شفقنا رسانه_نشست ارتباطات سیاسی در ایران با حضور «بشیر معتمدی» دکترای علوم ارتباطات و عضو هیأت علمی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و ارتباطات برگزار شد. معتمدی در این نشست به توضیح درباره نوعی منفی از ارتباطات سیاسی در جامعه پرداخت.
از نظر برخی جریانات، ارتباطات سیاسی در قالب سرسپردگی معنی می شود
به گزارش شفقنا رسانه، معتمدی در این نشست ضمن بررسی «طرح صیانت»، با توضیح این مسأله که در ایران خیلی کم به ارتباطات سیاسی پرداخته شده ، به بیان تعریف ارتباطات سیاسی پرداخت و توضیح داد: ارتباطات سیاسی یک حوزه بین رشته ای است که درباره نسبت ارتباطات و سیاست به بحث و بررسی می پردازد و عمدتاً دارای سه رأس نظام سیاسی، سیستم رسانه ای و شهروندان است که باید فهمی از نحوه تعاملات این سه با یکدیگر را ایجاد کند. به عبارتی مطالعه انتقادی از قدرت و نظام سیاسی با تاکید بر مراودات میان سیاستمداران، رسانه ها و مردم در بستر تغییرات ارتباطی است.
این دکترای علوم ارتباطات یکی از مهمترین نقش های مطالعه ارتباطات سیاسی را نقش کانون های قدرت در شکل دهی به فضای رسانه ای کشور دانست و گفت: در رابطه با ارتباطات سیاسی در ایران مهمترین گزاره ای که به ذهن می رسد این است که ارتباطات سیاسی در نزد برخی از جریانات سیاسی و قدرت محور در ایران به مثابه سرسپردگی است. یعنی این کانون ها اساساً در رابطه با فضای رسانه ای به دنبال سرسپردگی رسانه ها هستند تا هرآنچه منافع آنها اقتضا می کند یا قدرتشان را تضمین می کند بازتاب دهند. از طرفی این جریانات نسبت به سایر احزاب، گروه ها و شخصیت ها هم همین انتظار را دارند و می خواهد تا خواسته های آنان را بازتاب دهند.
کانون هایی تلاش می کنند تا قوانین نانوشته سرسپردگی را اجرا کنند
او ضمن تاکید بر اینکه سرسپردگی، قوانین نانوشته ای دارد و در جوامعی که چنین سیاستی ترویج می شود، کانون هایی سعی می کنند این قوانین را اجرا کنند، به ذکر این رویه ها و قوانین پرداخت و گفت: قانون اول؛ رسانه ها، احزاب، گروه ها و شخصیت های سیاسی باید تابع محض و سرسپرده این کانون ها باشند. قانون دوم؛ دو حالت برای سرسپردگی تعریف شده است. حالت اول؛ سرسپردگی در رابطه با این کانون ها به این صورت است که دایره ای برای شخص، حزب، رسانه و… تعریف می کنند و تنها در این دایره اجازه فعالیت دارند. حالت دوم؛ می تواند به صورت عروسک خیمه شب بازی باشد که با نخ هایی هدایت شوند.
معتمدی ادامه داد: اصل سوم سرسپردگی این است که رسانه ها، احزاب، گروه ها و… با توجه به شرایطشان، اگر حرف این کانون ها را عیناً بازتاب ندهند باید کنترل و تضعیف شوند. البته شاید شاهد صداهای متفاوت در جامعه باشید ولی این صداها تا زمانی که قوی نباشند و تاثیرگذاری اجتماعی نداشته باشند، آزاد گذاشته می شوند. قانون چهارم؛ شخص، گروه و یا رسانه ای ممکن است سرسپرده باشد ولی بعد از مدتی این کانون ها احساس کنند که قدرتش افزایش یافته و ممکن است در برابر این کانون ها عرض اندامی داشته باشد، به همین دلیل سعی می کنند آن را حذف کنند.
او با ذکر مثالی به توضیح قانون چهارم پرداخت و گفت: انگلیسی ها با برنامه ای رضا شاه را سرکار آوردند و دایره ای (قانون دوم) برای او تعریف کرده بودند تا در آن بتواند فعالیت کند. به محض اینکه به کانون قدرت دیگری به نام آلمان نازی تمایل پیدا کرد، او را به راحتی کنار گذاشتند و اجازه ندادند تا هیچ عکس العملی از خود نشان دهد و او را تبعید کردند.
او ادامه داد: این باور وجود دارد که اینستاگرام یک فضای آزاد تبادل اطلاعات است ولی همین اینستاگرام بعد از شهادت شهید سلیمانی، پست های مربوط به ایشان را حذف کرد. به عبارتی دایره قدرتی برای کاربرانش تعریف کرده که احساس آزادی می کنند ولی وقتی از یک حدی بالاتر می روند، سانسور می کند.
معتمدی در بیان قانون آخر سرسپردگی گفت: چنانچه این سرسپرده رسانه، اشخاص و یا گروه هایی باشند، اگر تخلف یا فسادی انجام دهند به دلیل سرسپردگیشان، نادیده گرفته می شود ولی اگر شخص دیگری(سرسپرده نباشد) کوچکترین تخلفی انجام دهد، بلافاصله با او برخورد می شود و زمینه ای برای حذف و سرکوبش خواهد بود.
ترویج فرهنگ چاپلوسی از تبعات فرهنگ سرسپردگی است
او در ادامه به بیان تبعات فرهنگ سرسپردگی پرداخت و گفت: یکی از تبعات اصلی آن ترویج فرهنگ چاپلوسی است. هرچقدر فرد خود را سرسپرده تر نشان دهد، راحت تر می تواند در سیستم ارتباطات سیاسی بالا برود و هرچه منتقدتر باشد، سرکوب می شود. علاوه بر آن نفوذ در فرهنگ سرسپردگی بیشتر رخ می دهد. یعنی افرادی که خود را سرسپرده نشان می دهند ولی حتی برای سرویس بیگانه کار می کنند و سیستم حاکم متوجه نمی شود چه اتفاقی می افتد.
این عضو هیأت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات به وضعیت سرسپردگی در دوران قبل از انقلاب پرداخت و توضیح داد: دوره رضا شاه برای مطبوعات دوره تاریکی بود و فرهنگ تک صدایی حاکم بود. این فرایند در دوره محمدرضا شاه هم ادامه پیدا کرد. او هم یک سابقه نظامی داشت و به عنوان ستوان دوم از دانشکده افسری فارغ التحصیل شد و در حکومتش هرچقدر جلوتر می رفت، از افراد و رسانه ها فضای سرسپردگی را بیشتر می خواست. به همین دلیل همه احزاب را تعطیل کرد و فقط یک حزب باقی گذاشت. علاوه بر آن تیترها قبل از انتشار بررسی می شد، روزنامه ها کاملاً کنترل شده جلو می رفتند و تحت قانون اول سرسپردگی بودند.
به گزارش شفقنا رسانه، معتمدی در ادامه با اشاره به توصیف فضای ارتباطات در دهه های اول انقلاب گفت: بعد از انقلاب، رهبران در اظهارات خود می گفتند که قرار است یک فرهنگ سیاسی متفاوت شکل بگیرد. مثلا شهید مطهری به آزادی بیان معتقد بود و می گفتند تفکر امر ارزشمندی است و هر چه که می خواهید بنویسید. یا شهید بهشتی هم معتقد بودند هر چه درباره مسیولان می خواهید بنویسید به شرط اینکه درست و واقعی باشد.آنچه در دهه اول انقلاب، ارتباطات سیاسی را محدود کرد دو مسأله بود یکی بحث ترور های سیاسی بود که مجاهدین خلق (منافقین) انجام دادند و دیگری جنگ بود که طبیعتا در زمان جنگ، بسیاری از کشورها فضای جامعه را کنترل می کنند.
او ادامه داد: اما از دهه دوم انقلاب به جای اینکه ما به جلو برویم و ارتباطات سیاسی مناسبی در کشور حکمفرما باشد، متاسفانه نشانه های تلاش برای محدودیت آزادی و تحمیل سرسپردگی در آن بیشتر شده است. از بستن گسترده مطبوعات تا تلاش برای محدود ساختن هنرمندان مشهور تا محدود سازی های سلیقه ای غیر موجه و قدرت محور در فضای مجازی.
معتمدی در ادامه مباحث خود، با ابراز نگرانی از اهداف محدود سازی سلیقه ای فضای مجازی اشاره کرد و گفت: همه این مسایل مقدمه ای برای پرداختن به برخی طرح های کنترل فضای مجازی بود. به نظرم مراقبت می خواهد این گونه طرح ها در ارتباطات سیاسی ، به مثابه تحمیل سلیقه ای خاص و رویکرد سرسپردگی نباشد.
او با اشاره به نتایج افکار سنجی ایسپا و تغییر منبع خبر برای مخاطب گفت: ایسپا در شهریور ۱۴۰۰ یک نظر سنجی انجام داد و از مردم درباره پیگیری اخبار روز جامعه سوال پرسید که این کار را در سال ۹۷ هم انجام داده بود، در این سال، ۵۷ درصد مردم از صدا و سیما اخبار را پیگیری می کردند.اما در شهریور ۱۴۰۰ این در صد به ۴۲ درصد می رسد. در سال ۹۷، ۲۶ درصد از مردم پیگیر اخبار در فضای مجازی و دیگر شبکه های اجتماعی بودند. اما این رقم در سال ۱۴۰۰ به ۴۱ درصد رسیده است.
به گزارش شفقنا رسانه، این دکترای ارتباطات تحلیل کرد: شاهدیم که گستردگی و فراگیری فضای مجازی بسیار زیاد است. به همین خاطر مراقبت می خواهد هدف اصلی برخی طرح ها، تضعیف، و سرکوب فکری در فضای مجازی نباشد.
او با انتقاد شدید از برخی دیدگاه ها درباره کنترل شدید فضای مجازی گفت احساس می کنم برخی می خواهند سیاست سرسپردگی را به جامعه و رسانه ها در شدیدترین وجه تحمیل کنند که اگر چنین شود خلاف آرمان های انقلاب، آزادی ها مصرح در قانون اساسی و در تضاد با رشد و خلاقیت و تعالی جامعه است. ما از منظر ارتباطات سیاسی در شرایط فعلی رتبه خوبی از نظر آزادی و رشد یافتگی به ویژه در حوزه ی رسانه ای نداریم و اگر جریاناتی بخواهند بیش از این آزادی ها را محدود کنند، چه بسا شاهد مرگ تدریجی رسانه های مستقل و خمودی فکری در فضای عمومی و توسعه سطحی گرایی و بی هدفی و افسردگی در ارتباطات مجازی خواهیم بود.
