امروز : پنج‌شنبه 9فروردینماه 1403 | ساعت : 12 : 07

آخرین اخبار

وزیر ارتباطات عراق: برای فیلتر «تیک تاک» اقدام کردیم

شفقنا- وزیر ارتباطات عراق از ارائه درخواستی به هیئت...

سقوط فروش آیفون در بزرگترین بازار دنیا

شفقنا- فروش آیفون در چین در فوریه نسبت به...

قطع همکاری سیستم پرداخت سامسونگ با میر روسیه

شفقنا- سرویس پرداخت «سامسونگ پی» شرکت سامسونگ الکترونیکس، از...

تلاش آمریکا برای قطع خدمات به ابزارهای تراشه‌سازی چین

شفقنا- یک مقام وزارت بازرگانی آمریکا اعلام کرد واشنگتن...

«غُبارِ غُربت بر آرمان های اخلاقی ! »/ نوشتاری از استاد هادی سروش/ بخش...

شفقنا- حجت الاسلام والمسلمین هادی سروش در سلسله نوشتارهایی...

کدام کشورها دیرتر از بقیه از تورم رها خواهند شد؟/ گزارش اکونومیست

شفقنا آینده- نشریه اکونومیست در گزارشی آماری درباره وضعیت...

ردیابی گوشی سرقتی با چند ترفند ساده

شفقنا- گم کردن یا دزدیده شدن گوشی، تبلت یا...

اولین بانک اسلامی در اوگاندا آغاز به کار کرد

شفقنا- اولین بانک اسلامی در اوگاندا آغاز به کار...

130 قانونگذار بریتانیایی خواستار قطع صادرات سلاح به اسرائیل شدند

شفقنا- قانونگذاران بریتانیا خواستار تعلیق فروش تسلیحات به اسرائیل...

بارش باران و برف در برخی استان های کشور

شفقنا- رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات...

پیش‌بینی فارن‌پالیسی: روسیه در مسیر یک «آینده استالینیستی»

شفقنا آینده- نشریه فارن‌پالیسی در مطلبی نوشت: آینده روسیه به...

شفقنا آینده/ احتمالات پیش‌روی ایران در منطقه؛ نوذر شفیعی: ممکن است مدل چین را در پیش بگیریم/ نیازمند تجدیدنظر اساسی در تاکتیک‌ها هستیم

شفقنا آینده دکتر نوذر شفیعی، استاد روابط بین الملل و عضو سابق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس درباره چشم انداز روابط ایران و همسایگانش می گوید: ما نیازمند تجدید نظر اساسی هستیم که باید به اقتصادی قوی و توانمندی نظامی قدرتمندی منجر شود و به یک پشتیبانی و حمایت مردمی مقتدری بیانجامد در نتیجه به احترام در سطح منطقه ای و بین المللی برای ما می انجامد. اگر بتوانیم چنین مسیری را تشخیص بدهیم و در این مسیر گام برداریم چالش های ما به حداقل ممکن می رسد در غیر این صورت در شرق و غرب و جنوب و شمال دچار چالش خواهید بود.

وی همچنین می افزاید: چند احتمال پیش روی ایران در آینده وجود دارد؛ یا مدل شوروی است که به دلیل فشارهای سنگینی که روی آن بود دچار فروپاشی شد یا مدل کره شمالی که می توانیم ادامه بدهیم ولی با اقتصادی ورشکسته و نارضایتی گسترده یا به سمت ویتنامیزه شدن حرکت کنیم یعنی ارتباطمان را با غرب برقرار کنیم و یا مدل چین را در پیش بگیریم. چینی ها در مقطعی با اصلاحاتی جزئی موفق شدند هم آرمان‌هایش را حفظ کنند و هم به توسعه اقتصادی برسند که امروز بزرگترین رقیب ایالات متحده آمریکا هستند و به نظر من این احتمال برای ایران بیشتر وجود دارد. اگر بخواهیم نظاممان حفظ شود و نفوذ منطقه ای ما حفظ شود و به آرمان های انقلابمان دسترسی پیدا کنیم و هر آنچه که ایده آل های ما است؛ به نظر من تاکتیک های سیاست خارجی ما باید تغییر پیدا کند. ما با یک تغییر تاکتیک می توانستیم الان کجا باشیم که به دلیل سماجت در استراتژی های خاص و تاکتیک های خاص هنوز در این مرحله قرار داریم؟ البته تغییر تاکتیکی که من از آن حرف می زنم تدبیر خاصی می خواهد.

متن گفت وگوی خبرنگار شفقنا آینده با دکتر شفیعی را می خوانید:

_ از روابط ایران و همسایگانش در آینده چه پیش بینی هایی می توان داشت؟ طالبان بر مرزهای شرقی ایران مستقر شده، در شمال غرب ایران با آذربایجان دچار تنش شده و در این حال ترکیه از آذربایجان حمایت می کند، عراق به سمت اتحاد با کشور های عربی می رود و در جنوب نیز کشورهای حاشیه خلیج فارس به سمت صلح با اسرائیل می روند. آیا این چالش ها برای ایران جدی است و تهدیداتی برای آینده ایران به شمار می رود؟

برای اینکه کشوری بتواند از چالش های سیاست خارجی اش عبور کند لازم است در داخل مستحکم باشد

امروزه کشوری نیست که در سیاست خارجی خود با تهدید و فرصت مواجه نباشد. اساسا ‌کارکرد سیاست خارجی این است که تهدیدات را کاهش دهد و فرصت ها را افزایش دهد اما اینطور نیست که فقط سیاستمداران کشور چنین اراده ای داشته باشند بلکه شرایط داخلی کشور و توانمندی اقتصادی و نظامی یک کشور و میزان متحدین خارجی آن کشور و همسازی یا ناهمواری با نظم بین الملل نیز دخالت دارند. برای اینکه کشوری بتواند از چالش های سیاست خارجی اش عبور کند لازم است در داخل مستحکم باشد یعنی مردم به عنوان سرمایه اجتماعی پشت سر یک حکومت باشند و آن حکومت به لحاظ اقتصادی و توانمندی های نظامی قوی باشد و همینطور با محیط منطقه ای و بین المللی خود رابطه ای متعادل و متوازن داشته باشد، این یک نگاه ظاهری به توانایی یک کشور در حل چالش هایش است.

متاسفانه ضعف اقتصادی ما به پاشنه آشیل ما تبدیل شده است

واقعیت این است که ما در همه این حوزه ها با مشکل روبرو هستیم؛ در داخل اقتصادی چندان قوی نداریم و بنابراین متاسفانه ضعف اقتصادی ما به پاشنه آشیل ما تبدیل شده است و رقبا و دشمنان ما از این ضعف برای اعمال فشار بر ما استفاده می کنند. دوم اینکه ما در سطح بین المللی نیز دچار چالش هستیم و به همین دلیل چالش ها همدیگر را تقویت می کنند. به عنوان مثال وقتی که با آمریکا مشکل داریم ترکیه و رژیم صهیونیستی هم تشویق می شوند تا از در چالش با ما وارد شوند یا طالبان وقتی می بیند ما با محیط منطقه ای و بین المللی دچار چالش هستیم آنها هم این چالش ها را نشانه ضعف ما قلمداد می کنند و در نتیجه ممکن است در صدد تحمیل خواسته ها و تمایلات خود به ما بربیایند، بنابراین ما در کل این وضعیت را داریم در شمال دچار چالش هستیم؛ اگر آذربایجان تشخیص ندهد که ما دچار ضعف هستیم به هیچ عنوان جرات نمی کند چنین جسارت هایی را به ایران روا بدارد.

ما و متحدین ما در عراق چه اشکالاتی داشتیم که روز به روز فضای سیاسی را از دست می دهیم؟

تضعیف سیاست خارجی ما به رقبای ما امکان داده بر علیه خود ما وارد میدان شوند

نیازمند تجدید نظر اساسی هستیم که به اقتصادی قوی و توانمندی نظامی قدرتمندی منجر شود

آذربایجان احساس کرده که ایران در داخل دچار مشکل است و خود را از پشتیبانی ترکیه و گرجستان و اسرائیل و آمریکا برخوردار دیده و لذا به خودش اجازه انجام هر کاری را می دهد یا همسایه ما در عراق که وقتی در قدرت شریک ما تزلزلی دیده می شود باز هم می تواند نشانه ضعف ما باشد چرا طرفداران ما نتوانند کرسی های بیشتری را در عراق کسب کنند؟ علت چیست؟چرا بعد از این ماجرا برای کسب مجدد قدرت به سلاح متوصل می شوند؟ ما و متحدین ما در عراق چه اشکالاتی داشتیم که روز به روز فضای سیاسی را از دست می دهیم؟ مجموعه این ها ما را به مسیری هدایت می کند و نشان می دهد مشکلی در کار دولتمردان ما وجود دارد که باعث تضعیف سیاست خارجی ما شده است و همچنین جایگاه ما را تضعیف کرده است، این تضعیف جایگاه به رقبای ما امکان داده بر علیه خود ما وارد میدان شوند نمونه این مساله بحث آذربایجان است. بنابراین ما نیازمند تجدید نظر اساسی هستیم که باید به اقتصادی قوی و توانمندی نظامی قدرتمندی منجر شود و به یک پشتیبانی و حمایت مردمی مقتدری بیانجامد در نتیجه به احترام در سطح منطقه ای و بین المللی برای ما می انجامد. اگر بتوانیم چنین مسیری را تشخیص بدهیم و در این مسیر گام برداریم چالش های ما به حداقل ممکن می رسد در غیر این صورت در شرق و غرب و جنوب و شمال دچار چالش خواهید بود، این چالش ها یا واقعا منطقه ای است و از رقبای منطقه ای ما ناشی می شود و یا اینکه در سطح بین المللی ریشه دارد و به دلیل تعارضاتی که ما با سیستم بین المللی داریم سطح منطقه هم همخوان با سطح سیستم عمل می کند.

– تحریم ها و بحث هسته ای چند دهه انرژی سیاست خارجی ایران را به خود مشغول کرده است، آیا این مساله در روابط ایران با همسایگانش تاثیر دارد؟

چهل و سه سال از انقلاب می گذرد و هنوز هم ما تک محصولی هستیم

امروز عربستان خلا تولیدات نفتی ایران را پر می کند

صد در صد تاثیر دارد. یکی از شعار های ما بعد از پيروزي انقلاب قطع وابستگی از نفت بود حتی گذشته را به دلیل ایجاد اقتصاد تک محصولی محکوم می کردیم، امروز چهل و سه سال از انقلاب می گذرد و هنوز هم ما تک محصولی هستیم. اشکال کار در این است که وقتی تک محصولی هستیم و آن محصول تحت تحریم قرار می گیرد اقتصاد کشور دچار مشکل می شود. هنوز هم که هنوز است تصور می کنیم سیاست های جایگزینی را در پیش گرفته ایم که سایر گزینه ها را جایگزین نفت کنیم ولی واقعیت این است که اقتصاد ما همچنان وابسته به نفت است. وقتی تحریم شدیم نه تنها به دلیل وابستگی به نفت آسیب می بینیم بلکه شرکای منطقه ای ما بسیار خوشحال هستند که در این شرایط خلا حضور ما در بازار نفت را پر می کنند، امروز عربستان خلا تولیدات نفتی ایران را پر می کند. مملکت داری می تواند بهتر از این اتفاق بیفتد.

_ با این رویکردها طی یک دهه آینده در عرصه سیاست خارجی به کجا می رسیم؟

تاکتیک های سیاست خارجی ما باید تغییر پیدا کند

همینکه در سطح منطقه با عربستان تنش زدایی داشته باشیم خود علامت خوبی است

پاسخ به این سوال بسیار سخت است؛ جواب این سوال به آینده پژوهی و سناریونویسی مربوط است و آنجا باید متغیر های متعددی را بررسی کنیم و شرایط متنوعی را ببینیم و بعد بگوییم این ده گزینه پیش ما است. چند احتمال پیش روی ایران در آینده وجود دارد؛ یا مدل شوروی است که به دلیل فشارهای سنگینی که روی آن بود دچار فروپاشی شد یا مدل کره شمالی که می توانیم ادامه بدهیم ولی با اقتصادی ورشکسته و نارضایتی گسترده یا به سمت ویتنامیزه شدن حرکت کنیم یعنی ارتباطمان را با غرب برقرار کنیم و یا مدل چین را در پیش بگیریم. چینی ها در مقطعی با اصلاحاتی جزئی موفق شدند هم آرمان‌هایش را حفظ کنند و هم به توسعه اقتصادی برسند که امروز بزرگترین رقیب ایالات متحده آمریکا هستند و به نظر من این احتمال برای ایران بیشتر وجود دارد. اگر بخواهیم نظاممان حفظ شود و نفوذ منطقه ای ما حفظ شود و به آرمان های انقلابمان دسترسی پیدا کنیم و هر آنچه که ایده آل های ما است؛ به نظر من تاکتیک های سیاست خارجی ما باید تغییر پیدا کند. ما با یک تغییر تاکتیک می توانستیم الان کجا باشیم که به دلیل سماجت در استراتژی های خاص و تاکتیک های خاص هنوز در این مرحله قرار داریم؟ البته تغییر تاکتیکی که من از آن حرف می زنم تدبیر خاصی می خواهد. در هر حال فعلا همینکه در سطح منطقه با عربستان تنش زدایی داشته باشیم خود علامت خوبی برای ما است. البته اگر پایدار باشد و رابطه ما با عربستان به سمت بهبود پیش می رفت قائله آذربایجان اتفاق نمی افتاد، آذربایجان وقتی می بیند ما تنها هستیم و به دشمن ترکیه نزدیک می شویم خود در تغییر رفتار آنها موثر واقع می شود، چون از بخشی از تهدید ها بر علیه خود می کاهید‌. قطعا اگر طالبان و پاکستان بر علیه ما بودند ترکیه به هیچ عنوان با مانور نظامی شما نمی توانست به عقب نشینی قانع شود.

_ تنش ها یا رقابت های منطقه ای می تواند در آینده به جنگ منجر شود؟

ایران در برابر آذربایجان واقعا غافلگیر شد

برخی اتفاقات غیرمنتظره  نشان می دهد حواس ایران باید به خودش باشد که متاسفانه نیست

در سیاست همه چیز امکان پذیر است ولی ما باید تلاش کنیم که چنین اتفاقاتی رخ ندهد یا قبل از وقوع آن کنترل عمل را در دست بگیریم. به عبارتی ما نباید در شرایط غافلگیری قرار بگیریم یا نباید اجازه بدهیم اتفاقی حادث شود و بعد در برابر آن واکنش نشان بدهیم. ایران در برابر آذربایجان واقعا غافلگیر شد چون تصور نمی کردیم آذربایجان بتواند در ارتباط با ما این بحث ها را داشته باشد و اینطور اظهار نظر کند. برخی اتفاقات غیر منتظره هستند و این نشان می دهد حواس ایران باید به خودش باشد که متاسفانه نیست. این نبودن حواس به خود باعث افزایش هزینه های کشور و مردم می شود.

_ تهدیداتی وجود دارد از جمله در بحران آب شاهد تنش هایی مرزی بین ایران و عراق بودیم، در مورد ترکیه نیز ایران در تنش آبی قرار دارد آیا ممکن است در آینده این تنش ها جدی شود؟

امروز یکی از منابع تهدید بر علیه کشورها بحران های هیدروپولتیک است

ترکیه وقتی منابع آبی بالا دست عراق را می بندد این وضعیت در جنوب کشور ما نیز اثرگذار است

ما عملا در بحران قرار داریم ولی به دلیل ضعفی که داریم نمی توانیم رسیدگی کنیم

صد در صد تردید نکنید که امروز یکی از منابع تهدید بر علیه کشورها بحران های هیدروپولتیک است یعنی بحران هایی که به دلیل کمبود آب بروز می کند. وقتی مبادی ورودی آب از افغانستان به سمت شما قطع می شود باید به سمت جنگ حرکت کنیم. امروز بحث حوزه ارس مطرح است، ترکیه وقتی منابع آبی بالا دست عراق را می بندد این وضعیت در جنوب کشور ما نیز اثر گذار است. این اتفاقات رخ داده و آثار آن دیده شده است ولی ما به تازگی لابلای حرفهایمان سعی می کنیم از کنارشان رد بشویم. ما عملا در بحران قرار داریم ولی به دلیل ضعفی که داریم نمی توانیم رسیدگی کنیم چون در کانال های متعددی در سطح منطقه و بین الملل و داخل درگیر هستیم و فرصت رسیدگی برایمان ایجاد نمی شود و ناچارا در برابر برخی از این مسائل مهم با سکوت می گذریم. اگر بحران خوزستان و مشکلات زیست محیطی این استان ناشی از اقدامات ترکیه بر روی رودخانه های خود است که به عراق سرازیر می شدند پس قطعا باید واکنش ایران را در پی داشته باشد ولی ما واکنشی نشان نمی دهیم چون اولین کانالی که به روی ما بسته می شود و بازی در می آورد ترکیه است، این ها تلنگر است و باید حواسمان به خودمان باشد.

_ موضع جمهوری اسلامی طی چند دهه گذشته همواره در قبال غرب موضعی سرسختانه بود و ارتباط خوبی با غرب نداشت ولی به نظر می رسد ایران نسبت به شرق رویکردی آمیخته با وابستگی داشت اما ما در تنش اخیر تهران -باکو حمایتی از روسیه و چین نمی بینیم. ایران در مورد موازنه شرق و غرب در آینده چه رفتاری باید داشته باشد؟

نگاه به غرب کم رنگ و کم رنگتر می شود

ما ناچار به داشتن توازن در سیاست خارجی خود هستیم

این بحث در سیاست خارجی ایران تحت عنوان سیاست متوازن بحث می شود؛ یعنی باید در جهت گیری خود نسبت به کشورهای مختلف نوعی توازن را از جمیع جهات رعایت کنیم. یعنی توازن بین شرق و غرب و توازن بین شمال و جنوب و توازن بین حوزه سیاست و تجارت؛ این مساله مهم است. به طور مثال در مورد کشوری مثل ژاپن و کره جنوبی شما بازار انرژی آنها را تامین می کنید و بازار اقتصادی آنها هستید ولی در حوزه سیاسی با آمریکایی ها کار می کنند منظور من از توازن هم به صورت افقی و عمودی است، افقی کشور ها در مناطق مختلف و عمودی موضوعات متعدد هستند‌. این موارد باید رعایت شوند در گذشته اشتباهاتی وجود داشت یا غربی غربی و یا شرقی شرقی بودیم این اشتباهات باید جبران شود. برداشت من از تاکید دائمی وزیر امور خارجه بر شرق این برداشت را دارم که نگاه به غرب کم رنگ و کم رنگتر می شود و هر وقت این توازن را حفظ نکردیم دچار مشکل می شویم. اولا وابسته می شویم و ابتکار عمل را از دست می دهیم و آن قطب می تواند هر فشاری به ما وارد کند چون به آن نیاز داریم و در این سو چون از قطبی دیگر جدا شده اید به شما به چشم دشمن و یا رقیب نگاه می شود و آن هم فشار می آورد و عملا گویی بین دو لبه قیچی گیر کرده اید. ما ناچاریم با داشتن توازن در سیاست خارجی خود از ظرفیت ها و نفوذ همه بازیگران در راستای منافع ملی کشور استفاده کنیم.

اخبار مرتبط

پاسخ دیدگاه

لطفا نظر خود را وارد کنید
نام خود را بنویسید