مفاهیم اربعین؛ «عدالت» و «مبارزه با تزویر» را اصل قرار دهیم/ یزیدهای زمان را رسوا کنیم/ مظلوم باشیم اما به کسی ظلم نکنیم؛ صحتی سردرودی در گفت و گو با شفقنا

شفقنا- «مهمترین آموزه زیارت امام حسین(ع) این است که زیارت ها، عزاداری ها و هر کاری که به نام امام حسین(ع) انجام می‌شود، به گونه‌ای باشد که امثال یزید ها را رسوا کند، ما را در زندگی عادل تر و منصف تر کند، ظلم نکنیم و زور نگوییم و هوادار زورگویان و ظلم کنندگان نباشیم.»

حجت الاسلام و المسلمین صحتی سردرودی، محقق و عاشورا پژوه بیان کرد: زیارت آرامگاه امام حسین(ع) به این دلیل که باعث گسترش عدالت، انصاف، افشای ظلم و رسواسازی ظالمانی بود که از اسلام و قرآن و پیامبر(ص) دم می زدند، دارای هزینه بالایی بود؛ برای همین ثواب بسیار نیز داشت.

وی معتقد است: در این روزگار نیز زمانی عزاداری ها و زیارت ها ثواب دارد و برای دنیا و آخرت مفید است که در مسیر توسعه عدالت و انصاف، و مهم تر از آن رسواسازی ستمگرانی که نقابی از تزویر و ریا با ادعای دین و قرآن به صورت زده‌اند، باشد؛ همان کاری که امام حسین(ع) با یزید کرد.

حجت الاسلام و المسلمین محمد صحتی سردرودی در گفت وگو با شفقنا درباره مفاهیم اربعین و آموزه‌های اربعین حسینی برای امروز، اظهار کرد: مبرهن و روشن است که زیارت امام حسین(ع) مقوله ای در حاشیه حج و عمره است؛ در عصر حضور ائمه به خصوص در زمان حیات امام باقر(ع) و امام صادق(ع)، به زیارت مزار امام حسین(ع) بسیار تأکید می شد و این تأکید به قدری بود که ائمه فرمودند ثواب یک بار زیارت آرامگاه امام حسین(ع) بیشتر از دهها بار حج و عمره با همراهی حضرت محمد(ص) یا جهاد در راه خدا آن هم در رکاب حضرت محمد(ص) است.

سردرودی ادامه داد: سوالی که همیشه مطرح بوده، این است که به چه دلیل ثواب زیارت بارگاه امام حسین(ع) از حج عمره که در قرآن بر آن تاکید شده آن هم در رکاب حضرت محمد و جهاد در راه خدا، بیشتر است!؟ ابتدا به نظر می‌آمد که اینها ساخته غالیان است که در محبت امام حسین(ع) غلو می کنند، اما با بررسی بیشتر در کتاب کامل الزیارات ابن قولویه و وجود سندهای زیاد آن هم سندهای صحیحه نمی‌توان تردید داشت که اینها سخنان ائمه(ع) هستند، تا آنجا که در یک منظومه فقهیِ متعلق به سید بحرالعلوم وقتی به حج عمره و سپس زیارت می رسد، می گوید: «و من حديث كربلا و الكعبة / لكربلا بان علوّ الرّتبة؛ ثواب زیارت کربلا از حج عمره هم بیشتر است.» !

سفارش امام صادق (ع) به شیعه عراقی 

وی افزود: در روایتی آمده که یک فرد عراقی نزد امام صادق (ع) می آید و امام صادق (ع) از او می پرسد که اهل کجاست، در نهایت مشخص می شود که محل سکونت آن فرد عراقی به کربلا نزدیک است. امام صادق(ع) می فرماید: آیا به زیارت آرامگاه جدم حسین(ع) می روید، شیعه عراقی می گوید: گاهی دور از چشم حکومتی ها می رویم، اما گاهی نیز می ترسیم و از دور زیارت می کنیم. در آن مجلس دیگران پرسش های دیگری مطرح می‌کنند، پس از گذشت مدتی شیعه عراقی خداحافظی می کند که امام صادق(ع) با صدای بلند به او می گوید: «برادر عراقی لا تدع زيارة المظلوم؛ زیارت مظلوم را فراموش نکن.»

راز پنهان در واژه «مظلوم»

صحتی سردرودی عنوان کرد: بیش از دو دهه برای من به عنوان یک عاشورا پژوه این پرسش مطرح بود که چرا این اندازه بر ثواب زیارت بارگاه امام حسین در کربلا تأکید شده و پاسخ را در واژه «مظلوم» یافتم. آنچه در قرآن اصل است این است که عدالت گسترش پیدا کند و انسان ها با عدالت، عدل و انصاف زندگی کنند. خداوند در قرآن می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ» یا در آیه دیگری می فرماید: « وَلا يَجرِمَنَّكُم شَنَآنُ قَومٍ عَلىٰ أَلّا تَعدِلُوا اعدِلوا هُوَ أَقرَبُ لِلتَّقوى؛ در هر حال عدالت را در نظر داشته باشید و عادلانه زندگی کنید ولو اینکه دشمن شما انصاف و عدالت را رعایت نکند.» به این دلیل بر عدل و عدالت تأکید شده چون عدالت از هر چیزی به تقوا نزدیک تر است. نقطه مقابل عدالت ظلم است و هر چیزی را با ضد آن می شناسند، از سوی دیگر در وصیتنامه حضرت علی(ع) در نهج البلاغه توصیه هایی آمده که می فرمایند: «کونا لِلظّالِمِ خَصماً وَ لِلمَظلومِ‌ عَونا؛ در همه عمر خود خصم و دشمن ظالم باشید و یار و یاور مظلوم باشید.» حمایت از مظلوم و مخالفت با ظالم یک توصیه اکید قرآن، پیامبر(ص) و پیشوای اول شیعیان است.

این عاشورا پژوه گفت: در دوره حیات ائمه حج عمره مقوله ای حکومتی شده بود، چه در عصر بنی امیه و چه در عصر بنی عباس خلفا امیرُ الحاج تعیین می کردند، وعاظ و سلاطین را می گماشتند، حاجیان را کور به حج عمره می بردند و کورتر بر می گردانند یعنی به واسطه آخوندهای درباری آنقدر به گوش آنها اسلام دروغین را تبلیغ می کردند تا ظلم‌های خلفا را توجیح کنند. اما زیارت کربلا خودجوش و مردمی بود و حکومت ها در آن نقشی نداشتند، لذا با زیارت آرامگاه امام حسین(ع) عدالت توسعه می یافت و ظلم و ظالمان رسوا می شدند. دلیل تأکید ائمه بر ثواب زیارت آرامگاه امام حسین(ع) این بود که زیارت بارگاه امام حسین(ع) را خاک ریز اول مبارزه با ظلم می‌دانستند، آن هم مبارزه با «ظلمی» که مقدس جلوه داده می‌شد.

صحتی سردرودی با بیان اینکه کسانی مرتکب این ظلم ها می شدند که مدعی جانشینی پیام آور خدا و ادامه دهنده راه و مسیر آن حضرت بودند، از سوی دیگر خلفا، حکام و مستبدان نسبت به زیارت آرامگاه امام حسین(ع) بسیار حساس بودند. به نوشته شیخ عباس قمی در کتاب تَتمّةُ الْمُنْتَهی، متوکل عباسی 17 بار دستور داد آرامگاه امام حسین(ع) را تخریب و با خاک یکسان کردند، همان شب شیعیان دور از چشم حکومتی ها علامتی گذاشتند و دوباره برای حضرت آرامگاهی ساختند. خلفای جور نسبت به زیارت آرامگاه امام حسین(ع) حساس بودند، پاها را قلم می کردند و دست ها را می‌بریدند. زیارت آرامگاه امام حسین(ع) به این دلیل که باعث گسترش عدالت، انصاف، افشای ظلم و رسواسازی ظالمانی بود که از اسلام و قرآن و پیامبر(ص) دم می زدند، دارای هزینه بالایی بود؛ برای همین ثواب بسیار نیز داشت.

اگر زیارت در مسیر توسعه عدالت نباشد، فایده ای ندارد

وی افزود: امروز نیز اگر زیارت ها اعم از زیارت روز عاشورا، روز عرفه، اربعین، پیاده روی ها به گونه ای برنامه‌ریزی شود که در مسیر توسعه عدالت و انصاف و در مسیر رسواسازی ستمگران و مستبدان دینی باشد، آن ثواب ها را خواهد داشت؛ اما اگر امروزه نیز مانند حج عمره در آن روزگاران ، حکام و دولت‌ها و حکومت‌ها کسانی را تعیین کنند تا در این سفرهای زیارتی با یک دستورالعمل حکومتی از زمامداران و حکام پشتیبانی و حمایت، و ستمگران و مستبدان را دعا کنند، تبدیل به همان حجی می‌شود که در دوره حیات ائمه در دست خلفای بنی امیه یا بنی عباس اسیر بودند، آن زمان ثواب نخواهد داشت. اگر این زیارت ها برای توجیهِ ظلمِ ظالمان باشد نه تنها ثواب ندارد بلکه گناه و حرام است. زمانی عزاداری ها و زیارت ها ثواب دارد و برای دنیا و آخرت مفید است که در مسیر توسعه عدالت و انصاف، و مهم تر از آن رسواسازی ستمگرانی که نقابی از تزویر و ریا با ادعای دین و قرآن به صورت زده‌اند، باشد؛ یعنی همان کاری که امام حسین(ع) با یزید کرد. سیدالشهداء مشروعیت حکومت یزید که ادعای خلیفه النبی می‌کرد را شکست و اگر این زیارت ها امروزه باعث شکست مشروعیت حکومت های یزید های زمان در کشورهای مختلف شود، ثواب خواهد داشت در غیر این صورت فایده ای ندارد.

این عاشورا پژوه ادامه داد: مهمترین آموزه زیارت این است که زیارت ها، عزاداری ها و هر کاری که به نام امام حسین(ع) انجام می‌شود، به گونه‌ای باشد که امثال یزید ها را رسوا کند، ما را در زندگی عادل تر و منصف تر کند، ظلم نکنیم و زور نگوییم و هوادار زورگویان و ظلم کنندگان نباشیم. امام علی(ع) در نهج البلاغه می فرمایند: «اِقدَمُوا علَى اللّه مَظلومِينَ، و لا تَقدَموا علَيهِ ظالِمِينَ» به گونه ای زندگی کنید که وقتی از این دنیا می روید، در نزد خداوند مظلوم بروید، اما ظالم نروید. مهمترین آموزه مکتب امام حسین(ع) این است که اگر در زندگی میان دو راه ماندیم که مظلوم باشیم یا در صف ظالمان و راه سومی نداشتیم، عقل و شرع حکم می کند و شیعه امام حسین(ع) ترجیح می دهد که مظلوم باشد، اما ظالم نباشد.

صحتی سردرودی گفت: در روایتی آمده که مومن پنج علامت دارد، یکی از این علامت ها زیارت اربعین است. البته در سند این روایت تردید کردند، اما به هر حال در فرهنگ مردم و عرف اجتماع مسلمانان و پیروان ائمه معصومین همیشه زیارت اربعین وجود داشته است، اما امروزه پیاده روی اربعین که به خاطر کرونا تعطیل شد، آنقدر در دنیا انعکاس پیدا کرد که شیعیان را با دو واژه عاشورا و اربعین در دنیا می‌شناسند. حتی یووال نوح هراری نویسنده اسرائیلی که خود مخالف صهیونیست‌هاست کتابی دارد به نام «21 درس برای قرن 21» در این کتاب درباره زیارت اربعین امام حسین(ع) و پیاده روی شیعیان امام حسین(ع) یک صفحه بحث می کند، گرچه برداشت او از فرهنگ امام حسین(ع) و عاشورا و زیارت کاملاً اشتباه است، اما این رویداد به گوش ایشان هم رسیده و باعث شده که به این موضوع حساس شود و به آن بپردازد. پیاده روی اربعین فرصتی است که شیعیان خود را نشان دهند و صدای خود را به گوش جهانیان برسانند.

وی ادامه داد: در قرن اول تا پنجم، مسلمین به دو گروه تقسیم می شدند، به نیمی از آنها «اشاعره» می گفتند که ظاهرگرا بودند و به گروه دیگر یعنیمعتزله و شیعه «عدلیه» می گفتند؛ بنابراین شیعیان در دوره حضور ائمه به عدلیه بودن شناخته می شدند، یعنی اصل در مکتب شیعه عدالت است. مکتب شیعه دو اصل و اساس دارد، اولین اصل و رکن و پایه «عدل» و سپس «امامت» است. ابتدا باید صدای عدل که اصلی ترین اصل در مکتب شیعه است را به گوش جهانیان برسانیم و سپس امامت را معرفی کنیم.

صحتی سردرودی در پایان گفت: متاسفانه عده‌ای اولویت عدالت قبل از امامت را وارونه جلوه می دهند یعنی حساسیتی که نسبت به امامت با مقوله ها و عناوین مختلف مثل ولایت و مودت داریم، نسبت به عدالت نداریم در صورتی که امامت زمانی ارزش دارد که مبتنی بر عدالت باشد وگرنه امامت نه تنها حسن و ارزشی ندارد بلکه ممکن است به ضد ارزش تبدیل شود. قرآن می فرماید: «فَقاتِلوا أَئِمَّةَ الكُفرِ» یعنی کفر هم ائمه دارد.یا در آیه دیگری آمده است: «وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً يَدْعُونَ إِلَي النَّارِ؛ برخی از امامان مردم را به دوزخ می کشانند.» بنابراین امامت به خودی خود قداست ندارد و زمانی ارزشمند است که مبتنی بر عدالت باشد همانطور که آیه شریفه می فرماید: «إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ؛ پس از اینکه حضرت ابراهیم(ع) تمام کلمات الهی را گرفت، خدا هر چه لازم بود به او وحی کرد، آخرین وحی این بود که ما می‌خواهیم تو را برای مردم امام قرار دهیم، حضرت ابراهیم(ع) گفت که فرزندان من هم از پیشوایان و رهبران مردم باشند، خداوند پاسخ داد: عهد من به ستمگران و ظالمان نمی رسد.» یک رهبر و امام یک عمر عادل باشد، یک بار ظلم کند از امامت ساقط است و اطاعت از او واجب نیست. به تعبیر دیگر عدالت اصل و امامت تابع آن است؛ زیارت اربعین نیز از شاخه‌های امامت در مکتب شیعه است که بدون عدالت نمی تواند مفید فائده ای باشد.