شفقنا آینده- یک کارشناس مسائل ژئوپلیتیک درباره مهم ترین اولویت های دولت بعد ایران در عرصه سیاست خارجی معتقد است: باید با کشور های همسایه و با همه دنیا تبادل داشته باشیم. منظور از سیاست نه شرقی نه غربی حفظ استقلال کشور است نه اینکه به شرق یا به غرب بچسبیم، بلکه باید توازن ایجاد شود. دولت جدید وظایفی در سیاست خارجی دارد که امیدواریم با توافقی که در وین می شود، تحریم ها برداشته شود و دولت بتواند این استراتژی پولتیکی را پیاده کند. براین اساس دولت دو وظیفه مهم دارد؛ یکی اینکه بتواند کشور را با توجه به این تحریم های سخت از انزوا در بیاورد و بعد در درجه اول همسایگان و دوم منطقه و سوم با جامعه جهانی روابط خود را براساس یک اعتماد سازی آغاز کند و بتواند با این باز شدن رابطه با کشورها، تکنولوژی و توسعه را به کشور وارد کند.
دکتر عبدالرضا فرجی‌راد، در بخش نخست گفت وگو با خبرنگار شفقنا آینده در پاسخ به این سوال که فکر می کنید مهم ترین اولویت های دولت بعدی ایران چه باید باشد و جایگاه عرصه سیاست خارجی در این خصوص چیست؟ اظهار داشت: ما در طول دو دهه اخیر با تحریم های کمرشکن بین المللی روبرو بودیم، این تحریم ها باعث شد کشور ما از هر نظر تهی شود؛ از نظر فکری و نخبگانی، توسعه و منابع مالی، منابع انسانی و مهمتر از همه اینکه مردم رویکردی دیگر پیدا کردند. پس مردم انتظاراتی دارند؛ اولا انتخاباتی برگزار شود که در آن سهیم باشند و با امید رای بدهند نه اینکه فقط رای بدهند بلکه کسی که انتخاب می شود تحولاتی سیاسی و اجتماعی در کشور بوجود بیاورد. لذا من این تحولات را بر پایه واژه ای ژئوپولتیکی تعریف می کنم. ما در ژئوپولتیک واژه ای به نام «استراتژی ژئوپولتیکی» داریم یعنی شرح وظیفه دولت در سیاست خارجی که بر اساس برنامه ریزی برای سیاست خارجی داخل کشور را به توسعه می رساند.
ما باید استراتژی ژئوپلتیکی داشته باشیم
در درجه اول همسایگان و دوم منطقه و سوم با جامعه جهانی روابط خود را شروع کنیم
وی افزود: ما باید استراتژی ژئوپلتیکی داشته باشیم یعنی دولت جدید وظایفی در سیاست خارجی دارد که امیدواریم با توافقی که در وین می شود و برجام به جای خود بر می گردد و تحریم ها برداشته می شود دولت بتواند این استراتژی پولتیکی را پیاده کند. براین اساس دولت دو وظیفه مهم دارد؛ یکی اینکه بتواند کشور را با توجه به این تحریم های سخت از انزوا در بیاورد. ما نمی توانیم شعار بدهیم که در انزوا نیستیم ما کاملا در انزوای اقتصادی هستیم. همانطور که رییس جمهور کشور می گوید ما حتی پول نداریم و حتی اگر پول داشته باشیم کسی به ما واکسن هم نمی دهد. پس ما باید در درجه اول همسایگان و دوم منطقه و سوم با جامعه جهانی روابط خود را براساس یک اعتماد سازی آغاز کنیم و بتوانیم با این باز شدن رابطه با کشورها، تکنولوژی و توسعه را به کشور وارد کنیم و مردمان و تجار ما رفت و آمد کنند و از همه مهمتر سرمایه وارد کشور کنیم.
برای توسعه باید برنامه ریزی ملی بزرگی داشته باشیم
تحریم ها به ما نشان داد نمی توانیم از اقتصاد جهانی جدا باشیم
وی با بیان اینکه ما نه تنها در کشور سرمایه گذاری نداریم یا ناچیز هستند بلکه آن هایی که قبلا سرمایه گذاری می کردند امروز سرمایه های خود را در خارج از کشور به کار می گیرند. مقدار قابل توجهی از سرمایه های کشورمان در کشور های همسایه به کار گرفته شده است. این سرمایه ها باید برگردند و سرمایه گذاران خارجی با خاطر آسوده بیایند و سرمایه گذاری کنند. به آنها اطمینان بدهیم و قوانین را اصلاح کنیم از همه مهمتر برخی از نسل تحصیلکرده ما که از کشور خارج شده اند، حداقل بخشی از این افراد برگردند. باید در داخل کشور برای توسعه برنامه ریزی ملی بزرگی داشته باشیم اگر اولی درست نشود دومی هم درست نمی شود، اقتصاد جهانی به هم پیوند خورده است اگر تحریم ها را قبول نداشتیم امروز باید قبول کنیم چون تحریم ها به ما نشان داد نمی توانیم از اقتصاد جهانی جدا باشیم و کشور به توسعه برسد.
استراتژی ملی داشته باشیم
از 2500 کیلومتر ساحل آبی جنوب اصلا استفاده نمی کنیم
باید توسعه را به جنوب ببریم
فرجی راد تصریح کرد: بنابراین باید اولی را حتما درست کنیم و زمینه اش را فراهم کنیم بردباری مان را بالا ببریم و سعی کنیم تنش های منطقه ای را کم کنیم و به همسایه ها اطمینان بدهیم و گفتگو کنیم و نترسیم. حرفهای ما منطقی است و با آن اساس کار را پیش ببریم و سپس به داخل بپردازیم و استراتژی ملی داشته باشیم. تفاوت استراتژی ملی با استراتژی ژئوپولتیکی این است که ژئوپولتیکی بیشتر به شرح وظیفه دولت در خارج می پردازد ولی استراتژی ملی به شرح وظیفه دولت در داخل می پردازد و در فکر توسعه است. صنعت نفت و گاز ما شدیدا ضربه خورده است و 400 تا 500 میلیون دلار نیاز است تا احیا شود. اولین کاری که باید بکنیم برنامه ریزی برای توسعه ملی است. یکی از عقب ماندگی های ما این است که ما از 2500 کیلومتر ساحل آبی جنوب اصلا استفاده نمی کنیم. وقتی ایران را با کشور های عرب جنوب خلیج فارس مقایسه می کنید می بینید آنها از ساحل خود استفاده می کنند و شهر های بزرگی ساخته اند حتی مهاجران زیادی را برای آباد کردن این شهر ها پذیرفته اند؛ شهرهایی مثل دبی و دوحه و جده همه شهرهای بزرگی شده اند که دنیا به این شهرها توجه می کند اما ما در شمال خلیج فارس هیچ امکاناتی نداریم. جمعیتی عظیم داریم که فقط در شهرهای کلان مثل قم و مشهد و اصفهان و در حاشیه شهر ها با کمترین امکاناتی انباشته شده اند و مشکلات محیط زیستی بوجود آورده اند؛ مثل آلودگی محیط زیست و کمبود هایی که وجود دارد. باید توسعه را به جنوب ببریم و از چابهار و گوادر در جنوب شرقی تا خرمشهر را توسعه دهیم.
نسل جدید ما باید بتواند در قالب استارتاپ ها از تکنولوژی جدید استفاده کند
این کارشناس مسائل ژئوپلیتیک با بیان اینکه باید یک سری شهرها را برای توسعه تعریف کنیم و از شرکت های داخلی و خارجی دعوت کنیم تا در توسعه ای هماهنگ با قوانینی که ما تعیین می کنیم سرمایه گذاری کنند و هم آنها و هم کشور ما سود ببرد گفت: به این ترتیب مهندسین و کارگران ما هم مشغول می شوند و سود می برند. تجربه جنوب خلیج فارس موجود است و نگوییم نمی شود. ما هم توان و نیروی انسانی آن را داریم و هم از نظر تکنولوژی کمبود داریم و عقب افتاده ایم بنابراین باید نسل جدید ما که فارغ التحصیل شده است بتواند در قالب استارتاپ ها از تکنولوژی جدید استفاده کند. بنابراین اگر این توسعه را از جنوب شروع کنید امکاناتی که به نام مناطق آزاد ارائه می دهید و فرصت هایی که بوجود می آورید همه باعث می شود بسیاری از این جوان ها و کارگرها و مهندسین مشغول کار شوند. امروز بیکاری در کشور ما بی داد می کند همه این ها به سمت جنوب حرکت می کنند و حقوق می گیرند و صاحب خانه و زندگی و ماشین خوب می شوند و امیدوار خواهند شد. در کشور شرکت های داخلی و خارجی خوبی تاسیس می شود باید از تجربه دیگر کشور ها هم استفاده کرد. باید از چابهار به خوبی بهره برد اگر این شهر را به شهری شبه جهانی تبدیل کنیم و سرمایه گذاری های داخلی و خارجی داشته باشیم چابهار فقط منطقه خودش را توسعه نمی دهد تا مرز افغانستان و شمال شرقی کشور را توسعه می دهد و بخشی از این توسعه وارد منطقه کویری و بیابانی ما می شود و این مناطق هم آباد می شود.
کمبود آب در دنیای امروز و در قرن 21 معنی ندارد
ما باید روی همسایگانمان حساب ویژه باز کنیم
ما می توانیم روابطی که با چینی ها ایجاد کردیم را با ترکیه برقرار کنیم
وی تصریح کرد: امروز تکنولوژی های پیشرفته اجازه می دهند که شما از آب های دریا به خوبی استفاده کنید. ما مرتبا می گوییم کمبود آب داریم، کمبود آب در دنیای امروز و در قرن 21 معنی ندارد. چطور همه کشورهای جنوب خلیج فارس که یک قطره آب شیرین ندارند از دستگاه های آب شیرین کن استفاده می کنند. برخی 100% و برخی 60% از این تکنولوژی ها استفاده می کنند. چطور ما نمی توانیم استفاده کنیم و نمی توانیم این آب را به مناطق شمالی تر بیاوریم؟! به این ترتیب در جنوب، شهرهای جدید می سازیم و شهرهای بزرگ ما نفس می کشد. همه صاحب شغل می شوند و امیدی در کشور ایجاد می شود و خارجی ها و همسایگان ما می آیند و می روند. ما باید روی همسایگانمان حساب ویژه باز کنیم و خودمان را وابسته به ارز های معتبر بین المللی نکنیم. ما می توانیم به تدریج روادید را برداریم و با عراق و کشورهای جنوب خلیج فارس وارد ارتباط نزدیک بشویم. در حال حاضر با عربستان گفتگو می شود و انشاا… مشکلات حل می شود. ظرفیت همکاری ما با پاکستان بسیار بالا است، این کشور 220 میلیون جمعیت دارد ولی ما از این ظرفیت استفاده نمی کنیم. اقتصاد ایران و پاکستان می تواند مکمل هم باشد. همچنین افغانستان و آسیای مرکزی که ما از نظر فرهنگی بسیار به هم نزدیک هستیم. همچنین قفقاز و ترکیه. کشور ترکیه تمام تکنولوژی ها را وارد کرده و به توسعه رسیده است. ما می توانیم روابطی که با چینی ها ایجاد کردیم را با ترکیه برقرار کنیم. پول ما باید ثبات بگیرد و دلار 4 تومانی 25 تومان نشود که آنها رغبت کنند با ما کار کنند. پول ما باید ثبات بگیرد و بر اساس این ثبات توافقاتی داشته باشیم و کشور های همسایه بر اساس پول هم تبادل کنند. این کار حجم تبادل کالا را بالا می برد و گردشگری را افزایش می دهد و مردمان این کشور ها می توانند با هم تبادل داشته باشند.
باید از ظرفیت های همسایگانمان استفاده کنیم
آمریکا دیگر منافع سابق خود را در منطقه ندارد
وی ادامه داد: ظرفیت های بالایی در کشور ما وجود دارد. گفته می شود هر کشوری که همسایه های بیشتری دارد می تواند از موفقیت های بیشتری برخوردار شود. ما 15 همسایه داریم، کدام کشور این همه همسایه دارد؟ باید از ظرفیت های همسایگانمان استفاده کنیم و آنها هم می توانند از ظرفیت های ما استفاده کنند. باید طوری برنامه ریزی کنیم که بخشی از نیروی انسانی تربیت شده در دانشگاه های ما وارد این کشور های همسایه شوند و کار کنند و مازاد این تحصیلکرده ها برای کار به کشورهای همسایه بروند، همانطور که کارگران افغانی در ایران کار می کنند. باید تبادلات زیادی با همسایگان داشت و با کشورهای دورتر نیز تبادلاتی داشت. من حتی عقیده دارم باید با آمریکا وارد گفتگو بشویم، آمریکا دیگر منافع سابق خود را در منطقه ندارد و کمتر به دنبال تنش و آشوب است. آمریکا می خواهد به سراغ چین برود و در آن سمت تمرکز داشته باشد تا چینی ها نتوانند به سرعت روی دست آمریکا بلند شوند و اقتصاد دنیا را در بغل بگیرند ،بنابراین برای ایران ظرفیت های بزرگی برای کار کردن وجود دارد.
باید با همه دنیا تبادل داشته باشیم
با شرق و غرب توازن ایجاد کنیم
فرجی راد در مورد اینکه آیا نگاه صرفا به شرق یا صرفا به غرب باید تعدیل شود؟ گفت: بله؛ ترکیه و امارات و سنگاپور نمونه هایی است که داریم. سنگاپور چرا این همه توسعه یافته است؟ سرمایه گذاران چینی در این کشور کار می کنند و با آمریکا هم روابط خوبی دارد. امروز چینی ها در امارات متحده عربی شهر مصنوعی می سازند. ترکیه بیشترین تکنولوژی خود را از غرب گرفته ولی تمام واکسن خود را از چین وارد کرده است و 21 میلیون واکسن چینی زده است. ما می توانیم با چین کار کنیم، این توافق خیلی خوب است ولی باید در بقیه توافقات حواسمان جمع باشد و به تبلیغات هم توجه نکنیم و در کنار آن با غرب هم رابطه داشته باشیم. باید با کشور های همسایه و با همه دنیا تبادل داشته باشیم. منظور از سیاست نه شرقی نه غربی حفظ استقلال کشور است نه اینکه به شرق یا به غرب بچسبیم، بلکه باید توازن ایجاد شود. تکنولوژی ها متفاوت است و ما باید از تکنولوژی های متفاوتی استفاده کنیم. آنها هم باید به رقابت بیفتند وقتی امتیازی به کشور خاصی می دهیم او هم طاقچه بالا می گذارد و هزینه ها را برای ما بیشتر می کند.
باید در دولت بعدی یک استراتژی ژئوپولتیکی تعریف کنیم
این کارشناس مسایل منطقه در مورد اینکه دولت بعدی در یک دهه پیش رو با چه چالش هایی روبرو خواهد بود؟ اظهار داشت: چالش بزرگ ما در حوزه سیاست خارجی است. ما باید در قالب استراتژی ژئوپولتیک کاری کنیم که بتوانیم با همه کشور ها کار کنیم. ما می دانیم که آدم دیوانه ای در آمریکا بر سر کار آمد که توافق برجام بهم خورد. ترامپ در چندین مصاحبه گفت این چه برجامی بود که فقط ما ضرر آن را دیدیم. قراردادهایشان را فرانسوی ها و اروپایی ها بستند این ها در واقع نمی خواهند سودی به رقبا برسد. اروپا ار نظر اقتصادی رقیب آمریکا است و روسیه نیز در حوزه انرژی رقیب ژئوپولتیکی آمریکا است و به اروپا نفت و گاز می دهد و این چیزی است که آمریکا نمی خواهد ببینید. آمریکا با آلمان چه کاری می کند می گوید تو متحد من هستی ولی لوله صادرات نفت و گاز کشیده اید و از روسیه انرژی می خرید درحالیکه در امنیت به من تکیه کرده اید، در پیمان ناتو هستید ولی انرژی خود را از جای دیگری می خرید؟! این ها مسائلی است که در دنیای امروز مهم است. مذاکرات وین امروز سرعت گرفته است مثلا در بخش اقتصادی که شنیده ام تمام شده است مساله به توافق 25 ساله ایران و چین مربوط شده بود یعنی آن توافق موجب شد آمریکایی ها امتیاز بدهند یعنی ما از یک رقابت ژئوپولتیکی بهره می بریم. باید این رقابت ها وجود داشته باشد تا ما منافعمان را از این بین بیرون بکشیم. اولین کار ما بعد از برجام، هر دولت دیگری که بیاید این است که یک استراتژی ژئوپولتیکی تعریف کنیم. اگر نه مشکلات داخلی و ناامیدی مردم به جایی رسیده که لبریز می شود، چه کسی در ایران می تواند مسکن تهیه کند؟! حتی با حقوق بیست میلیونی هم نمی تواند در منطقه مرکزی شهر یک مسکن بخرد. بنابراین مسکن و ماشین و خورد و خوراک مساله مردم است. سال گذشته برای 4 عدد میوه 15 هزار تومان می دادند و امروز همان مقدار را به 200 هزار تومان خریداری می کنند این مشکلات به دلیل انزوای سیاسی و اقتصادی برای کشورمان ایجاد شده است. باید این ها در قالب استراتژی ژئوپولتیکی اصلاح شود. این بحث بسیار اساسی است.
ادامه دارد…
