شفقنا- حضرت آیتالله سید حسن مرتضوی شاهرودی استاد برجسته خارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد در گفتاری با عنوان«دعای مکارم الاخلاق در ماه مهمانی خدا» که دراختیار شفقنا قرار گرفته، و دربخش سوم این گونه آورده اند:
بسم الله الرحمن الرحیم
امام سجاد علیه السلام در یکی از دعاهای صحیفه سجادیه میفرمایند: «حُسْنِالسِّيرَةِ،وَسُكُونِالرِّيحِ». در این عبارت کوتاه سه نکته قابل توجه است. اول اینکه منظور از سیره در این عبارت چیست؟ دوم اینکه «احسن السیر» چیست؟ و سوم اینکه منشا انتخاب سیره حسنه چیست؟
مرحوم سید در ریاض السالکین می فرماید: «السیرة السار یسیر» و «یطریق حسنة کانت أو قبیحة» است؛ رفتار هر شخصی سیره آن شخص است؛ مثلا سیره ی حجاج، آدم کشتن و سیره ی امیر المومنین (ع)در حکومت عدالت و سیره ی معاویه خیانت و سیره ی صدام ظلم و تعدی وجنایت بود.
امام صادق(ع) می فرماید: سیره ی رسول اکرم (ص) در نماز شب، این بود شام که میل می فرمودند یک کاسه ی آب می آوردند بالای سرشان می گذاشتند یک مسواک می آوردند روی سرشان می گذاشتند. می خوابیدند و بعد از اینکه از خواب بیدار می شدند چهار رکعت نماز شب می خواندند. سپس دوباره می خوابیدند و پس از دقایقی مجددا از خواب بیدار شده و بقیه ی نماز شب را می خواندند. یعنی سیره رسول گرامی اسلام (ص) در نمازشب خواندن اینگونه بوده است. سیره ی رسول اکرم (ص) در جنگ به ویژه در جنگ احزاب این بود که به خط مقدم میرفتند. لذا امیر المومنین (ع) در کلمات قصارش می فرماید ما پناهنده به رسول خدا میشدیم. ایشان در خط مقدم بود و ما هم دور او میچرخیدیم.
سیره رسول خدا (ص) حضور در میدان جنگ و در خط مقدم بود. سیره رسول خدا (ص) مشارکت با رزمندگان اسلام در کندن خندق بود. سیره رسول خدا (ص) برخورد محترمانه با مومنان بود. سیره رسول خدا (ص) همان رفتار شخصی ایشان است که امروزه باید به دقت مطالعه و مورد توجه قرار گیرد. سیره آن حضرت مصداق اتم سیره حسنه است و در مقابل سیره حسنه سیره قبیحه را داریم که سیره ائمه الکفر و خون ریزان تاریخ است.
با توجه به تعریفی که ارائه شد به اندازه تعداد انسانها سیره وجود دارد، اما امام (ع) در این بیان خود از خداوند می خواهند که سیره حسنه را برای امت اسلامی مقدر فرماید.
سیره یک انسان در اجتماع و در خانواده میتواند خوب یا بد باشد. همچنین سیره یک نفر در خانواده ممکن است بد و در اجتماع ممکن است خوب باشد. مثلا سعد بن معاذ در خانواده اخلاق حسنه نداشت اما در جامعه سیره حسنه داشت. لذا وقتی که او را دفن کردند پیامبر از فشار قبر او خبر داد. مادرش از حضرت علت این امر را جویا شد و حضرت جواب داد: برای این که در خانواده با زن و بچه اخلاق خوشی نداشت. از سوی دیگر ملائک برای تشییع چنین فردی آمده بودند اما هرچیزی در جای خودش محفوظ است. کار خوب هر فرد و کار بد هر فرد جزای خاص خود را دارد. راهی که فرد برای زندگی و رفتار خود انتخاب می کند سیره آن شخص است و برای هرکدام از این رفتارها و یا برای سیره خود باید پاسخگو باشد.
بنا به آنچه گفته شد دریافتیم که بهترین سیره نیز سیره حضرت رسول (ص) است و قرآن درباره آن حضرت می فرماید: و لقد کان لکم فی رسول الله اسوة الحسنة. این آیه در جنگ احزاب نازل شده است اما واضح است که اختصاص به این جنگ ندارد، چرا که امام صادق علیه السلام در ذیل بیان سیره پیامبر اسلام (ص)در قرائت نماز شب به این آیه استناد می کنند.
لذا انسان باید در تمام شئون زندگی خود نگاهش به سیره رسول گرامی اسلام (ص) باشد و از ایشان بیاموزد که چگونه سخن بگوید، چگونه زندگی کند، چگونه بنشیند، چگونه برخیزد و چگونه با دیگران برخورد کند و یا چگونه به مسجد برود. منشاء انتخاب این سیره همان آیه قرآن کریم است که خداوند فرمود ما پیامبر را برای شما اسوه حسنه قرار دادیم.
