زمان به طور مساوی به همه کاندیداها و به صورت قرعه کشی است و بیشتر از نظر شکلی این موارد را رعایت شده است. ولی بحث اخلاقی هم در مناظرهها اهمیت دارد و بیشتر از همه خود کاندیداها باید رعایت کنند و نباید اجازه داده شود که نامزدها با تخریب رای بیاورند و از بحث گفتگویی برای تهمت زدن و اینکه چهره طرف را مخدوش کنند، استفاده شود، یا به رو کردن پرونده بپردازند، این مسائل در مناظره جایی ندارد.
کاری که صدا و سیما می تواند انجام دهد این است که یک مناظره جدایی از مناظره ها موضوعی، تدارک ببیند، هر چند این کار سخت و حرفه ای است و نیازمند یک مجری حرفه ای و توانمند است. در این مناظره ها اگر اتهامی نسبت به طرف مقابل مطرح شد، همان فرد همان جا پاسخگو باشد و بعد این مجری که مسلط به بحث است، بتواند مستندات را همان جا ارائه دهد تا مردم بتوانند قضاوت کنند. در مناظرهی سال 1400 که بحث ابربدهکارهای بانکی مطرح شد، معلوم نشد که مقصر چه کسی است؟
باز هم تاکید می کنم برای آن مناظره پیشنهادی، نیازمند یک مجری توانمند هستیم که به بحث مسلط باشد و ابعاد قضیه را بداند و بعد دو طرف مستندات را ذکر کند، مناظرات در سال 1400 اینگونه بود که هر کدام از کاندیداها یک نمودار، آمار و ارقامی را برای خودشان مطرح و به مردم نشان می دادند و معلوم نمی شد که این ارقام از کجا آورده شده بود.
کاری که صدا و سیما می تواند در مناظرات امسال انجام دهد؛ اینکه آمار را به صورت آنلاین از مرکز آمار ایران و یا بانک مرکزی بگیرد و به نوعی آمار نامزدها را صحت سنجی کند که هر کاندیدایی این آمار را بسنجد و نتوانند برای خود آمار سازی کنند. چون در غیر این صورت مردم در این انتخابات گیج می شوند. پس باید به صورت شفاف، مواضع کاندیداها را بدانند.
در مجموع صدا و سیما به لحاظ فنی و حرفه ای در مناظرهها نسبتا در ست عمل کرده است و در حوزه اخلاقی باید بیشتر متناسب با کاندیداها عمل کند توصیه شود که این تخریب ها صورت نگیرد و کاری که به لحاظ اخلاقی صدا و سیما می تواند انجام دهد اینکه در همان جا هر فردی که دست به تخریب زد، مستندات دقیق و معتبر بخواهد. نمونه این مساله برنامه آقای فرودسی در نود بود که اگر کسی اتهامی می زد، سریع از طرف مقابل مستندات درخواست می کرد .
۲- برخی از کارشناسان بر لزوم تعامل صداوسیما با دیگر رسانه ها(آنلاین و مکتوب) تاکید می کند، به عبارتی برگزاری مناظره هایی بین کاندیدها با حضور رسانه ها. ارزیابی شما در این رابطه چیست و چگونه می توان نگاه و پرسش های سایر رسانه ها را هم در این مناظره ها مطرح کرد؟
این کار حتما باید انجام شود ما می توانیم یک تماشاچی هایی داشته باشیم از خبرنگاران که بعد در فرصت پایانی هر مناظره، زمانی را مشخص کنیم تا خبرنگاران هر رسانه فرصت داشته باشند، یک سوال از هر کاندیدا بپرسند. در واقع این فرصت ایجاد شود تا خبرنگاران دیگر رسانه ها در جریان مناظرات شرکت داده شوند و از این فضای گفتگو به سمت رسانه های دیگر هم منتقل داده شود. در دنیای رسانه های متکثر باید اجازه داده شود تا تعاملات بین رسانه ها ایجاد شود. اگر تلویزیون فقط بخواهد این برنامه را داشته باشد، تعداد مخاطبانش کمتر می شود. تعامل رسانه های مجازی و مکتوب و رسانه ملی در کنار هم ایده بسیار خوبی است.
۳- با توجه به اینکه بیان مطالبات مردم و ارائه برنامه برای آن نقش تعیین کننده ای در سوق دادن آن ها به پای صندوق رای و انتخاب گزینه مناسب دارد، بهتر است که رسانه مطالبات مردم را در این مناظره ها چگونه منتقل کند؟
اول این را بگویم شورای نگهبان فرایندی را ترتیب می دهد که امکان انتخاب های شفاف و کامل برای مردم فراهم نمی شود، در واقع هر چند برای این کار زمان زیادی را هم اختصاص می دهد و هیچ کدام از کاندیداها نمی دانند تایید می شوند یا نه. درست است انتخابات امسال ناگهانی بود، ولی وضعیت امسال به نوعی است که نامزدها باید در عرض سه هفته برنامه خود را برای 85 میلیون نفر بشناسانند و این کار سختی است.
پس اولین اشکال متوجه شورای نگهبان و فرایند انتخاباتی است که کاندیداها تکلیف خود را نمی دانند. انتخاباتی که به این شکل انجام می شود، گویا بیشتر به صورت مهندسی است برای اینکه فرصتی برای عرضه کاندیداها وجود ندارد.اما در خود مناظرات گذشته، صدا و سیما فرایندی که انجام می داد، سوالات بسیار ریز و جزئی از هرکدام از نامزدها می پرسید و هر سوال کاندیدا با دیگری فرق داشت، اینجاست که مخاطب سرگردان می شود که نگاه اقتصادی و رویکرد هر کاندیداها، یک حالت غیر شفافی دارد و مخاطب در بین انتخابات دچار تردید و ابهام و شک می شود. برای رفع این مساله باید مجری هایی مسلط و متخصص همان حوزه را بگذاریم و مجری ثابت نداشته باشیم.
پیشنهاد بعدی اینکه در هر حوزه بر اساس کارشناسان آن حوزه 3 یا 4 موضوع کلان را بیان کنند مثلا در اقتصاد بحث تورم را بگویند و به هر کاندیدا اجازه بحث بدهند و حتی مشاوره های کنارشان باشند که به نامزدها کمک کنند و در مناظره های بعدی پیشنهاد طرح مباحث دیگری را بدهند. در این صورت مردم تیم اقتصادی طرف را می شناسند و هم اینکه نگاه کاندیداهای در باره موضوع کلان می بینند. اگر بیانات نامزدها در موضوعات کلان مشخص نباشد، دچار مشکل می شوند به جای مطرح کردن مسائل ریز چند مساله کلان را مطرح کنند .مثلا در حوزه سیاست خارجی بگویند تحریم را می خواهند چیکار کنند و هر کدام حرف خود را بگویند و بعد آنجا مشاوره سیاسی هر کدام کمک کنند تا این مباحث را جلو ببرند.
البته مجری مناظره ها هم بسیار مهم است و باید خودشان دارای هیجان باشد و مجری توانمندی که بتواند هیجان را به فضا و مخاطب بدهند، در مناظرات مهم است. مجری وقتی بر مباحث مسلط نباشد و آرام و بی حاشیه باشد، برنامه اش بی تاثیر خواهد بود. مثلا در امریکا مجری هایی بسیار توانمند و مسلط به بحث را به کار می گمارند که اگر کاندیداها بحث را به انحراف کشاند سریع او را بحث برمی گرداند و تذکر به جا می دهد. ما به این نوع مجری ها نیاز داریم در عین رعایت، به فضا هیجان دهد و در عین حال بتواند جلوی موضوعات انحرافی را بگیرد.
