شفقنا- اعظم حاتمی؛ مترجم کتاب «با خورشید سامرا» گفت: امام هادی (ع) مانند پیشینیان خود، گاهی سرمایه ای در اختیار تهیدستان قرار می داد تا به کسب و کاری بپردازند و به استقلال اقتصادی دست یابند و امروزه با الگو قرار دادن این قبیل امور می توان از جامعه، محرومیت زدایی کرد.
عباس جلالی مترجم کتاب «خورشید سامرا» در گفت وگو با شفقنا اظهار داشت: امام هادی علیه السلام در سپیده دم نیمۀ ذی الحجة الحرام سال ۲۱۲ هجری قمری در مدینۀ منوره دیده به جهان گشود و در دامان والد بزرگوار خویش حضرت جواد الائمه علیه السلام و مادر ارجمندش، بالنده گردید. در سنین جوانی که پدر والامقامش توسط عناصر ستم پیشۀ عباسی به بغداد فراخوانده شد، منصب امامت از ناحیۀ پدر بزرگوارش به وی سپرده شد، شخص امام جواد علیه السلام خود نیز، در سنین نوجوانی به امامت رسیده بود.
او خاطرنشان کرد: دوران امامت ۳۳ سالۀ امام هادی، برهه ای پر فراز و نشیب بود، زیرا آن بزرگوار، زمانِ ۶ تن از حاکمان جور عباسی بنام های- معتصم- هارون- متوکل- منتصر- مستعین و معتز را درک کرد که عملکرد و ایجاد فشار هر یک از خلفای عباسی بر پیشوایان دین اگر بیشتر از بنی امیه نبود، کمتر نیز تلقی نمی شد.
این مترجم دینی به برخی فضائل و اخلاق برجستۀ امام هادی (ع) اشاره کرد و گفت: حضرت در اطاعت و بندگیِ حق و نیایش در پیشگاه معبود، لحظه ای باز نمی ایستاد و شاید یکی ار مؤلفه های عدم تحمل امام هادی(ع) در مدینه، نفوذ اجتماعی و معنوی ایشان بود که از دید کارگزاران حکومت عباسی پنهان نبود، و این مساله، خود می تواند یکی از علل و اسباب اصلی و مهم در فراخونی آن حضرت به بغداد یا سامراء باشد تا حاکمیت بتواند امام را از نزدیک تحت کنترل، حتی رفت و آمدهای وی را زیر نظر داشته باشد تا به هنگام لزوم، قادر باشد بر آن حضرت فشار وارد سازد، زیرا شنیده بودند که در نسل دوم این امام بزرگوار، امام موعود بوجود خواهد آمد، که ارکان حاکمیت جور و ستم را در هم خواهد کوبید.
او تصریح کرد: امام دهم شیعیان، با وجود تنگناهای اجتماعی از به یادگار نهادن میراث های گرانبهایی نظیر زیارت جامعۀ کبیره و زیارت غدیریه، غفلت نورزیدند و به تناسب فضای اختناق و فشار سیاسی، برای روشنگری مردم و پیروانشان، با کاربرد برجسته ترین عبارات و مضامین بلند در قالب زیارات، به این امر مهم همت گمارد که در این زمینه، روایات فراوانی بدست ما رسیده است. این میراث های گرانبهای معنوی دارای محتوایی بسیار ژرف، دقیق و فلسفی، کلامی و معرفتی و اخلاقی است. زیارت جامعۀ کبیره با مضامین بلند خود، در حقیقت، مجموعه ای امام شناسی است که از میراث گرانسنگ آن حضرت شمرده می شود.
جلالی در مورد انگیزه امام هادی (ع) از به یادگارنهادن زیارت غدیریه گفت: اگر به ورقی از تاریخ گذشته باز گردیم و نگاهی گذرا به زندگی امام علی (ع) داشته باشیم، شاید بتوان به یکی از دلایل صدور زیارت غدیریۀ امام هادی پی ببریم، امیر مؤمنان علیه السلام در احتجاج معروف خود به نام (یوم الرحبه) در حضور جمع انبوهی از مردم کوفه در ارتباط با حق خلافت غصب شده اش، با اشاره ای کوتاه به این مساله، حاضران را سوگند می دهد و از آنان می خواهد کسانی که در روز غدیر – غدیر خم- حضور داشته اند و سخنان گهربار پیامبر اسلام را در مورد ولایت و نصب امامت آن حضرت توسط رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیده اند بپا خیزند و گواهی دهند؛ ولی جز عده ای اندک، بقیه سکوت کرده و به این درخواست امام پاسخ مثبت نمی دهند و ماجرای غدیر مانند مظلومیت شخص امام، مهجور می مانَد، حتی امروزه نیز آنگونه که باید، فلسفۀ رویکرد غدیر برای شیعیان و پیروان آن حضرت چندان شناخته شده نیست.
او تصریح کرد: اگر امام هادی علیه السلام با به یادگار نهادن زیارت غدیریه، برگ زرین دیگری بر تاریخ سر بلند اسلام می افزاید، در حقیقت این زیارت، سرشار از استدلال های قرآنی و روایی پیامبر اکرم صلوات الله علیه در مورد جایگاه و مقام و منزلت امیر مومنان علیه السلام و بگونه ای صریح یا تلویحی به وصایت و خلافت بدون فصل امام علی علیه السلام می پردازد. حجم بالای استفاده از مستندات قرآنی و روایی را در این زیارت شاید بتوان به فضای سیاسی- فرهنگیِ حاکم در عصر و زمان آن حضرت دانست. در یک کلام، زیارت غدیریه، سند دفاع از ولایت امیر مؤمنان است.
مترجم کتاب «خورشید سامرا» ادامه داد: امام هادی علیه السلام در شرایطی بسر می برد که قادر نبود علنی و آشکارا، رخداد عظیم غدیر را مبنی بر ولایت و امامت امام علی علیه السلام برای مردم جامعۀ آن روز جز در قالب زیارت، تبیین و اثبات کند. در این زیارت، به بیان فضائلی پرداخته شده که پشتوانه ای روایی در منابع شیعه و نیز اهل سنت دارد.
او درباره ارتباط امام هادی (ع) با شیعیان عنوان کرد: امام هادی علیه السلام در ارتباط های خویش با مردم و شیعیان، بسیار محتاطانه عمل می کرد. حاکمیتِ جبار عباسی، از کوچکترین تحرکات پیروان حضرت و به نحو عموم علویان، بیمناک بود. زیرا شیعیان از امام علیه السلام رهنمود می گرفتند و حضرت با مبارزان آنان ارتباط داشت و هدف حضرت، بر انگیختن وجدان و ارادۀ امت مسلمان و مقاومت و پایداری دربرابر انحرافات خلافت عباسی و غاصبانه بودن این خلافت بود.
جلالی اضافه کرد: آن حضرت با مردم محروم و بینوا ارتباطی تنگاتنگ داشت و مردم، او را پایگاهی استوار بشمار می آوردند که از آن ها حمایت و پشتیبانی می کند. امام علیه السلام مانند پیشینیان خود، گاهی سرمایه ای در اختیار تهیدستان قرار می داد تا به کسب و کاری بپردازند و به استقلال اقتصادی دست یابند، که نظیر این کمک ها را سایر ائمه علیهم السلام از جمله امام صادق علیه السلام نیز توسط مفضل بن عمر، به شیعیان مبذول می فرمود که امروزه با الگو قرار دادن این قبیل امور، می توان از جامعه، محرومیت زدایی کرد.
او گفت: بطور کلی سیره و روش امام هادی علیه السلام سرشار از پیام ها و درس های آموزنده و کاربردی است که می توان فهرست وار به چند مورد از آن شیوه ها اشاره کرد، از جمله:
هدایت جامعه به آرامش ودوری و پرهیز از فتنه …
حل مشکلات مادی و معیشتی شیعه و مسلمانان…..
حل مشکلات فرهنگی مردم و شیعیان که از طریق نامه خدمت ایشان ارسال می شد…..
گذار از دوران دشوار وسخت به شیوۀ ابتکار عمل….
جلوگیری از انحرافات حاکمان….
گفتگو و مناظرات منطقی با رهبران و فرقه های گوناگون و ایجاد وحدت و انسجام در جامعه….
امر به معروف و نهی از منکر و نکوهش تجملگرایی….
توجه و عنایت، نسبت به طبقات محروم جامعه
و دیگر مواردی که در این گفتار نمی گنجد….
این نویسنده حوزوی به مشکلات زمان امام هادی (ع) اشاره کرد و گفت: از جمله معضلات دوران امامت امام هادی علیه السلام وجود جریان های انحرافی در عرصۀ مهدویت و قداست زدایی از آن و چهره سازی کاذب از مهدویت بود که با ارائۀ مدل های ناصحیح از مهدی، جامعه را ملتهب می ساختند، امام علیه السلام در خصوص مهندسی فرهنگی مهدویت و انتظار و نیز ارتقای باورهای صحیح مردم، سخت کوشا بود و چنانکه در کتاب – با خورشید سامرا- یاد آوری شده، امام علیه السلام با ایجاد شبکه و سازمان وکالت، پنهان از دشمن و پاسخ به پرسش های مردم توسط وکلای خود، گاهی مدتی از انظار غایب می شد و این کار را فرزند بزرگوارش امام عسکری نیز انجام می داد تا مردم با رجوع به وکلا و گرفتن پاسخ های خود بگونه ای غیر مستقیم از امام علیه السلام، با فرهنگ غیبت و تحمل آن آشنا شده و عادت کنند و با این تدبیر، برای روزگار غیبت نیرو سازی می کرد.
او ادامه داد: از سویی، وجود غالیانی در جامعۀ آن روز که ائمه را تا مرز الوهیت بالا می بردند و دارای افکار و عقایدی فاسد بودند مزید بر علت بود و امام هادی علیه السلام در این جبهه نیز به مبارزه برخاست و با طرد کردن این گونه عناصر و لعن و نفرین آنان و بعضاً دستور به قتل این افراد، در صدد اصلاح جامعه ای بر می آمد که دشمنان در پی بدنام ساختن شیعیان، تمام توش و توان خود را به کار گرفته بودند.
