شفقنارسانه_ با استمرار فیلترینگ برخی از پیامرسانهای خارجی در کشور، تأکید مسئولان بر استفاده کاربران از پلتفرمهای داخلی بسیار زیاد شده است. از طرفی دیگر کاربران در بسیاری از موارد چارهای جز استفاده از این پیامرسانها ندارند. اما این پیامرسانها باید دارای چه ویژگیهایی باشند تا بتوانند مخاطب را جذب کنند؟ علیرضا فرزین کارشناس رسانه و حوزه ارتباطات معتقد است، هر پلتفرم باید انتخابهای متنوع و متکثری در برابر کاربران قرار دهد. زیرساخت فنی بسیار قدرتمند، پیشرفته و بهروز، شبکه توزیع محتوای گسترده و مراکز داده بسیار پرظرفیت داشته باشد، که نتیجه اولیهی آن سرعت بالای کاربری آن خواهد بود که همزمان با اوج مصرف و ترافیک بالای کاربر، با مشکل کندی سرعت و اختلال مواجه نشود، که تقریباً از این جهات پیامرسانهای داخلی ما همگی دارای ضعفهای جدی هستند. درنتیجه همانطور که شاهد هستیم، با وجود استفاده گسترده مردم از ابزارهای فیلترشکن و باقی ماندن آنها در پلتفرمهای جهانی، بازهم پیامرسانهای داخلی پاسخگوی نیاز همه کاربران داخل کشور نیستند.
فرزین با اشاره به فیلترینگ گسترده پیامرسانها و شبکههای اجتماعی جهانی به شفقنا رسانه میگوید: با وجود استمرار فیلترینگ شدید و گسترده پلتفرمهای خارجی، ما کماکان شاهد تمایل بسیاری از مردم به شبکههای اجتماعی و پیامرسانهای خارجی هستیم. شبکه اجتماعی اینستاگرام و پیامرسان واتساپ که از جمله معدود پلتفرمهای فیلتر نشده و با بیشترین تعداد کاربر در میان ایرانیان بودند، اخیراً در ایران فیلتر شدند و بنا به آمار وبسایت معتبر comparitech که در حوزه امنیت سایبری فعالیت میکند، ایران پس از کره شمالی در رده دوم بیشترین میزان اعمال فیلترینگ بر روی شبکه جهانی اینترنت قرار گرفت. با این حال بازهم کاربران ایرانی با انواع و اقسام VPNها و ابزارهای دور زدن فیلترینگ، در این پلتفرمها مشغول فعالیتاند. بخشی دیگر از کاربران ایرانی نیز عضو پلتفرمهای گمنام خارجی شدهاند که دلیل این موضوع نیز کاملاً روشن است. بنا به گزارش پایگاه خبری-تحلیلی آکسیوس، در دو ماه اخیر تقاضای روزانه برای خدمات VPN در ایران، بیش از 3000 درصد نسبت به قبل، افزایش یافته است؛ یعنی به عبارت سادهتر 31 برابر شده است.
او ادامه میدهد: مسئله اصلی کاربران در استفاده از یک پلتفرم، اعتماد به آن است؛ درواقع هرچقدر هم مسئولان درباره پلتفرمهای مختلف ایرانی به خوبی یاد کنند و حتی فتوای شرعی بدهند که دسترسی غیرمجاز به دادههای خصوصی کاربر حرام است، بازهم اعتماد کاربر جلب نمیشود. مسئله اعتماد هم مستثنی از دیگر مسائل مهم جامعه نیست. درواقع مادامیکه افکار عمومی به گفتهها و عملکرد مسئولان اعتماد ندارد، در حوزه ارتباطات و استفاده از یک پلتفرم نیز همین شرایط برقرار است و این موضوعات بهصورت زنجیرهوار باهم در ارتباطاند. درواقع باید ریشه این عدم اعتماد را در ساختارها و سازوکارهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه جستوجو کرد.
فرزین با اشاره به بی اعتمادی مردم به بخش های مختلف جامعه و پلتفرم ها ادامه میدهد: حتی در بحث اعتمادسازی برای مردم، تبیین فنی و تکنولوژیکی و نیز حقوقی و قانونی موضوع حفاظت از دادهها هم آنچنان مطرح نیست و بهعنوان مثال اگر به کاربران ثابت کنیم که از نظر فنی در یک پیامرسان داخلی دقیقاً با همان سازوکار اکثر پیامرسانهای جهانی، پیامها و محتواهای مبادله شده بین فرستنده و گیرنده رمزگذاری میشود (end to end encryption) و با شفافیت تمام هم این موضوع را از نظر علمی و فنی به کاربران ثابت کنیم، بازهم نمیتوانیم اعتماد کاربران را جلب کنیم، چراکه همانطور که پیشتر نیز گفته شد، باید ریشههای این بیاعتمادی را در جای دیگری جستوجو کرد. مطابق با سومین و آخرین موج پیمایش ملی صورت گرفته در کشور در سال 1394 تحت عنوان «ارزشها و نگرشهای ایرانیان»، اعتماد اجتماعی و اعتماد به تمامی نهادهای حکومتی (دولتی و غیردولتی)، در وضعیت بسیار نامطلوبی قرار داشته و بیش از نیمی از مردم اعلام کردهاند که در سطوح بسیار کم، کم یا متوسط به مسئولان اعتماد دارند؛ که البته با توجه به نتایج انتخاباتهای اخیر و شرایط جاری کشور، اگر موج چهارم این پیمایش ملی اکنون انجام شود، مطمئناً نتایج فاجعهبارتری خواهد داشت. بنابراین از همین منظر بیاعتمادی مردم به پلتفرمهای داخلی نیز کاملاً قابل تبیین است.
این مدرس دانشگاه درباره مهمترین ویژگیهای یک پلتفرم و پیامرسان مطلوب میگوید: فارغ از بحث اعتماد، هر پلتفرم باید انتخابهای متنوع و متکثری در برابر کاربران قرار دهد. زیرساخت فنی بسیار قدرتمند، پیشرفته و بهروز، شبکه توزیع محتوای گسترده و مراکز داده بسیار پرظرفیت داشته باشد، که نتیجه اولیهی آن سرعت بالای کاربری آن خواهد بود که همزمان با اوج مصرف و ترافیک بالای کاربر، با مشکل کندی سرعت و اختلال مواجه نشود، که تقریباً از این جهات پیامرسانهای داخلی ما همگی دارای ضعفهای جدی هستند. درنتیجه همانطور که شاهد هستیم، با وجود استفاده گسترده مردم از ابزارهای فیلترشکن و باقی ماندن آنها در پلتفرمهای جهانی، بازهم پیامرسانهای داخلی پاسخگوی نیاز همه کاربران داخل کشور نیستند.
این کارشناس شبکههای اجتماعی درباره دیگر مشکلات پلتفرمهای داخلی نسبت به نمونههای جهانی خود میگوید: محدودیت در انتقال فایلهای حجیم، رابط کاربری ضعیف، تماسهای تصویری و صوتی با کیفیت نامطلوب، سرعت پایین کاربری و نیز سرعت پایین انتقال پیام و محتوا (به دلیل مشکلات زیرساختی اشارهشده در بالا) و انتخابهای محدودتری که در اختیار کاربر قرار میدهند (نظیر به اشتراکگذاری لحظهای موقعیت، ایموجیها و استیکرهای متنوع، امکان ساخت گروه با تعداد اعضای بسیار زیاد، مدیریت بهینه و حرفهای پیامها در گفتوگوها، گروهها و کانالها، امنیت داخلی بسیار بالا و …) همه و همه باعث جذب کاربر به سمت یک پلتفرم جهانی میشود.