در یک همایش مطرح شد؛ فاقد پیوست رسانه ای هستیم/ فضای مجازی نسبت حاکمیت با مردم را تغییر داده است/ نسل جدید در مواجهه با هوش مصنوعی نیازمند ملاحظات اخلاقی است/ فیلترینگ و محدودیت، مانع اصلی بهره گیری از تحول دیجیتال برای پیوندهای بین نسلی است/ باید به شیوه های ارتباطی جدید برای گذر از گسل دینی بین نسلی توجه کنیم

شفقنارسانه_ نخستین همایش ملی فرهنگ، رسانه و تحولات نسلی در ایران با عنوان “روندها، چالش‌ها و راهکارها” همزمان با هفته پژوهش از سوی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

به گزارش شفقنا، محمد آقاسی مدیر کل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی ریزی رسانه ها مروری انتقادی به سیاست های فرهنگی و رسانه ای حوزه کودک و نوجوان پرداخت و گفت: متأسفانه در ایران، حوزه نظری و عملی سیاست فرهنگی و سیاست رسانه ای را از هم تمیز نمی دهیم و آن را یکی می دانیم در حالیکه اشتباه است. جامعه در حال پیچیده شدن است هر چقدر جامعه پیچیده شود، فضا و روابط پیچیده می شود و نیاز به سیاست بیشتری در این فضا داریم، وقتی از جامعه پیچیده حرف می زنیم، منطورمان جامعه ای پر از عناصر است.

آقاسی ادامه داد: یک مفهوم دیگر در جامعه پیچیده و به نوعی همذات پیچیدگی، آشوب می باشد. مثلا همین ترافیک حال حاضر را در نظر بگیرید این نشان از پیچیدگی است که سخت می توان آن را مدیریت کرد. در یک چنین فضای آشوبی نیاز به سیاست داریم به ویژه اگر بخواهیم عرصه را وارد رسانه و فرهنگ ببریم این نیاز به سیاست بیشتر می شود.

او بیان می کند: هر چقدر سیستم پویا باشد، پیچیدگی و آشوب بیشتر خواهد شد و سیاستگذار باید موقعیت های عدم قطعیت را به قطعیت تبدیل کند. در نهایت جامعه پیچیده امکان مداخله بیشتر در امر خود را دارد و می تواند برای خود تصمیم بگیرد. در جامعه پیچیده ما با عاملیت های تک خطی روبرو نیستیم، بلکه به صورت شبکه ای با آنها مواجه ایم. در چنین شرایطی امکان مداخله دولت را باید ایجاد کنیم که نظم ایجاد کند. این همه ویژن نشان از تمایل برنامه ریزی در ایران است. پس ما با یک جامعه برنامه ریز روبرو هستیم. در چنین جامعه ای policy معنا پیدا می کند.

این مدرس دانشگاه توضیح داد: در اینجا به چهار تغییر اجتماعی در ساختار ایران اشاره می کنم، ۱. افزایش جمعیت و گسترش شهرنشینی. ۲. انقلاب صنعتی و دگرگونی در مناسبات اقتصادی. ۳. تحولات سیاسی و اجتماعی و رشد دموکراسی. ۴. تحولات دیجیتال و گسترش فضای مجازی. اگر بخواهم با نگاه انتقادی بحثم را دنبال کنم اینکه سیاست باید در نهایت به راهی منجر شود تا بتوانیم کنار هم زندگی کنیم. سیاست برای سیاست فایده ای برای ما ندارد. آن سیاستی خوب است که بتواند اجازه زیست بهتر به انسان ها بدهد. سوال انتقادی که در اینجا مطرح است، اینکه چه چیزی باعث می شود سیاست های ما به زیست و زندگی بهتر منجر نشود؟

او ادامه داد: در حوزه سیاستگذاری ما با ۴ سطح روبرو ایم؛ ۱. اسناد جهانی و بین المللی ۲. اسناد بالادستی ملی ۳. قانون اساسی جمهوری اسلامی ۴. استاد دولتی.
چند اشکال در سندهای کودک و نوجوان وجود دارد، اینکه ما با ابهام های فراوانی در مفاهیم روبرو هستیم و یک تعریف مشخص از مفاهیم در اسناد نداریم. یا تعاریف کلی هستند به ویژه در برخی مفاهیم مثلا کودکی و نوجوانی به قیدصریح سن توجه  نداریم. چون پس از این سند، نیاز به برنامه و برنامه ریزی داریم.

او توضیح داد: اشکال بعدی، سیاست گذاری ژوپیتری است در اینجا سياست ‌گذار به محیط سیاستگذاری توجهی ندارد. نوع دیگری از  سیاست گذاری، سیاست گذاری تزیینی است که به ظاهر توجه می کند و در عمل توجه مناسب به محیط ندارد. سیاستگذاری راهبردی از دیگر اشکالات حوزه سیاستگذاری است.

آقاسی گفت: اشکال بعدی بی مکانی و بی زمانی است که سیاستگذار علاوه بر بی توجهی به محیط،  مکان و زمان هم‌مورد توجه نیست. از دیگر اشکالات تقدم مسائل پسینی به جای پیش بینی است. متأسفانه امر مهم توجه به آینده، مغفول مضاعف در حوزه سیاست گذار ایران است. به این خاطر سیاستگذاری اقتضائی است.

او ادامه داد: اشکال دیگر فقدان متغیر استراتژیک است. سیاست ها مجموعه ای از آمال ها هستند که امکانات دولت پاسخگوی نیازهای فروان نیست. توجه تاریخی به سیاست بسیار ممدوح است. در میدان اجرا ابهام داریم. از دیگر اشکالات ما اینکه فاقد پیوست رسانه ای هستیم فضای جدید را درک نکردیم ذهن ما آنالوگ هستند ولی در فضای دیجیتال هستیم.

به گزارش شفقنا، سید رضا حسینی عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با ارائه مقاله خود با عنوان‌های مجازی و تغییر شیوه حکمرانی”  گفت: فضای مجازی از زمان شکل گیری و گسترش آن، تناسب و نسیت های زیادی با موضوعات مختلف پیدا کرد. هم با فرهنگ، اقتصاد، سیاست و…نسبت پیدا کرد. از وجوه مختلف، فضای مجازی مورد توجه قرار گرفت. من در این‌جا می خواهم به بحث سیاست و حاکمیت بپردازم. در سیاست با سه مساله مواجه ایم ۱. تدبیر و هدایت۲.روش هایی که سیاست گذار که از یک سو با عقلانیت و صداقت و اخلاق دنبال می کند تا عکس آن که رفتارهای غیر اخلاقی دارد. دیگری بحث اقتدار است. از یک دوره ای و از مشروطه در ایران نقش مردم در تغییرات سیاست گسترده تر شد. وقتی نقش مردم گسترده شد در حوزه سیاست نمی توان نقش مردم را نادیده گرفت. شکی نیست هر حاکمیتی بخواهد حکومت مستدام داشته باشد، باید به مردم توجه کند.

این استاد دانشگاه بیان کرد: زمانیکه روزنامه نگار بودم حرف آخر را مدیر مسئول می زد و تمام تصمیمات تحریریه با او بود. از طرفی خود مدیر مسئول هم در برابر حاکمیت مسئول و پاسخگو بود. در اینجا حاکمیت نقش برجسته ای در کنترل و هدایت افکار عمومی داشت، به همین‌نسبت دسترسی عمومی به رسانه امکان‌پذیر نبود و نخبگان به رسانه دسترسی داشتند. یک بخش زیادی از هدایت افکار عمومی از طریق حاکمیت کاملا قابل کنترل بود. اما فضای مجازی این نسبت را تغییر داد و در حال حاضر با وضعیتی روبرو ایم که هر شخصی می تواند به راحتی مطالب خود را در فضای مجازی منتشر کند و به نوعی مدیر مسئول حذف شد، کما اینکه نقش رسانه رسمی کم نفوذ و کم اثر شد.

او ادامه داد: در انقلاب های عربی گفته می شد که نخبگان از توده ها عقب افتادند و توده ها جلوتر از نخبگان بودند. در فضای مجازی هم افکار عمومی چنین نقشی دارند. همچنین در فضای مجازی حکومت ها به صورت رسمی دیگر نمی توانند اعمال قدرت داشته باشند و تاثیر گذاری نخبگان بر توده ها بیشتر شد. الان به جای اینکه نخبگان طرح مساله کنند، توده ها این کار را انجام می دهند. نکته دیگر اینکه رسانه های دیجیتال و فضای مجازی از مرزهای حاکمیت ملی فراتر رفته اند و در برابر حاکمیت پاسخگو نیستند، در کشورهای دیگر هم همین‌روبه است.

حسینی بیان کرد: موضوع دیگر نسبت سواد رسانه ای و اطلاعاتی کودکان و نوجوانان است. در زمانه حاضر و در بسیاری از خانواده ها شاهدیم که کودکان با فضای مجازی آشنا هستند و همین آشنایی یک برتری فرهنگی و سوادی در درون آنها نسبت یه والدینشان ایجاد کرده و در اینجا باز هم این نسبت ها تغییر کرده است و این روابط دیگر مثل سابق نیست.

او در پایان گفت: یکی از نکات اثر گذار در حوزه حاکمیت و سیاست اینکه همواره برخی به دنبال تخریب و اغتشاش هستند. در زمان اعتراضات آمریکا تحلیل گران بسیاری این سوال را از من پرسیدند که چه اتفاقی خواهد افتاد؟ من گفتم که اتفاقی نخواهد افتاد. چرا که معترضان طرحی برای آینده ندارند. فقط صرف تخریب به میدان آمدند. فضای مجازی علاوه بر آگاهی بخشی و فضاهایی که می‌تواند بسیار کمک کننده باشد، در عین حال فضاهایی کاذب ایجاد می کند که این فضاها می تواند با ساختار اجتماعی و سیاسی و فرهنگی فاصله های بسیاری داشته باشد.

او تحلیل کرد: اتفاقات اخیر در کشور ما هم جدا از آمریکا نبود،  صرف اینکه برخی از طریق فضای مجازی لایه هایی ایجاد کردند و کاستی و مسائلی را طرح کردند و رخدا های اجتماعی رخ داد،  ولی اتفاق خاصی در ساختار کلان‌رخ نداد. هر چند در فضای مجازی امکان آگاهی بخشی و گفتگو و بسیار گسترده بود اما به همین‌راحتی نمی توان در ساختار اجتماعی تغییر ایجاد کرد.

او گفت: این همایش می تواند از این‌جهت امیدوار کننده باشد که جامعه دانشگاهی توجه ویژه تری به فضای مجازی داشته باشند و نسبت این فضا را با نسل آینده بهتر درک کنند. اگر جامعه دانشگاهی ما طرحی برای آن نداشته باشد، قطعا نخبگان ما از توده ها عقب خواهد افتاد.

به گزارش شفقنا، دکتر افسانه مظفری در مطلبی با عنوان” تحول نسلی، هوش مصنوعی و اخلاق گفت: در ابتدا یک تعریفی از نسل داشته باشیم.  نسل به یک سری انسان ها که در یک دوره زمانی متولد و زندگی می کنند، گفته می شود و عدد دقیقی ندارد، هر چند از ۳۰ سال برای یک نسل یاد می کنند. تقسیم بندی نسلی معمولا بر اساس دیدگاه های غربی وجود دارد و در هر صورت این نسل ها یک نسلی به نان نسل گمشده دارند. از متولدین سال ۱۸۸۳ تا ۱۹۰  هستند و در اروپا متولد شدند و در زمان جنگ جهانی اول جنگیدند. نسل دیگر، بازماندگان نسل جنگ جهانی هستند که افسردگی زیادی داشتند و در زمان جنگ رشد و جنگیدند. نسل بعدی، بعد از جنگ جهانی  به دنیا آمدند و بعد از جنگ جهانی  ما با زاد و ولد فراوانی روبرو بودیم و آنها صاحب نسلی هستند که اعتراضات فرهنگی هم داشتند.

او ادامه داد: نسل x را داریم که از سال ۱۹۶۵ تا ۱۹۸۰ متولد شدند در این نسل تفاوت فرهنگی با نسل های قبل بسیار زیاد است. نسل بعدی Y است که در ابتدای هزاره سوم رشد کردند و اختلاف زیادی با نسل ایکس ندارند نسل بعدی z است که بر روی این نسل بسیار بحث وجود دارد و نسلی است که از سال ۱۹۹۷ تا ۲۰۱۳ به دنیا آمدند.

دکتر مظفری با اشاره به ویژگی های نسل جدید بیان کرد: نسل بعدی Y است روی این نسل که از ۲۱۰ تا ۲۲۰ به دنیا آمدند تنها نسلی است که در قرن بیست و یکم متولد شدند، این نسل بیشترین دسترسی را به تکنولوژی و اطلاعاتی، اطلاعاتی، ارتباطی دارند و مستقل تر هستند و به ثروت و امکانات بیشتری دسترسی دارند. تحصیلات با کیفیت تر دارند و شرایط بهتری دارند.

او گفت: با توجه به دسترسی های این نسل به فناوری و تکنولوژی های روز، تفاوت های زیادی با نسل قبلی دارند ارزش ها و نگرش و الگوی رفتاری متفاوت و خاصی دارند. این نسل همه چیز را به سادگی و راحتی نمی پذیرد تغییرات اقتصادی، سیاسی، جنگ، ایدئولوژی، نوآوری و تحولات اجتماعی از مواردی است که به این نسل ویژگی های خاصی داده است.

او گفت: نسل Yنسلی هستند که شکاف نسلی و تحصیلی و رفتاری با والدینشان در هویت آنها تاثیر گذار بوده است باز هم تاکید می کنم ارزش و نگرش ها آنها متفاوت و به راحتی هر چیزی را نمی پذیرند و تعارضات فرهنگی و هویتی در این‌نسل زیاد است.

این مدرس دانشگاه بیان کرد: یکی از ابزارهایی که بر این شکاف نسلی تاثیر گذار بوده وسایل ارتباطی جدید و شبکه مجازی است. همچنین‌امروزه هوش مصنوعی کمک می کند تا نحوه برقراری ارتباط این‌نسل با مردم و دیگر گروه ها و اشتراک گذاری اطلاعات متفاوت باشد. باید کار مطمئن تری انجام دهیم تا با این نسل ارتباط برقرار کنیم.

او ادامه داد: معمولا ما در توالی نسلی با تحولات زیادی روبرو بودیم و تعارضات و تقابل در بین نسل ها دیده می شود. نسل جدید باسواد تر و شهرنشین تر شده اند . اگر بخواهیم در ایران به بررسی مهم ترین تغییرات اجتماعی تحولات نسلی و چیستی آنها بپردازیم، اینکه نسل جدید باسواد تر و شهرنشین تر شده است. این نسل با توجه به اینکه در معرض تکنولوژی های جدید بودند، ایدئولوژی های متفاوت تری هم دارند.

او گفت: متاسفانه ما نسبت به نسل جدید نوعی رهاشدگی و درماندگی تصمیمات داریم و برنامه و طرح و ایده ای برای آنها نداریم. اگر سیاست های ما ناکارآمد باشد و با همین شرایط حاضر جلو برویم، این نسل در معرض آسیب های زیادی قرار خواهند گرفت.

مظفری تشریح کرد: همچنین نسل جدید در معرض هوش مصنوعی هم هست. هوش مصنوعی مزایایی زیادی دارد، از جمله توانایی پردازش اطلاعات در زمان کم و اطلاعات را دقیق پردازش و درباره آنها نتیجه گیری می کند و توانایی پیش بینی دارد. می تواند رفاه و راحتی را فراهم کند. همچنین ما با نوعی شفافیت اطلاعات روبرو هستیم. البته هوش مصنوعی چالش ها و مسائل و مشکلات خود را دارد به همین خاطر اخلاق برای هوش مصنوعی مطرح کردم. باید در هوش مصنوعی ملاحظات اخلاقی را در نظر گرفت چرا که به این مساله در حوزه هوش مصنوعی توجه ای نمی شود و باید امکانات را برای این مهم فراهم کنیم تا علاوه بر استفاده این نسل جدید، نسل قدیم هم بتواند از آنها استفاده کند.

او گفت: هوش مصنوعی دارای سوگیری از پیش تعیین شده است که همین باعث بروز اطلاعات نادرست می شود. هوش مصنوعی، حریم خصوصی را زیر سؤال می برد با توجه به آن میزان اطلاعاتی که به ما می دهد، حریم خصوصی ما خدشه دار می شود و اشتباهات زیادی هم دارد.

او پیشنهاد داد: حال ما چطور ملاحظات اخلاقی در هوش مصنوعی ایجاد و رعایت کنیم: ۱. نیاز به همکاری های بین المللی داریم باید به سمت تقویت یک استاندارد بین المللی با کشورها و سازمان برویم. ۲. می توانیم یک سری خط مشی و مقررات ایجاد کنیم که البته دستورالعمل ها باید شفاف باشند. ۳. استاندارد اخلاقی داشته باشیم در جهان این موضوع وجود دارد سازمان ملل و دیگر نهادها این استانداردها را دارند.۴. همچنین آموزش و آگاهی به نوجوانان را بالا ببریم. در مجموع باید به نحوی از هوش مصنوعی استفاده و بهره ببریم که ملاحظه اخلاقی داشته باشیم و مسئولیت اجتماعی را از یاد نبریم.

به گزارش شفقنا، در ادامه این همایش دکتر منصور ساعی با ارائه مطلب خود با عنوان ” تحول دیجیتال و روابط بین نسل ها در ایران” در قالب پاورپوینت، حاوی نکات زیر بود: در ابتدا باید بتوانیم به این محورها پاسخ بدهیم که ماهیت تحول دیجیتال چیست؟
تاثیر تحول دیجیتال بر روابط بین نسل ها چگونه است؟
موانع و چالش های فراروی تحول دیجیتال برای روابط بین نسل ها چیست؟ ظرفیت های تحول دیجیتال برای روابط بین نسل ها چیست؟  راهکارهای بهره گیری از تحول دیجیتال برای روابط بین نسل ها چیست؟

او ادامه داد: تحول دیجیتالDigital Transformation، محصول انقلاب صنعتی چهارم(Industry 4.0 ) است که اکنون در آن قرار داریم. در نخستین انقلاب صنعتی؛ مکانیزاسیون، نیروی آب، قدرت بخار محرک های کلیدی تحول بودند. در دومین انقلاب صنعتی؛ الکتریسته و تولید انبوه و مونتاژ پیشران تحولات بودند.در سومین انقلاب صنعتی؛ اختراع کامپیوتر و ماشین اتوماسیون عامل اصلی تحول بودند.درچهارمین انقلاب صنعتی؛ فناوری های دیجیتال هدایتگر جامعه بشری به عصر تحول دیجیتال هستند.

این استاد دانشگاه بیان کرد: تحول دیجیتال با مفاهیم رقومی کردن و دیجیتالی سازی تفاوت دارد. رقومی کردن Digitization: تبدیل داده های آنالوگ یا فیزیکی به فرمت دیجیتال است. دیجیتالی سازیDigitalization : دیجیتالی‌سازی فرآیندهای ارتباطی، عملیاتی، ارائه خدمات و محصولات با استفاده از فناوری‌های دیجیتالی می باشد.
تحول دیجیتالDigital Transformation به معنای تحول دیجیتال تنها تغییر فرمت و فرآیند نیست، بلکه تغییری شگرف در ساختار، طراحی، تعاملات و روابط، تراکنش ها و رفتارها، ذینفعان، مدل های کسب وکار و خلق ارزش، فرآیندها، محصولات و خدمات تحت تاثیر فناوری های تحول آفرین دیجیتال است.

ساعی با اشاره به فناوری های تحول آفرین گفت: اینترنت اشیا، رایانش ابری، اپلیکیشن‌های موبایل، رسانه‌های اجتماعی، واقعیت مجازی و افزوده، همزاد دیجیتال، تحلیل‌گری داده، ربات‌ها، ویرایش ژنتیکی، هوش مصنوعی و بلاک‌چین از مهم‌ترین انواعِ فناوری‌های تحول‌آفرین هستند.

او با اشاره به سطح روابط موجود ادامه داد: امروزه با چند نوع مدل روابط روبروایم، روابط یک سازمان با تیم کارکنان و همکاران(سازمان های دیجیتال و هوشمند بی مکان و بی زمان، کارکنان از را دور و کارکنان تسهیل گر فناوری)، روابط یک کسب وکار با مشتری(مشتری به عنوان ذینفع، تولیدکننده ارزش، مصرف کننده ارزش و منتقل کننده ارزش)،روابط حکمرانی با شهروند/شبکه وند(دموکراسی دیجیتال، شفافیت، جامعه پلتفرمی، حکمرانی خوب، پاسخگویی، دسترس پذیری، مدارا و رواداری سیاسی…)،روابط ربات ها و هوش مصنوعی با انسان(تراشه ها و سنسورها و سایبورگ ها و انسانی طبیعی)، روابط بین گروه های نسلی(خلق ارزش ها و دنیای مشترک، مدارای نسلی، همکاری درون و بین نسلی، ارتباطات و روابط افقی، زیست جهان دیجیتال، شبکه خویشاوندی و خانواده دیجیتال)

ساعی گفت: تحول دیجیتال از سه عنصر اصلی تشکیل شده است که در مجموع به عنوان 3 P شناخته می شوند:افراد ذینفعPeople، فرآیند Process،پلتفرمPlatform.افراد ذینفع اولین عنصر از سه عنصر کلیدی تحول دیجیتال هستند. برای داشتن یک سفر تحول دیجیتال موفق، باید آموزش، تجربه و دانش، مهارت ذینفعان، نقش ها و بلوغ دیجیتال و صلاحیت دیجیتال آنها در نظر گرفته شود.

ساعی ادامه داد: منظور از دینفعان در کسب وکارها همه سرمایه گذاران، سهام داران، کارکنان و مدیران و مشتریان هستند. یکی از ذینفعان تحول دیجیتال در جامعه گروه های نسلی(کودکان، جوانان، نوجوانان، میانسالان و سالمندان) هستند که علاوه بر دسته بندی سنی دارای منابع و مراجع تجربه و جامعه پذیری متفاوتی نیز هستند؛ محرومان دنیای دیجیتال، مهاجران دیجیتال و بومیان دیجیتال، منظوراز دینفعان در حوزه سیاستگذاری، رگولاتوری و حکمرانی، افراد و گروه های تصمیمم سازان، دولتمردان و سیاستگذاران هستند.

او با اشاره به مفهوم فرآیند در تحول دیجیتال گفت: فرآیند در تحول دیجیتال بیشتر جنبه «چگونه» را تعریف می کند.
ذینفعان چگونه از فناوری دیجیتال برای پاسخگویی سریع، بهنگام و موثر به نیازها، خواسته ها، انتظارات یا برای حل مسائل، مشکل و یافتن راه حل استفاده کنند؟ چگونه باید به نتیجه دلخواه و مطلوب خود برسند؟اکنون عمده تمرکز تحول دیجیتال عمدتاً بر نوآوری ها در اقتصاد دیجیتال و کسب وکار و دگرگون شدن آن است.

او ادامه داد: دولت‌ها و سایر بازیگران در نهادهای اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی نیز از ذینفغان تحولات دیجیتال هستند. همه ذینفعان درگیر مقابله با چالش‌های اجتماعی، زیست محیطی، معیشتی، وکیفیت زندگی نظیر آلودگی هوا، سالمندی، سلامت، فقر، شکاف های اجتماعی، تضادهای بین نسلی و… هستند، سعی در خلق و توسعه نوآوری برای حل مشکلات و بهبود روندها خود با استفاده از فناوری‌های دیجیتال هستند.

او با اشاره به مفهوم پلت فرم/فناوری گفت: پلت فرم زیرساخت، نرم افزار و بستر و امکان فناورانه مناسب را برای تحول دیجیتال فراهم می کند که مردم بتوانند برای اجرای فرآیند از آنها استفاده کنند. اغلب اوقات، حکمرانی ها یا سازمان ها روی فناوری بیشتر ممترکز می شوند و مردم و فرآیند در اولویت دوم قرار می دهند. هیچ سفر تحول دیجیتالی بدون ترکیب افراد مناسب با فرآیند درست و فناوری مناسب نمی تواند موفقیت آمیز باشد.

او بیان کرد: تحول دیجیتال نه تنها مدل های کسب وکار و تجارت را دگرگون کرده است، بلکه به تغییری شگرف در روابط میان انسان ها، زیست جهان اجتماعی، ماهیت، ارزش ها و هنجارها یک سازمان، جامعه و یک گروه، روابط بین نسل های جامعه یا فرد منجر می شود.

او بیان کرد: در تحول دیجیتال ما با دو دیدگاه روبرو ایم، دیدگاه های بدبین: قائل به تاثیرات واگرایانه و شکاف بین نسلی اند. دیدگاه های خوشبین:قائل به تاثیرات همگرایانه و پیوند بین نسلی اند

او اشاره کرد: کلیتون کریستنسن در کتاب بسیار مشهور خود «معمای نوآوران» میان دو نوع از فناوری تمایز قائل شد:فناوری های نگه دارندهsustaining technologies : این فناوری ها به سازمان ها و جوامع موجود کمک می کند تا در کاری که انجام می دهند بهتر و به صرفه تر عمل کنند. این فناوری ها تغییرات تدریجی ایجاد می کنند و وضع موجود را حفظ می کنند(سه انقلاب صنعتی قبلی).

فناوری های برهم‌ زنندهDisruptive Technologies : فناوری های(ناشی از تحول دیجیتال) فناوری هایی به شدت عجیب و جدید و غیرمنتظره ای هستند که نظم و ساختار و ارزش های سنتی دولت ها، سازمان ها و جوامع را به چالش می کشند، به هم می زنند و نظم جدیدی را مستقر می کنند.

این استاد دانشگاه توضیح داد: یکی از پیامدهای اجتماعی فناوری های برهم زننده در تحول دیجیتال، برافتادگان و به حاشیه رفتن نسل یا نسل هایی از جامعه از نظم نوین و نقش آفرینی نسل تکنوفیل و بومیان فناوری است.
نسل قدیم(سازمان ها، گروه های نسلی، حکمرانی سنتنی) برای حذف نشدن از چرخه زیست دیجیتال، باید به بازجامعه پذیری دیجیتال و تقویت توان سازگاری و کنشگری در تحولات دیجیتال دست بزند.

او گفت: برخی از جامعه شناسان نظیر مارگارت مید براین باورند:جوامعی كه درگذار تاریخی خود، تغییرات و تحولات تاریخی، رسانه ای و فناورانه متعدد و سریعی را تجربه می کنند، از استعداد و آمادگي بيشتري براي ظهور نسل تمایز از نسل های قبلی و توليد شكاف هاي اجتماعي از جمله فاصله و شكاف ارزشی و نگرشی و رفتاری بین نسلی برخوردار هستند. زیرا چنین تغییراتی، فرآیند مداوم، آرام و طبیعی انتقال فرهنگ از نسلی به نسل دیگر را دچار وقفه و مشکل می کند و بین دونسل «شکاف تجربه و فرهنگ» ایجاد می کند.

او با اشاره به اینکه مک لوهـان در رویکـرد تغييـر در فراينـد جامعه پذيـری معتقـد اسـت، توضیح داد: زمانیکه ما فناوری جديدی را وارد جامعه ای می کنيم، به دلیل اینکه فناوری حامل ارزشها و هنجارهای نو است، آن جامعه را بـرای هميشه عوض کرده ايم و جوانان به دليل نوگرايی و آمادگی برای پذيرش تازگی ها، بيشـتر از افـراد مسن که افکار و عقايدشان شکل گرفته، تحت تأثير اين تغييرات قرار می گيرند. از ایـن رو، نسـل الكترونيك يا ديجيتال، نسلی است كـه به لحاظ اجتماعی و فناوری، آگاه تر از نسـل والدين بـه نظر می رسد و اين مسئله، باعث به وجودآمدن شكاف ميان فرزندان مطلع و والدين كم برخوردار یا کم اطلاع از اين فضـا می شود.

او در بخش دیگری به دیدگاه کاستلز اشاره کرد و گفت: نظریه جامعه شـبکه ای کاستلز، تأثیر فناوری های دیجیتال و شبکه های اجتماعی مجازی را بر همه ابعاد زندگی فردی و اجتماعی و اقتصادی آشکار می کند.کاستلز معتقد است اینترنت و فناوری های دیجیتال، جامعه شبکه ای را پشتیبانی می کند. شبکه های آنلاین، به مثابه یک جامعه شبکه دوستان، خویشاوندان، همسایگان و سایر افراد را به یکدیگر پیوند می دهند.

او با اشاره به فواید اجتماعی شبکه از دیدگاه کاستلز بیان کرد: حفظ پیوندهای ضعیف: که در نبود اینترنت و شبکه های آنلاین ممکن بود در تعادل میان ارزش ارتباط و تلاش لازم برای ملاقات فیزیکـی از بین برود؛حفـظ پیوندهای قوی: روابط خانوادگـی عصـر حاضـر در اثـر تحـرک جغرافیایـی و تغییـر شـکل خانـوادۀ متوسـط، تضعیـف شـده اسـت اما شبکه های اجتماعی موجب تقویت روابط خانوادگی(بین نسلی) می شوند.

او گفت: راینی و ولمن در کتاب خود با عنوان«شبکه؛ به مثابه سیستم عامل اجتماعی نوین» در سال 2012 از فناوری های دیجیتال و شبکه ای شدن جامعه را عامل همگرایی، پیوند و اتصال بین نسل ها یاد می کنند.
شبکه های دیجیتال فرصت وامکان بی نظیر ارتباطات و گفتگوی بین نسلی ورای محدویت های زمانی و مکانی فراهم می کنند.

ساعی با توضیح بیشتر درباره خانواده دیجیتال گفت: شبکه های دیجیتال، به مثابه فضای زیست برابر با تنوع فعالیت نظیر سرگرمی، کار، ارتباطات، یادگیری و غیره اند و فضای مناسبی برای پیوندهای نسلی اند.«خانواده دیجیتال» محصول تعاملات و ارتباطات آنلاین و شبکه ای اعضای خانواده های دور از هم از نظر جغرافیایی است و موجب تقویت آگاهی، همدلی، صمیمت و گفتگوی بین سه نسل پدربزرگ و مادربزرگ والدین و فرزندان شده اند.
آنها از «خانواده گسترده دیجیتال» تحت تاثیر توسعه ارتباطات دیجیتال بین نسل ها سخن می گویند که نوعی بازگشت تحول یافته به خانواده گسترده سنتی است.

ساعی با اشاره به رویکرد چالش محور و قهرآمیز سیاستگذار به تحولات فناورانه گفت: سیاست های حکمرانی در زمینه فیلترینگ و محدودیت های اجتماعی فناوری مانع اصلی بهره گیری از تحول دیجیتال برای پیوندهای بین نسلی است. فناوری های تحول آفرین دیجیتال، حامل و عامل و خالق ارزش های نو، ناپایدار و تجدید شونده و دارای عدم قطعیت اند. پویایی و تغییر ماهیت تحول دیجیتال است و این نسل تکنوفیل را با نسل قبل متمایز می کند.

او ادامه داد: خاص بودگی، تکینگی و یکتایی نسل نو متاثر از زیست جهان متمایز، تنوع منابع تجربه و زیست فناورانه، تحولات اجتماعی و تعاملات محیطی و عاملیت و خلاقیت آنها است که نسل قدیم(سیاستگذار) به دلیل تجربه زیسته متفاوت خود قادر به درک آنها نیست.
نسل کنشگر در فناوری تحول آفرین، به دلیل دانش و توان خلق محتوا،ارتباطات و نوآوری، خودبنیاد و آفرینشگراست. سنت راهبر و دگرراهبر(رسانه راهبر) نیست.این امر می تواند استقلال و بی نیازی به نسل قبل را توسعه دهد و خود به ساختن آینده و خلق آن بپردازد.فقدان صلاحیت دیجیتال و فقدان توان سازگاری نسل قدیم با سرعت تغییرات اجتماعی و انقلاب و تحولات دیجیتال و اقتضائات آن، موجب پیری دیجیتال و برافتادن آن نسل از نظم نوین دیجیتال خواهند شد.

ساعی با اشاره به ظرفیت های فراروی تحول دیجیتال برای روابط بین نسلی گفت: فرصت برابر به همه نسل ها برای کنشگری و تعامل در پلتفرم های دیجیتال، زوال الگوی ارتباطات عمودی سنتی در دنیای پلتفرمی، گفتگوی بین نسلی و پذیرش و احترام به تمایزها و مدارا و همزیستی بین نسلی(کاهش شکاف نسلی)،مبادله آزادانه و برابر دیدگاه ها و انتقادها، فضای زیست دیجیتال مشترک بین نسلی(وجود فضای زندگی مشترک در دسترس نظیر سرگرمی، کار، ارتباطات، یادگیری و غیره)،افزایش کارایی و بهره وری بین نسلی با خلق ارزش مشترک( از طریق اشتراك گذاری منابع، دانش، خدمات، و تجارب در شبکه)
همکاری و مشارکت بین نسلی برای ساختن حال و آینده مشترک، فضای گفتگو و ایجاد درک مشترک از موضوعات مساله محور جامعه، تبدیل دانش نسل نو و تجربه نسل قدیم به فناوری و ثروت ملی، بهره گیری از تمام ظرفیت ها و انرژی های بین نسلی برای توسعه ملی.

او با اشاره به راهکارهای پیوند بین نسلی در عصر دیجیتال بیان کرد: 1-توانمندسازی نسل قدیم برای زیست و تعامل در دنیای دیجیتال با تاکید بر ایجاد وتقویت صلاحیت دیجیتال و بلوغ دیجیتال نسلی( برای جلوگیری از پیری دیجیتال)۲. توانمندسازی نسل گذشته یعنی شناساندن و تفهیم ماهیت، الزامات و قواعد، تهدیدها و فرصت های جامعه شبکه ای و دیجیتال، تا هم فرآیند گذار و مهاجرت نسلی آنها (به دلیل تجربه و زیست در دنیای سنت) به دنیای نوین به صورت آگاهانه و هدفمند طی شود.
همچنین می توانند در دنیای جدید با تغییرات سبک زندگی، کمیت و کیفیت کنش ها و فعالیت ها، ظرفیت ها و تاثیرات سازگار شوند و در میدان و فضای مشترک ارتباطات و تعاملی نوین با نسل جدید فعالانه حضور یابند و مشارکت کنند.

ساعی در توضیح راهکارهای بهره گیری از تحولات دیجیتال برای تقویت پیوند بین نسل ها گفت: ۱.جامعه پذیری معکوس نسل پیشین و مهاجرت آگاهانه به دنیای شبکه ای. ۲.جامعه پذیری معکوس و مهاجرت دیجیتال به جامعه شبکه ای نسل پیشین به دو صورت می تواند انجام شود:
از طریق سیاستگذاری و برنامه های هدفمند آموزشی و رسانه ای: وجود برنامه سیاستی و استراتژی مدیریت تغییر و تطبیق نسل های اجتماعی با زیست جهان دیجیتال در سطح حکمرانی و جامعه ضرروی است.
از طریق برنامه های آموزشی مشارکتی بین نسلی عینی
یکی از فرصت های مهم برای شکل گیری گفتگوی بین نسلی این است که در برنامه های اجتماعی و رسانه ای نسل نو شیوه کار با فناروی را به والدین خود بیاموزند. این کار آنها را به هم نزدیک می کند و پیوندهای نسلی را تقویت می کند. این رویکرد از هراس نسل قدیم از فناوری می کاهد به مهاجرت آگاهانه و به آگاهی از مزیت های کاربردی و محتوایی و سرگرمی محور آن منجر می شود.

او ادامه داد:۱. تفهیم خلق محتوای نوآورانه، بهنگام و موثر به مثابه بستر و مکانیزم اصلی کنشگری و زیست در جامعه پلتفرمی و شبکه ای.۲.در دنیای اشباع شده از حضور رسانه و فناوری های ارتباطی، مبادله و به اشتراک گذاری باورها، تجربه ها و نگرش ها و ازرشها از طریق خلق محتوا پیام و معنا و گفتگو تسهیل شده است. در واقع زیست در دنیای جدید بر محتوا استوار است و هرچه که افراد ارزش و اعتبار محتوا و مهارت چگونگی استفاده از آن با بشناسند، قدرت بیشتری در ایجاد و توسعه تعامل و گفتگو در جامعه شبکه ای دارند.

به گزارش شفقنا در ادامه، بشیر معتمدی عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با ارائه مقاله خود با عنوان” شیوه های ارتباطی برای گذر از گسل دینی بین نسلی”  گفت: شاخص دینداری در این سال ها دچار تحول شده و  شاخص دینداری در میان نسل جدید کاهش پیدا کرده است. در پژوهش های متعدد شکاف نسلی در باورهای دینی و مذهبی دیده شده است. سوال ما این است با توجه به این وضعیت برای عبور از این فاصله نسلی بین گذشته و حال حاضر چه کارهایی از نظر ارتباطاتی باید انجام داد؟

او توضیح داد: لاسول یک مدلی مطرح کرده که می گوید چه کسی؟ چه می گوید؟ در چه مجرایی؟ به چه کسی؟ با چه اثری؟ اگر همین زنجیره را درباره پیام های دینی به کار ببریم باید گفت چه کسی پیام دینی می دهد؟ چه نوع پیام دینی ارسال می کند؟ در چه مجرا و کانالی آن را ارسال می کند؟ مخاطبان پیام دینی چه کسانی هستند؟ اثر پیام دینی بر نسل جدید چیست؟ آیا جذاب است؟

او با اشاره به راهکارهای موجود در این زمینه گفت: راهکار اول اینکه باید بدانیم چه کسی پیام ها را می دهد؟ پیام آوران دینی ما بیشتر روحانیت هستند، در این حوزه نکات زیباشناسی را باید رعایت کنند. رعایت ابتدایی ترین نکات، اولین قدم است تا نسل های جدید با پیام آوران دینی ارتباط برقرار کنند، چون برای نسل جدید مباحث زیباشناسی مهم است. حال چه پیامی به مخاطبان بدهیم؟ یک بحث مقدماتی دارد ما از زمان مشروطه وارد فضایی شدیم،  این فضای مدرنیته ارزش هایی با خود همراه کرده که شامل آزادی، حقوق بشر، مدارا، علم، تکنولوژی و… هر چقدر جلو آمدیم، این مولفه جامعه را بیشتر درگیر خود کرد در این میان پیامی که از دین ارائه می شود در تناقض و مقابل این فضای مدرنیته باشد، نسل جوان آن را کنار خواهد زد.  تصویری که از دین ارائه می شود نباید در تقابل با این فضا باشد.

او ادامه داد: دینی که پیام آوران ارائه می دهند باید این آیتم های را با برداشت های جدید از دین ارائه دهد.تصویر متقابل با حقوق بشر ارائه نشود. اگر نتوانیم چنین دینی را ارائه دهیم، هر چقدر جلوتر برویم، نسل جدید مدام دنبال حقوقشان هستند. وقتی ببینند دینی که به آنها ارائه می شود، هیچ حقی برای آنها قائل نیست آن دین را کنار می گذارند. کاری که طالبان با دین در افغانستان می کند. نسل جدید افغانستان قاعدتا آن دین را نخواهند پذیرفت.

او با اشاره به راهکار سوم بیان کرد:  ارائه تصویر از دین باید با علم و تکنولوژی هماهنگ باشد. اگر این شاخصه را نداشته باشد و به نوعی دین ضد علم و تکنولوژی باشد نسل جدید آن‌را نمی پذیرد. راهکار بعدی ارائه و راهکار عقلانی از دین در مقابل دین مبتنی بر خرافات است. در نظر سنجی های انجام شده هر چه سطح تحصیلات جامعه بالاتر می رود میزان دینداری کم می شود چرا و به چه علت؟ چون سطح دانش و معلومات جامعه بالاتر می رود و در نتیجه دین دفاع عقلانی ندارد که بتواند با این سطح از دانش و آگاهی از دین دفاع کند با یک سری خرافات از دین دفاع می کنند. اگر چهره ای از دین مطرح می شود،  دفاع عقلانی نباشد، نسل جدید آن‌را نمی پذیرد.

معتمدی بیان کرد: راهکار بعدی ارائه تصویر آزادی خواهانه و مدارایانه از دین است. این مولفه ها از ارزش های مدرنیته است. وقتی دین نمی گذارد وارد ورزشگاه شوند و کنسرت ها لغو می شود،  آزادی های اجتماعی محدود می شود،  وقتی چنین تصویری از دین است،  نسل جدید آن را نمی خواهد.

او گفت: راهکار بعدی تاکید بر ابعاد اخلاقی دین است به جای تاکید بیش از حد بر بعد مناسکی است. در این سال ها مناسک را پررنگ کردیم در حالیکه اصل دین اخلاق است. در رسانه بعد اخلاقی کمرنگ و تاکید بر ابعاد مناسکی دین است.

این استاد دانشگاه گفت: راهکار بعدی اینکه باید تصویری از دین که حامی مظلومان و محرومان است در مقابل دین توجیه گر و پشتیبان صاحبان قدرت است، ارائه شود.  اگر ظلمی در جامعه است دین به جای اینکه حامی آنها باشد در کنار صاحبان قدرت قرار گیرد، باعث پس زدن دین خواهد شد.

او ادامه داد: راهکار بعدی شیوه های ارائه یک‌پیام است، ارائه دین باید در پیوند با مسائل روزمره زندگی و سبک زندگی در مقابل دین انتزاعی باشد. راهکار دیگر، گذر از شیوه ارتباطی عمودی به شیوه ارتباطی افقی و دو طرفه است. منبر نماد ارتباط عمودی و یک طرفه در دین است. با توجه در رسانه های جدید می توان گفت دوران منبر تمام شده و نمی توان از این مجرا با نسل جدید صحبت کرد. باید به سمت شیوه های ارتباطی دو طرفه رفت.

او ادامه داد: راهکار بعدی گذر از ارتباطات شفاهی کلامی به سمت ارتباطات تصویری و تصویرسازی مناسب است. دین در طول تاریخ همواره مبتنی بر کلمه بوده عصر الان تصویر است. اگر دین‌ نتواند به سمت تصویرسازی مناسب نرود، دچار مشکل می شود و شده است.

معتمدی توضیح داد: راهکار بعدی گذر از دین غم و بغض به دین شادی و نشاط است. این رویکرد مناسکی به دین باعث شده تا دین در پیوند بیشتر با بغض و غم باشد و نسل جدید تا اسم دین می آید سریع باید یاد ناراحتی بغض و غم بیافتند .

او توضیح داد: راهکار دیگر در حوزه مخاطبان است که پیام آوران دینی باید به تنوع مخاطبان، تحصیل مخاطبان،  سن و  قومیت مخاطبان توجه و سطح دینداری آنها را در نظر بگیرند. پیام دینداری موجود،  یک سطح از آدم ها را در نظر می گیرد در حالیکه باید به آدم های جدیدو  نسل جدید هم توجه داشته باشد.

آخرین راهکار کارآمدی حکومت دینی است،  اگر این درست شود همه راهکارهای قبلی هم درست می شود.