شفقنا- سخنان اخلاقی گرانبهایی از امام جواد (ع) به دست ما رسیده است که رعایت آنها می تواند سعادت دنیا و آخرت را برای ما رقم بزند.
بخشی از احادیث اخلاقی نهمین پیشوای شیعیان را در زیر بخوانید:
۱) ثَلاثُ خِصالٍ تَجْتَلِبُ بِهِنَّ الْمَحَبَّةُ: الاْنْصافُ فِى الْمُعاشَرَةِ، وَ الْمُواساةُ فِى الشِّدِّةِ، وَ الاْنْطِواعُ وَ الرُّجُوعُ إلى قَلْبٍ سَلیم (كشف الغمّه، ج2، ص349)
سه خصلت جلب محبت می کند (سبب رواج فضای مهربانی و باعث خشونتزدایی در روابط اجتماعی میشود)، 1- انصاف در معاشرت با مردم؛ 2- همدردی (و تعاون در رفع) مشکلات آنها؛ 3- همراه و همدم شدن با معنویات (با توجه به معنویات انسانها از خودخواهی و حرکتهای منفعتطلبانه تنشزا با تضییع حقوق دیگران دور میشوند و فضای مهربانی و محبت بر روابط اجتماعی حاکم می شود)
۲) لَوْ سَكَتَ الْجاهِلُ مَا اخْتَلَفَ الناسُ (کشف الغمّه، ج2، ص349)
چنانچه افراد جاهل و بىتجربه ساكت باشند مردم دچار اختلافات و تشنّجات نمىشوند. (گفتمان عالمانه وحدتبخش است و گفتگوی جاهلانه تفرقه انگیز و تشنج آفرین است.)
۳) فَسادُ الاْخْلاقِ بِمُعاشَرَةِ السُّفَهاءِ، وَ صَلاحُ الاْخلاقِ بِمُنافَسَةِ الْعُقَلاءِ.(کشف الغمّه، ج2 ص349)
معاشرت و رفاقت با خردمندان هوشيار، موجب رشد و كمال اخلاق می شود و معاشرت و همنشينى با بىخردان سبب فساد و تباهى اخلاق خواهد شد.
۴) الْعامِلُ بِالظُّلْمِ، وَ الْمُعینُ لَهُ، وَ الرّاضی بِهِ شُرَكاء (کشف الغمّة، ج 2، ص348)
1- انجام دهنده ظلم ٢- و كمک دهنده ظلم ٣- و كسی كه راضی به ظلم باشد، هر سه شریک خواهند بود
۵) مُلاقاةُ الاْخوانِ نَشْرَةٌ، وَ تَلْقيحٌ لِلْعَقْلِ وَ إ نْ كانَ نَزْرا قَليلا. (مستدرك، ج 8، ص 324، ح 9562)
ملاقات و ديدار با دوستان و برادران -خوب- موجب صفاى دل و نورانيّت آن مىگردد و سبب شكوفائى عقل و درايت خواهد گشت ، گرچه در مدّت زمانى كوتاه انجام پذيرد.
۶) ثَلاثٌ یَبْلُغْنَ بِالْعَبْدِ رِضْوانَ اللّهِ: كَثْرَةُ الاْسْتِغْفارِ، وَ خَفْضِ الْجْانِبِ، وَ كَثْرَةِ الصَّدَقَةَ. (كشف الغمّة، ج 2، ص 349)
سه چیز، سبب رسیدن به رضوان خدای متعال میشود: 1- نسبت به گناهان و خطاها، زیاد استغفار و اظهار ندامت كردن.2- اهل تواضع كردن و فروتن بودن.3- صدقه و كارهای خیر بسیار انجام دادن.
۷) الْمُؤ مِنُ يَحْتاجُ إ لى ثَلاثِ خِصالٍ: تَوْفيقٍ مِنَ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ، وَ واعِظٍ مِنْ نَفْسِهِ، وَ قَبُولٍ مِمَّنْ يَنْصَحُهُ. (مستدرک الوسائل ج8 ص329 ح9576)
مؤ من در هرحال نيازمند به سه خصلت است 1-توفيق از طرف خداوند متعال، 2- واعظى از درون خود، 3- قبول و پذيرش نصيحت (نقد خیرخواهانه) كسى كه او را نصيحت میکند.
۸) عَلَیْكُمْ بِطَلَبِ الْعِلْمِ، فَإنَّ طَلَبَهُ فَریضَةٌ وَالْبَحْثَ عَنْهُ نافِلَةٌ، وَ هُوَ صِلَةُ بَیْنَ الاْخْوانِ، وَ دَلیلٌ عَلَی الْمُرُوَّةِ، وَ تُحْفَةٌ فِی الْمَجالِسِ، وَ صاحِبٌ فِی السَّفَرِ، وَ أُنْسٌ فِی الْغُرْبَةِ. (حلیه الأبرار، ج ۴، ص ۵۹۹)
بر شما باد به تحصیل علم و معرفت، چون فراگیری آن واجب و بحث پیرامون آن مستحبّ (و پرفائده است.) علم وسیله كمک به دوستان و برادران است، دلیل و نشانه مروّت و جوانمردی است، هدیه در مجالس (و گردهماییها است) همدم و رفیق انسان در مسافرت و اَنیس و مونس انسان در تنهایی است.
۹) أ فْضَلُ الْعِبادَةِ الاْخْلاصُ.(تنبیه الخواطر ص 428)
با فضيلتترين و ارزشمندترين عبادتها آن است كه خالص و بدون ريا باشد.
۱۰) عِزُّالْمُؤْمِنِ غِناه عَنِ النّاسِ.(مستدرک الوسائل ج7 ص 230 ح8114)
عزّت و شخصيّت مؤمن در بىنيازى و طمع نداشتن به مال و زندگى ديگران است.
منبع: محمدجعفر سعیدیان فر
