شفقنا رسانه_استقلال تحریریه ها رابطه معناداری با آزادی صاحبان یک رسانه برای تصمیم گیری دارد. در واقع هر چه یک رسانه بتواند در انتشار یک خبر بدون دخالت و فشار بیرونی فعالیت داشته باشد، قطعاً اعتبار و روایی آن رسانه نزد افکار عمومی بالاتر می رود. گاهی شاهدیم که برخی از رسانه ها با وجود صحت خبر منتشر شده خود، بنابر دلایلی مثل فشارهای یک مقام مسئول، ترس از عواقب آن و… مجبور به تکذیب و یا حذف آن خبر می شوند. سید وحید عقیلی حرفه ای گرایی را از عوامل موثر بر استقلال تحریریه می داند و می گوید: منظورم از حرفه ای گرایی، مسئولیت اجتماعی روزنامه نگاران و پایبند بودن به میثاق های حرفه ای است. این مسائل تعهد به کشف حقیقت، بیان حقیقت و دفاع از آن را بر روزنامه نگاران حرفه ای ملزم می کند. علاوه بر آن مسئله آموزش روزنامه نگاران امری جدی است تا بتوانند آگاهی بیشتری درباره مسائل حقوقی، مسئولیت اجتماعی و… داشته باشند.
سید وحید عقیلی، دانشیار ارتباطات و روزنامه نگاری و رئیس پژوهشکده ارتباطاتِ پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات به بیان عوامل موثر بر استقلال تحریریه می پردازد و به شفقنا رسانه می گوید: عوامل متعددی در رابطه با استقلال تحریریه وجود دارند که می توان به عوامل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و قانونی اشاره کرد. این عوامل مهم هستند و در قوانین و مقررات آمده اند.
او حرفه ای گرایی را یکی دیگر از عوامل موثر بر استقلال تحریریه می داند و می گوید: منظورم از حرفه ای گرایی، مسئولیت اجتماعی روزنامه نگاران و پایبند بودن به میثاق های حرفه ای است. این مسائل تعهد به کشف حقیقت، بیان حقیقت و دفاع از آن را بر روزنامه نگاران حرفه ای ملزم می کند. علاوه بر آن مسئله آموزش روزنامه نگاران امری جدی است تا بتوانند آگاهی بیشتری درباره مسائل حقوقی، مسئولیت اجتماعی و… داشته باشند.
عقیلی ادامه می دهد: از نظر بیرونی هم پرداختن به اینکه روزنامه نگار کیست، چه مسئولیتی دارد، آیا مرامنامه اخلاقی و حرفه ای دارند، چقدر مسئولیت اجتماعی برایشان تعریف شده، آیا مصونیت اجتماعی و حرفه ای هم دارند و… مهم است.
او به بیان نقش عامل قانون در استقلال تحریریه می پردازد و توضیح می دهد: در بحث قانون هم پرداختن به اینکه روزنامه نگار چگونه خود را تعریف کند، مشخصات و ویژگی های روزنامه نگار حرفه ای چیست و… مطرح است. این ها ابتدا باید در درون صنف پاسخ داده شوند و بعد از آن در قوانین جاری مملکت (قانون اساسی و مقررات ریزتر مثل قوانین و مقررات وزارتخانه ها) هم تعریفی داشته باشد. علاوه بر آن ترکیب هیئت منصفه مطبوعات هم اهمیت دارد، یعنی وقتی روزنامه نگار مرتکب خطایی می شود، قضیه چگونه و توسط چه کسانی بررسی می شود.
عقیلی در توضیح عامل اقتصاد در استقلال تحریریه می گوید: یارانه و سوبسیدهایی که دولت به روزنامه ها می دهد، در بطن خود نوعی وابستگی به وجود می آورد و استقلال رسانه را مورد خطر قرار می دهد. بنابراین روزنامه ها و اهالی مطبوعات باید تا حد ممکن از نظر اقتصادی هم غنی باشند و مشکلات مالی کمتری داشته باشند تا بتوانند استقلالشان را حفظ کنند.
گاهی شاهدیم که برخی از دستگاه های اجرایی و مقامات مسئول با وجود صحت خبر به بهانه های مختلف و از طریق اعمال فشار مانع از انتشار اخبار مربوط به سازمانشان می شوند و یا دست به تکذیب می زنند. در چنین شرایطی رسالت رسانه چیست؟ عقیلی پاسخ می دهد: این مسئله روی دیگر سکه جایگاه و نقش روزنامه نگاری حرفه ای است. یعنی اگر روزنامه نگاران جایگاه حرفه ای و نقش کشف حقیقت و بازگویی آن را داشته باشند، کارشان را انجام می دهند، در غیر این صورت همین می شود که الان تیراژ روزنامه ها در ایران نسبت به سرانه اش تقریباً از همه کشورهای دنیا پایین تر است.
او ادامه می دهد: بین جایگاه رسانه و تعریف روزنامه نگار در جامعه با میزان فعالیت اطلاع رسانی شفاف و بیان حقیقت یک رابطه مستقیم وجود دارد. مبارزه با فساد مسئله مهمی در کشور است که روزنامه نگار باید آن را در معنای حرفه ای و با هدف منافع مردم و کشور انجام دهد، نه اینکه خدایی نکرده با هدف اخاذی، پیروی از مطامع و نقشه دشمن به اسم افشاگری حرکتی خلاف حرفه روزنامه نگاری انجام دهد. اگر روزنامه نگاران مسئولیت خود را در زمینه مبارزه با فساد به صورت حرفه ای و متعهدانه انجام دهند بسیاری از ناملایمات، کج رفتاری ها و فسادهای جامعه انجام نخواهد شد.
او تاکید می کند: یکی از بحث های مهم امروز، حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی است. یکی از دلایلی که برای حذف آن مطرح شده این است که در گذشته چیزی حدود ۲۸ تا ۳۰ میلیارد دلار از ارز ۴۲۰۰ تومانی در دولت قبل به کسانی داده شده که به جای آوردن کالای اساسی برای مردم با قیمت پایین، آن را به خرید کالاهای غیراساسی اختصاص داده اند. این یعنی فساد. برخی از این افراد پشتوانه قدرت داشتند. فکر کنید اگر روزنامه نگارانی اقدام این افراد را افشا می کردند چه اتفاقی برای روزنامه نگار و روزنامه اش می افتاد؟ یا اگر روزنامه نگار به موقع و با هدف حل مسئله، افشاگری می کرد کدام فرد یا گروه جرات جلوگیری از افشاگری این روزنامه نگاران را داشت.
عقیلی ضمن تاکید بر اینکه روزنامه نگار باید وظیفه خود را انجام دهد ولی اگر این افشاگری به قیمت تعطیل شدن رسانه و اخراج و دستگیر شدن خبرنگار باشد، این روند(تلاش خبرنگار برای افشای فساد) ادامه پیدا نمی کند. مثال می آورد: در دهه های گذشته یک روزنامه نگار، میزان پاداش و عیدی نمایندگان مجلس را در گزارشی آورده بود و این روزنامه نگار خیلی اذیت شد. سوال این است که اگر این حقوق و عیدی قانونی است بیان این مسئله از سوی روزنامه نگار اطلاع رسانی محسوب می شود، پس چرا باید اذیت شود؟! ما الان بحث خودروسازان، رانت، ارز دولتی، بدهکاران بانکی و… را داریم که اگر خبرنگار براساس مسئولیت اجتماعی و حرفه خود اطلاع رسانی نکند، مطمئن باشید که گروه های فشار و دشمنان نظام در کمال راحتی به کارشان ادامه خواهند داد.
با این اوصاف برای افزایش جسارت خبرنگار با هدف نقد عملکردها و افشاگری فسادها نیازمند چه چیزی هستیم؟ عقیلی پاسخ می دهد: نیازمند مجموعه قوانین و مقررات، حمایت های دولت از خبرنگار و استقلال مالی روزنامه نگار و رسانه هستیم، علاوه بر آن باید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مجلس، قوه قضاییه و… به طور منطقی و علمی قوانین و مقرراتی را با هدف افزایش جسارت خبرنگار در افشای گزارش های فساد تصویب کنند. خبرنگاران هم باید میثاق نامه داشته باشند و به آن متکی باشند، به گونه ای که اگر خبرنگار تخطی کرد، توسط شورایی که اکثراً از صنف خبرنگار هستند، مورد نقد قرار بگیرد.
