شفقنا- نایب رئیس مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم با بیان اینکه کسانی که بیانشان آمیخته از نکته های اخلاقی و دینی است، کرامت و بزرگ منشی در وجود آنهاست، بیان کرد: گفت وگوهایی که در آن دردهای اجتماعی جامعه بشری بیان می شود و راه حل آنها را ارایه می دهد و منشأ مناسبات برادرانه، معیشتی، خدماتی خالصانه و کمک های مؤمنانه در پی داشته باشد، همه این گفت وگوها عبادت هستند و هر سخنی که کرامت، فضایل و انسانیت را از انسان بزداید، سخن شیطان است.
حجت الاسلام والمسلمین سید جلال رضوی مهر در گفت وگو با شفقنا، درباره گفت وگو و آداب گفت وگو با استناد به قرآن کریم، اظهار کرد: یکی از آداب مورد تأکید قرآن زیبا سخن گفتن، به موقع سخن گفتن و با نرمی سخن گفتن است. «قول لین» همواره مورد سفارش قرآن است تا آنجا که می فرماید: «فَقُولا لَهُ قَوْلًا لَيِّناً» اگر به این آیه قرآن دقت کنیم، دریافت خواهیم نمود که بیان، ابراز مواضع، اندیشه، تفکر و عقلانیت هر کسی را برای مخاطب رقم می زند.
قرآن برای جلوگیری از تعدّی در حق دیگران بر نرم سخن گفتن تأکید دارد
وی ادامه داد: قطعاً دشنام، فحاشی، تحقیر، بی حرمتی و شکستن وجاهت دیگران، موجب می شود قسمتی از این امور با زبان به بیان بیانجامد بنابراین قرآن برای جلوگیری از تعدّی در حق دیگران، نرم سخن گفتن و سخنی که پشت آن سخن، تفکر و اندیشه باشد را همواره مورد تأکید قرار می دهد. حتی اگر به آیاتی توجه کنیم که خداوند حضرت موسی را در مقابل فرعون تجهیز می کند، اما در این زمینه به موسی امر می کند که به سوی فرعونی که طغیان کرده، برو، ولی با قول لین و سخن نرم و با حرفی که آن حرف تأثیرگذاری داشته باشد سخن بگو.
کسانی که بیانشان آمیخته از نکته های اخلاقی و دینی است، کرامت و بزرگ منشی در وجود آنهاست
وی به سخنی از حضرت علی(ع) درخصوص سخن و زبان نرم اشاره و بیان کرد: حضرت فرمودند: «سُنّةُ الأخْيارِ: لِينُ الكلامِ، و إفْشاءُ السّلامِ» و خداوند در آیه 159 سوره آل عمران خطاب به پیامبر(ص) فرمود: «غَليظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ؛ اگر بد خلق و سختدل بودی حتما از دورت پراکنده می شدند» یعنی اگر پیامبر(ص) با نرمی سخن نمی گفت و مهرورزی نداشت و مهربان نبود، مردم از اطراف پیامبر(ص) پراکنده می شدند و اجتماعی مشاهده نمی کردید.
وی افزود: از این آیه قرآن و روایت بر می آید، کسانی که نرم سخن می گویند و گفته های آنها آمیخته از نکته های اخلاقی و دینی است، کسانی هستند که نوعی کرامت و بزرگ منشی در آنهاست بنابراین ما به این نتیجه می رسیم که اگر زبانی اهل بذل باشد، بذلش نیکو سخن گفتن است. گفتار حق می تواند هدیه ای برای انسانیت و حفظ کرامت انسانی باشد. دوستداران را بسیار و دشمنان را کم می کند، مراد از نرمی گفتار، حذف آرمان و عقاید نیست بلکه حفظ کرامت انسانی است.
قرآن بر گفت وگوهای برخاسته از تفکر و اندیشه تأکید دارد
رضوی مهر به اهداف و جایگاه گفت وگو در قرآن اشاره و تصریح کرد: تمام اهداف قرآن ذیل رشد و تربیت «انسان» است، گفت وگوهای مورد تأکید قرآن، گفت وگوهایی است که برخاسته از تفکر و اندیشه هستند، گفت وگویی که در آن توحید، ایمان به مبدآ، ایمان به غیب، هدایت و رشدهای الهی نباشد، آن گفت وگوها را مهملات می گویند و ما نه تنها باید از مهملات و سخنان بیهود و غیر منطقی بپرهیزیم بلکه باید سخنانی که ما را در تفکر، اندیشه و توحید عمق می بخشد و مقام بندگی را یادآور می شود، یادآور معاد است و ما را از احوال یتیمان، فقیران و نیازمندان جامعه با خبر می کند، گفت وگوهایی که در آن دردهای اجتماعی جامعه بشری بیان می شود و راه حل آنها را ارایه می دهد و منشأ مناسبات برادرانه، معیشتی، خدماتی خالصانه و کمک های مؤمنانه در پی داشته باشد، همه این گفت وگوها عبادت هستند.
هر سخنی که کرامت، فضایل و انسانیت را از انسان بزداید، سخن شیطان است
نایب رئیس مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم، گفت: هر سخنی که جلب رضایت الهی و اولیای الهی را به دنبال داشته باشد، آن سخن، سخن خداست که در قلب بندگان القا شده و در زبان ایشان جاری شده و هر سخنی که انسان را مسخ کند و انسانیت، کرامت و فضایل را از انسان بزداید، این سخن، سخن شیطان است که موجب دوری بندگان از حقیقت و حقایق خواهد شد.
وی درمورد قوانین، قلمرو و چارچوب های گفت وگو، اظهار کرد: همین که گفته شده «سلام» قبل از «کلام» یعنی اینکه طرف مقابل باید از نیش زبان ما در سلامت باشد. اینکه گفته شده با القاب زشت یکدیگر را نخوانید در واقع می خواهد بگوید که در کلام شما نیش نباشد، بر زبان شما توهین، جسارت و تهدید طرف مقابل نباشد. اینکه گفته شده با کلامی آبروی دیگران را نبریم و با کلامی که موجب می شود دیگران آزرده خاطر شوند، آنها را سرزنش نکنیم و بر زبان نیاوریم که مورد اذیت و آزار قرار دهیم در واقع همه اینها آداب و فرهنگ سخن گفتن در اسلام است که ما باید این جوانب را رعایت کنیم و همانگونه که دیگران باید از دست و پای ما در آسایش باشند، باید از زبان ما نیز در آسایش باشند.
وی ادامه داد: در روایت داریم که هر صبح، اعضای جسم و جسد انسان زبان حال این اندام را می پرسند و این اندام می گویند که حال ما خوب است اگر تو بگذاری، در واقع این زبان است که ممکن است با یک حرف و سخنی شعله آتشی را در زندگی دیگران ایجاد کند یا اینکه غیر واقعی را واقعیت جلوه دهد و نتایجی که آن نتایج برای افراد رنج آور و کدورت آفرین باشد را ایجاد کند. بسیاری از فروپاشی زندگی ها از سخنان بی ربط و بی هنگام و خارج از واقعیت بود، سخنان دور از حد بود که بعد از آشکار شدن حق و حقیقت مشخص شد هنگام سخن گفتن، افراد با علم و اطلاع کافی سخن نگفته بودند بنابراین باید به پیامدهای خیر و شر سخنی که می خواهیم بر زبان جاری کنیم، تفکر کنیم، در صحبت کردن عجله نکنیم که اگر چنین کنیم و شمرده، شمرده سخن نگوییم ممکن است شخص مقابل ما متوجه گفتار ما نگردد.
رضوی مهر با تأکید بر اینکه باید از زیاده گویی بپرهیزیم، گفت: هر چه سخن کوتاه باشد، توانایی تأثیر سخن بیشتر است، سخنی که ضرورت ندارد بر زبان جاری نکنیم، هنگام نقل سخن از اشخاص، امانت دار باشیم، گاهی در جامعه دیده می شود خصوصاً در فضای مجازی سخنانی را به افراد نسبت می دهند که بعد از تکذیب متوجه می شویم که این سخن از او نبوده است. در اموری که به ما مربوط نمی شود و ما کارشناس نیستیم و اطلاع نداریم اظهارنظر نکنیم. از جمله عوارضی که در سخن گفتن وجود دارد، سخنانی است که انسان را به گناهانی مثل دروغ، غیبت، تمسخر، شایعه، هتک حرمت، عیب جویی، دشمنام و تحقیر سوق می دهد بنابراین باید مراقب سخنان خود باشیم تا مبادا سخنی از روی خواسته شیطان بگوییم. امید است که با به کار بستن آنچه توصیه های اخلاقی در کتب اخلاقی پیرامون زبان و سخن آمده و عمل به آنها می تواند موجب خشنودی خداوند شود را خداوند به عنوان عبادت زبانی و عبادتی برای بندگان به وجود بیاورد.
با کسانی که بی منطق هستند نباید سخن بگوییم
می توانیم باب گفت وگو را با همه ملت های عالم خلقت برقرار کنیم
نایب رئیس مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم، در پاسخ به این پرسش که با استناد با قرآن با چه کسانی باید گفت وگو کنیم و با چه کسانی نباید گفت وگو کنیم؟ بیان کرد: قرآن می فرماید: «وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ؛ از قول و سخن بی منطق بپرهیزید» قول زور یعنی غیر عقلانی و بدون منطق. بنابراین نتیجه می گیریم با کسانی که بی منطق هستند نباید سخن بگوییم و با کسانی که زور می گویند و حرف حق را بر نمی تابند نیز نباید سخن بگوییم، با کسانی که متکبرانه در زمین زندگی می کنند چون آنان گوش های کر و قلب های بسته از کدورت ها دارند نباید سخن بگوییم، آنان سخن ما را نمی شنوند و نمی دانند. غلو و تکبر در زمین موجب شده که آنان از خدا دوری جستن بنابراین باید با کسانی سخن بگوییم که آمادگی پذیرش سخن حق را داشته و اهل منطق و خدا محور باشند، سخن حق را قبول کنند و هرگز از باطل پیروی نکنند بنابراین با این ملاک ها و معیارهایی که در آیات قرآن فراوان هستند، می توانیم باب گفت وگو را با همه ملت های عالم خلقت برقرار کنیم و از آنجا که فطرت های پاک به دنبال سخنان پاک هستند، این بارش سخنان پاک مانند باران جویباری خواهد شد تا دریاهای دل را به اقیانوسی متصل کند و در میان قافله بشریت شاهد صلح، صفا، صمیمیت و دوستی باشیم.
جامعه ما از اخلاق فاصله گرفته و سیاست، اقتصاد و حقوق خانوادگی را نیز تحت شعاع قرار داده است
رضوی مهر در پاسخ به این پرسش که در عرصه های مختلف گفت وگو محور از جمله سیاسی، علمی، مذهبی و… تا چه میزان آداب گفت وگو طبق تأکید و دستورات قرآن مورد توجه قرار می گیرد و رعایت می شود؟ گفت: جامعه امروز ما محتاج اخلاق ناب محمدی است. جامعه ما از اخلاق فاصله گرفته است و سیاست، اقتصاد و حقوق خانوادگی را نیز تحت شعاع قرار داده است لذا باید به احیای اخلاق در لایه های اجتماع بکوشیم. امروز به شدت و با سرعت از هم پاشیدگی فامیلی ها را شاهد هستیم، دیگر نمی توانیم از کسی احوال اقوامش را پرسید چون از آنها مطلع نیست، این فاصله ها در صله ارحام و جدایی از اقوام برای جامعه اسلامی خطرناک است به همین دلایل باید به اخلاق اهمیت دهیم، جامعه ای که مبتنی بر اخلاق شد، اعتقادات، علم و تربیت در آن جامعه رشد می کند. جامعه ای که بر اخلاق مبتنی شد، از دروغ، احتکار و گرانی و بیکاری بیزاری می جوید. امیدواریم که بتوانیم فرهنگ اصیل و ناب اخلاق اسلامی را در جامعه، قبل از کلام با عمل اثبات کنیم. نکته دیگر قابل توجه اینکه اخلاق مسئولین در جامعه تأثیر دارد؛ اگر مسئولی به گفتار خود پایبند نباشد، عدم پایبندی این مسئول در گفتارش می تواند به جامعه سرایت کند و افراد جامعه الگوگیری کنند و بعدها شاهد بیراهه رفتن ها باشیم.
نایب رئیس مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم، درباره ادب گفت وگوی بندگان با خداوند نیز عنوان کرد: گفت وگو و سخن با خدا به عنوان کلیتی از عبادت محسوب می شود. مناجات با خدا یعنی با خدا سخن گفتن و این سخن گفتن با خدا همان پیوند و ارتباط قلبی است که انسان در قلبش، خواسته های خود را القا می کند و اینگونه تلقی می کند که قبل از اینکه این خواسته ها توسط الفاظ بر زبان جاری شود، خداوند از این امیال باطنی انسان با خبر و متوجه است.
وی افزود: زمانی انسان نفس خواسته های خود را بر زبان جاری می کند که این هم ممدوح است و سخن گفتن با خدا نوعی معاشقه است و اگر با خدا سخن گفته می شود، ابتدا و انتهای سخن ما باید با صلوات بر محمد و آل محمد باشد که آنها رمزگشایی می کنند و خداوند توسط این برگزیدگان الهی خواسته های بشریت را به مرحله اجابت می رساند. از آداب سخن گفتن با خدا این است که ما دارای طهارت باطنی باشیم لذا تأکید شده که قبل از دعا، استغفار کنید که اگر گناهی از ما سر زده است، آن گناه مورد شست و شو قرار گیرد تا سخن ما قدرت پرواز و دعای ما چون کبوتری به آشیانه اجابت پرواز کند بنابراین با وضو باشیم هم طهارت باطنی و هم طهارت ظاهری.
وی گفت: هنگام سخن با خداوند، جایگاه کسی که با او سخن می گوییم را بشناسیم و بدانیم با چه مقامی سخن می گوییم. زمانی که با خداوند سخن می می گوییم، اطمینان کنیم که اجابت، اولین و نزدیک ترین مطلبی است که در این بین برای ما اتفاق می افتد. بنابراین کسی که با خدا سخن می گوید، احساس نیاز به خدا را در وجودش دقیق و عمیق داشته و از طرفی این بهره مندی را که توانایی و دارایی الهی بی انتهاست در خود ایجاد کرده است. گویا این اقرار انسان در خواستن از خدا، فقر، بندگی و بیچارگی خود را به اعتراف کشیده است.
سخن گفتن با خداوند از عظیم ترین نعمت هاست
رضوی مهر بیان کرد: مناجات شعبانیه و دعاهای سی روز ماه مبارک رمضان همه یک روحی را تعقیب می کنند و آن این است که ما نیازمند واقعی به دَر بی نیاز الهی هستیم و همواره باید مبتلای به این ابراز احتیاجمان به خانه خدا باشیم. حضرت علی(ع) در دعای زیبای سحر می فرمایند: «مَوْلايَ يَا مَوْلايَ، أَنْتَ الْغَنِيُّ وَ أَنَا الْفَقِيرُ، أَنْتَ الرَّبُّ وَ أَنَا الْمَرْبُوبُ، أَنْتَ الْمُعْطِي وَ أَنَا السَّائِلُ …» این دعا ما را بر این مطلب می رساند که ما تمام نیاز و خداوند تمام بی نیاز است و این نیازمندی است که باید خودش را با هزار و یک کرشمه به در بی نیاز الهی برساند. وقتی به فقر و عجز خویش اعتراف می کنیم و توانایی و دارایی الهی را با زبان بیان می کنیم، وقتی کوتاهی های خویش را در بندگی و فرمانبرداری از خدا به زبان اقرار می کنیم، الطاف و عنایت خدا را یادآور می شویم، چشم امید به پنجره مغفرت و کلید اجابت الهی داریم و خداوند این توفیقات را به بنده می دهد تا بنده بتواند به این نیازهای حقیقی خود از کانال دعا که ارتباط مستقیم با پروردگار است، واصل شود. بنابراین پیوند معنوی بالاترین پیوندی است که با خداوند سخن بگوییم و در دعای امام سجاد(ع) نیز این چنین وارد شده است «وَمِنْ أَعْظَمِ النِّعَمِ عَلَيْنا جَرَيَانُ ذِكْرِكَ عَلَىٰ أَلْسِنَتِنا، وَ إِذْنُكَ لَنا بِدُعائِكَ»؛ خدایا از عظیم ترین نعمت هایی که به ما بندگان داده ای این است که اجازه داده ای با تو سخن بگوییم.
