شفقنا -فتوت، از خويهاى بلند انسانى است. در اسلام، جوانمردان، به نيكى ستوده شدهاند. تشيع، خاستگاه نخستين فتوت و جوانمردى بود و كوفه زادگاه آن. ستم و جور بنى اميه و سپس بنى عباس، سبب شد كه گروهى جوانمرد، گرد هم آيند و با اقتدا به سيرت مولاى خود در يارى محرومان و مظلومان بكوشندو اخلاق جوانمردى را ميان مردم گسترش دهند.
اينان، خدمات فراوانى به جامعه اسلامى، ارائه دادند و دست بسيارى از ظالمان را كوتاه كردند و در برهههاى حساس به فرياد مظلومان رسيدند. امّا در قرن دوم كه اخلاق جاهليت چون: شرب خمر، لعب، آواز و غنى و سرگرميهاى نامناسب در ميان جوانان رواج پيدا كرد، گروهى اينها را از لوازم فتوت و مروت شمردند و اين خصلت پسنديده را آلودند.
امام صادق(ع) در برابر اين انحراف پرهيز داد. ابى قتاده قمى مىگويد: درباره فتوّت، در نزد امام صادق (ع) سخن به ميان آورديم.
حضرت فرمود:
«آيا گمان مىكنيد، فتوت به زشت كارى است. همانا فتوت و مروت طعامى است گسترده و عطيهاى بخشيده شده و پرداختن به كار نيك و خود دارى از آزار ديگران است. اما آنچه اينك در جامعه وجود دارد، نه فتوت كه فسق است.
پس فرمود: مروت چيست؟
گفتم: نمىدانيم.
فرمود: مروت: سفره گستردن و جود
و بخشش است».(1)
در ترجمه حدیثی از امام صادق(ع) در همین باب آمده است:
جمعى حضور امام صادق در موضوع فتوت مذاكره كردند، فرمود شما معتقديد كه فتوت بفسق و هرزگى است؟ نه هرگز، جوانمردى و مردانگى سفره باز و بخشش و كار نيكست و دفع آزار ولى اين جوانمردى معروف عيارى و فسق است، سپس فرمود مروت چيست؟ گفتيم نميدانيم فرمود مردانگى اينست كه سفره بر آستانه خانهاش بگسترد، مروت دو تا است در حضر و در سفر مروت در وطن خواندن قرآن و ملازمت مساجد و تلاش با برادرانست در انجام حوائج و بخشش بخدمتكار است كه دوست را خوش آيد و دشمن را سركوب كند و اما در سفر توشه فراوان خوب و بخشش از آن بهمراهان و سرپوشى از رفيقان پس از جدائى ايشان و شوخى بسيار كه بسخط خداى عز و جل منجر نشود سپس فرمود بدان كه جدم را براستى مبعوث كرده براستى خداوند بنده را باندازه مروتى كه دارد روزى دهد، كمك آسمان به اندازه هزينه فرود آيد و صبر باندازه سختى بلا. (2)
پی نوشت:
(1):انتخاب شفقنا از مقاله رسالت عالمان در احياى ارزشها
(2)انتخاب شفقنا ار الأمالی (للصدوق) / ترجمه کمره ای