شفقنا- سومین جلد دانشنامه کلام اسلامی تحت نظر حضرت آیت الله العظمی سبحانی و مدیریت علمی آیت الله علی ربّانی گلپایگانی منتشر شد.
به گزارش شفقنا به نقل از دفتر حضرت آیت الله سبحانی، دانشنامه كلام اسلامى دانشنامه اى تخصصى است كه به تبيين و تحقيق مفاهيم، مسايل و مدخلهاى كلامى مى پردازد و هدف از تدوين آن، ارائه اطلاعات اصيل و موثّق در عرصه مسائل كلامى به عموم علاقمندان به ويژه پژوهشگران بحثهاى كلامى است.
تا آنجا كه ما اطلاع داريم در جهان اسلام دانشنامه اى كه به علم كلام اختصاص داشته باشد، تدوين نشده است، گستردگى مباحث كلامى از يك سو و فراهم نبودن فرصت و مجال كافى براى بسيارى از كسانىكه علاقمند به فراگیری مسايل كلامىاند از سوى ديگر، نگارش دانشنامه اى را در اين باب ضرورت بخشیده است. به ويژه آنكه در جهان معاصر مسايل جديد كلامى بسيارى نيز بر مسايل قديمى افزوده شده است، براين اساس لازم بود كتاب مرجعى در حوزه مسائل كلامى تدوین شود تا آگاهى از مسائل كلامى به صورت تحقيقى و در عين حال مختصر براى علاقمندان به مسائل كلامى امكان پذير باشد. اقدام به نگارش دانشنامه تخصّصى كلام اسلامى پاسخى به اين نياز مبرم فکری و دينى در عصر حاضر است.
مؤسّس دانشنامه، حضرت آيةاللَّة العظمى جعفر سبحانى و مدیر علمی دانشنامه هم آیت الله علی ربّانى گلپايگانى هستند. شورای علمی دانشنامه (جلد 3 به ترتيب حروف الفبا) نیز عبارتند از: محمدرضا امامینیا؛ حسن ترکاشوند؛ على ربّانى گلپايگانى؛ رسول رضوى؛ عبدالرحیم سليمانى بهبهانى و احمد شجاعى.
اولين گام عملى در نگارش این دانشنامه، شناسايى مدخلهاى كلامى بود، و در اين جهت مدخل هايى كه با (الف) شروع مى شد، محور كار شوراى علمى قرار گرفت و حدود 100 مدخل اصلى براى اين امر شناسايى شد؛ از سوى ديگر همزمان با كار شناسايى مدخلها با توجه به اينكه دسترسى به منابع لازم براى تدوين مقالات كارى دشوار و زمان بر بود، تعدادى از محققان، مسئوليّت پرونده سازى علمى مقالات را عهده دار شدند و در مرحله بعد كار تدوين مقالات علمى توسط اعضاى شورا و ساير محققان كه عمدتاً از اساتيد و محققان مركز تخصصى علم كلام بودند نيز آغاز گرديد. حاصل تلاش این مجموعه منتهی به چاپ جلد اول دانشنامه با حدود 100 مدخل اصلی و 120 مدخل ضمنی در سال 1387 شد.
چنانکه اشاره شد مدخلهای این دانشنامه به ترتیب الفبایی نوشته و چاپ میشود، این روش، اقتضا میکرد که همه مدخلهای دانشنامه (از الف تا ی)، اعم از مدخلهای اصلی، ضمنی و نمایهها، شناسی شود تا کار ارجاعدهی و همپوشانی لازم را داشته باشند و این کار مهم قبلا انجام نشده بود، لذا شورای علمی این مهمّ را در اولویت خود قرار داد و ظرف یک سال همه مدخلهای دانشنامه شناسایی و ارجاعات مربوط انجام شد. سپس در ادامه مدخلهای جلد دوم در اولویت نگارش قرار گرفت و در سال 98 کار تدوین مدخلهای جلد دوم به پایان رسید؛ بدین ترتیب جلد دوم دانشنامه با 55 مدخل اصلی و 180 مدخل ضمنی در همان سال به چاپ رسید.
امّا با پیگیریهای کمنظیر مؤسّس، و تلاشهای فراوان مدیر علمی، شورای علمی، دبیرخانهی دانشنامه و سایر همکاران، این مسیر ادامه پیدا کرد و هماکنون جلد سوم دانشنامه به محضر فرهیخگان و دانشپژوهان عرصه کلام تقدیم میشود.
جلد سوم دانشنامه حاوی 65 مدخل اصلی و 172 مدخل ضمنی است، محور مباحث این جلد، به طور عمده پیرامون خداشناسی و صفات خدا، مباحثی حدیثی در باره امامت و جایگاه اهل بیت، پارهای مباحث پیرامون هستی شناسی، معاد شناسی، برخی از مباحث منطقی، فلسفی مرتبط با علم کلام، و بحثهایی در باره برخی از فرقههاست؛ عناوین مدخلهای اصلی چاپ شده در جلد 3 به ترتیب الفبایی عبارتند از:
تمیّز، تناسخ، توبه، توحید، توحید افعالی، توحید ذاتی، توحید صفاتی، توحید عبادی، تورات، توسل، ثنویت، ثواب و عقاب، جامعه (منبع علم امام)، جبر، جبريّه، جبرئيل (ع)، جدل، جده، جزء لایتجزّی، جسم، جعفریه، جفر (منبع علم امام، جنّ، جنب (صفت خبریه)، جود الهی، جوهر، جهانبینی، جهانی شدن، جهميّه، جهنم، جینیسم، حاکم (اسم الهی)، حال، حجّت، حدوث عالم، حدوث و قدم، حدیث اخوت، حدیث اصحابی کالنجوم، حدیث اقتدا، حدیث الدار، حدیث امان، حدیث تشبیه، حديث ثقلين، حدیث خلفای راشدین، حدیث خیر البشر، حدیث خیرالقرون، حدیث دوازده جانشین، حدیث سدّالابواب، حدیث سفینه، حدیث سلسلة الذهب، حدیث سیدا شباب اهل الجنة، حدیث صدیق اکبر، حدیث علی مع الحق، حدیث غدیر، حدیث فاروق اعظم، حدیث کان الله و لم یکن معه شئ، حدیث کساء، حدیث مدینة العلم، حديث من مات، حدیث منزلت، حدیث وصایت، حدیث یوم الخمیس، حركت، حرکت جوهری، حساب.
یکی از ویژگیهای ممتاز این مجلد، نگارش پرتعداد مداخل حدیثی پیرامون امامت است؛ در این مجلد بیش از 20 مدخل حدیثی، افضلیت و امامت امام علی (ع) و جایگاه اهل بیت (علیهمالسلام) را از منظر شیعه و اهل سنت مورد بحث قرار داده است؛ همچنین اتکای مطالب مدخلها، بر منابع متعدد و متنوع از دیگر ویژگی دانشنامه است به گونهای که گاهی مدخلی با بیش از 100 منبع به نگارش درآمده است.
فرايند نگارش بقیه مدخل ها هماكنون نيز با دقت بيشترى ادامه دارد و به فضل الهی در سالهای آتی بقیه مجلدات این مجموعه، یکی پس از دیگری به چاپ خواهد رسید. برآورد اولیه این است که دانشنامه كلام اسلامى با تدوين همه مدخل ها، در قالب 6 الی 7 جلد به صورت وزيرى به اتمام برسد.
بیتردید کار بشری خالی از نقص و عیب نبوده و نخواهد بود، چنانکه در این مجموعه نیز، عیب و نقصی مشاهده شد مایه سپاس و امتنان خواهد بود که آن را به قم، پردیسان، بلوار امام صادق (ع) مؤسسه امام صادق (ع)، دانشنامه کلام اسلامی ارسال نموده تا در ویرایش بعدی برطرف شود.