امروز : پنج‌شنبه 9فروردینماه 1403 | ساعت : 16 : 41

آخرین اخبار

شب‌های احیای تلویزیون برای ایرانیان مقیم خارج از کشور

شفقنا- برنامه «شب‌های قدر» با آیتم‌های ویژه «شب روشنی»...

کدام استان‌ها بیشترین و شدیدترین تصادفات نوروزی را داشتند؟

شفقنا- جمعیت هلال احمر با صدور اطلاعیه‌ای، جزئیات خدمات...

الجزیره: ضرر مالی ناشی از حمله مسکو ممکن است به 108 میلیون دلار برسد

شفقنا- کارشناسان بیمه روسی انتظار دارند خسارات مالی ناشی...

پیش بینی وزش باد شدید در تهران

شفقنا- طبق پیش بینی اداره کل هواشناسی استان تهران،...

دیدار امیرعبداللهیان با وزیر خارجه ترکمنستان در عشق‌آباد

شفقنا- وزیر خارجه ایران در ادامه دیدارهای خود در...

ویدیو کلیپ شب زیارتی حضرت سید الشهدا(ع)

شفقنا- ویدیو کلیپ شب جمعه کربلا در شب زیارتی...

مراسم سومین روز درگذشت زهرا شجاعی برگزار شد

شفقنا- مراسم سومین روز درگذشت زهرا شجاعی، فعال سیاسی...

جان باختگان تصادفات نوروزی به ۵۸۵ نفر رسید  

شفقنا- جانشین رییس پلیس راه راهور فراجا از جان...

ورود گردشگران به کویر مرنجاب و سیازگه ممنوع شد

شفقنا- رییس اداره میراث فرهنگی، آران و بیدگل اصفهان...

رئیس دفتر سیاسی حماس با قالیباف دیدار کرد

شفقنا- رئیس دفتر سیاسی حماس صبح روز پنجشنبه در...

پلیس: مبلغ جرایم رانندگی در تخلفات حادثه‌ساز ۴ تا ۵ برابر می‌شود

شفقنا- رئیس پلیس راهور فراجا گفت: مبلغ جرایم رانندگی...

آرتی عربی: ادای سوگند دولت جدید فلسطین در یکشنبه آینده

شفقنا- منابع آگاه گفتند: «دولت جدید فلسطین به نخست...

سازمان جهانی بهداشت آماری از «سطح آزار و اذیت سایبری کودکان» را اعلام کرد

شفقنا- یک بررسی منتشرشده توسط سازمان بهداشت جهانی نشان داد...

مراسم شب‌های قدر در حرم حضرت معصومه(س) اعلام شد

شفقنا- مراسم قرائت دعای جوشن کبیر، سخنرانی و قرآن...

غرق‌شدگی خانم ۴۰ ساله در بویراحمد

شفقنا- مدیرعامل جمعیت هلال احمر استان کهگیلویه و بویراحمد...

وزارت بهداشت غزه: تعداد شهدای جنگ اسرائیل در نوار غزه به 32552 نفر رسید

شفقنا- وزارت بهداشت فلسطین امروز(پنج‌شنبه) تعداد قربانیان جنگ میان...

نخست وزیر ارمنستان: ایروان دولت در تبعید قره باغ را به رسمیت نمی شناسد

شفقنا- «نیکول پاشینیان»، نخست وزیر ارمنستان اعلام کرد که...

«اخلاق و انسان در قرآن» قائم مقام مجمع جهانی اهل بیت: امروز اقلیت صالح مصلح حضور جدی ندارد / تعدادی فاسد مفسد در جامعه گند پراکنی می کنند/ پایه گذاری اخلاق قرآنی را از خانواده شروع کنیم

شفقنا- اعظم حاتمی- حجت الاسلام والمسلمین احمد احمدی تبار، قائم مقام دبیرکل و معاون امور فرهنگی مجمع جهانی اهل بیت (ع) عنوان می کند که اسلام و کتاب آسمانی آن- قرآن کریم- منظومه ای جامع از اخلاقیات، اعتقادات و احکام است و نمی توان قائل به دسته بندی این معارف شد چون اینها در هم تنیده هستند و جداکردن آنها از یکدیگر عملا ممکن نیست.

او می گوید: خداوند هنگامی که انسان را آفرید و او را به زمین فرستاد، برای او وظایفی مشخص کرد که باید آنها را انجام دهد و با پایان این ماموریت به سوی خداوند بازخواهد گشت و اعمال او در زمین مورد محاسبه قرار خواهد گرفت.

قائم مقام دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت (ع) با بیان اینکه ارزش انسان به قرب او به خداست، بیان می کند: قرآن کریم، انسان را موجودی دوبعدی می بیند که یک بعد او، مادی و سلسلة الفخّار است و بعد دیگر او روح اوست که می گوید: «نفحت فیه من روح». حقیقت انسان جسم انسانی و مادی او نیست بلکه روح اوست.

او در مورد داشتن جامعه اخلاقی هم عنوان می کند: امروز بسیاری غبطه می خورند و می گویند جامعه دهه 60 ایران جامعه خوبی بود اما جامعه امروز، جامعه خوبی نیست. درحالیکه آن جامعه هم همین جامعه بود با این تفاوت که در جامعه دهه 60، اقلیت صالح مصلح جلودار بود و اکثریت را به دنبال خود می کشاند، امروز اقلیت صالح مصلح حضور جدی ندارد و این اقلیت فاسد مفسد شروع به گند پراکنی در جامعه می کنند و لذا گاهی که همین اقلیت صالح مصلح در قضایایی یک حرکتی پیش می آورد، اکثریت به دنبال او حرکت می کنند. بنابراین اقلیت صالح مصلح باید برنامه ریزی داشته باشد تا بتواند در حرکت خود موفق باشد.

متن گفت وگوی شفقنا با حجت الاسلام و المسلمین احمدی تبار را در ادامه می خوانید:

* از سه بحث اساسی در دین «اخلاق، عقائد و احکام» کدام یک مقدم هستند؟ معنای مقدمیت چیست؟ تقدم هر کدام از این سه چه تبعات و آثاری دارد؟

تقسیم بندی موجود را قرآن و معارف اسلامی در خود ندارد؛ این تقسیم بندی ها از مناطق دیگر (یونان) آمده و بعدها مسلمانان، این تقسیم بندی ها را وارد کردند لذا اگر به آیه «نفر» نگاه کنید، فقه مطرح در آنجا، فقه اکبر به معنای شناخت همه دین است که شامل معارف، اخلاق، احکام و عقاید می شود. شاید بتوان گفت که این تقسیم بندی معارف دین در نیمه دوم قرن دوم به وجود آمد. اما در مورد تقدم یکی از سه بخش اخلاق، عقائد و احکام بر دیگری و اهمیت آن، گفته می شود که ابتدا باید اصول دین بیان و در پرتو آن عقائد پیدا شود و در گام بعد، شناخت انسان از خود، خدا و اطرافش حاصل گردد و این شناخت، حوزه های ارتباطی انسان را تنظیم خواهد کرد.

چیزی که ما از اخلاق به عنوان یک علم جدا مطرح می کنیم، در آموزه های دینی، بخش جدا نیست بلکه همه مجموعه دین (اخلاق، فقه، عقاید و احکام) درهم تنیده هستند. به عنوان مثال، در بحث توحید، وقتی موضوع شناخت خدا را مطرح می کنیم، برای موحدشدن نیازمند چند گام اساسی هستیم از جمله اینکه باید صفات و اسمای الهی را بشناسیم. یکی از برنامه های مهم در ماه مبارک رمضان، قرائت دعای جوشن کبیر است. این دعا، دعای شناخت خدا و صفات و اسماء الهی است. لذا پیشنهاد می شود که افراد در شب های قدر به صورت حلقه های دو تا چهارنفره بنشینند و این صفات و اسماء موجود در دعای جوشن کبیر را فهم کنند. گام بعدی در جهت توحید، تلاش برای رسیدن به قرب الی الله است. البته، این قرب، قرب فیزیکی نیست بلکه قرب به صفات و اسماء الهی است. یعنی وقتی می گوئیم خداوند «رحمان» است، ما هم باید بکوشیم در سعه وجودی خود، نسبت به همه موجودات رحمان باشیم. به عبارت دیگر، بکوشیم، تمام صفات و ویژگی هایی که برای خداوند می شماریم را در خود ایجاد کنیم وجلوه اسماء و صفات الهی شویم.

در روایت داریم که «المومن مرآة المومن»؛ در تعریف عامی که از این روایت دارند، می گویند مومن آینه مومن است و هر مومنی باید خود را در انسان مومن دیگری ببیند اما اگر «مومن» را به معنای یکی از اسماء الهی بگیریم، این معنی را می رساند که فرد «مومن» باید به گونه ای باشد که خدا در او دیده شود و این گام مهم و اساسی در جهت توحید و باورهاست که خود برای انسان، سبک زندگی و موضع گیری را درست می کند و در همه زندگی اش، جلوه اسماء الهی می شود و لذا انسان کامل، انسانی است که جلوه اسماء و صفات الهی باشد و هرچقدر این صفات در او بیشتر باشد، قرب به خدا بیشتر پیدا کرده است.

بنابراین در عقاید که بحث «توحید» مطرح می شود می بینیم که اساس اخلاق نظری در آنجاست. حتی در روایات هم وقتی مکرم های اخلاقی را مطرح می کند، این مکرم های اخلاقی را یقین و باور انسان می داند. در امالی شیخ طوسی، روایتی از امام صادق (ع) نقل شده است که ایشان می فرمایند: « إنّ اللّه تَبارَكَ وَتَعالى خَصَّ رَسولَ اللّه صلى الله علیه و آله بِمَكارِمِ الأخلاقِ ، فَامتَحِنوا أنفُسَكُم فَإن كانَت فیكُم فَاحمَدوا اللّه عَزَّوَجَلَّ وَارغَبوا إلَیهِ فى الزِّیادَةِ مِنها ـ فَذَكَرَها عَشرَةً ـ: الیَقینُ، والقَناعَةُ، والصَّبرُ، والشُّكرُ، و الحِلمُ، و حُسنُ الخُلقِ، والسَّخاءُ، والغَیرَةُ، والشَّجاعَةُ، والمُروءَةُ؛ خداوند تبارک و تعالی، این مکرم های اخلاقی را در وجود رسول خدا (ص) قرار داد. پس شما نیز خود را بیازمایید، اگر این صفت ها در شما بود خداى عزوجل را سپاس گویید و از او این مكارم را بیشتر بخواهید. سپس آن ده خصلت را برشمردندـ: یقین، قناعت، صبر، شكر، بردبارى، خوش اخلاقى، سخاوت، غیرت، شجاعت و جوانمردى». لذا، در تقسیم بندی علوم که از یونان آمده است و بعدها مسلمانان معارف دین را تقسیم کردند، یقین را در علم اخلاق نمی بینند.

براین اساس، نکته ای که باید به آن توجه کرد، اینکه همه آموزه های دینی، یک کاره نیستند. عبادات ما حتی، یک برنامه عبادی صرف نیست بلکه وجوه اخلاقی، اجتماعی و سیاسی را در خود دارد.

* به اعتقاد شما اخلاق، عقاید و احکام آن چنان در هم تنیده و متاثر از یکدیگرند که نمی توان قائل به تقدم یکی بر دیگری شد؟

این درهم تنیدگی اینگونه نیست که اینها از یکدیگر جدا باشند. بلکه اینها بایکدیگر هماهنگ بوده و یک منظومه است و موضوع جدایی نیست. دین اسلام، مجموعه و منظومه ای از اخلاق و معارف و احکام است که آمده، انسان را سامان دهد تا بتواند در مسیر کمال حرکت کند و به قرب الهی برسد. تا این نگاه ها را نداشته باشیم به جایی نمی رسیم. برخی اسماء و صفات الهی اهمیت بیشتری پیدا می کند  و روی آن بیشتر تاکید می شود. به عنوان مثال، رحمانیت حضرت حق که همه موجودات را فرا گرفته است و یک انسان وقتی می خواهد در مسیر خدا حرکت و قرب به خدا پیدا کند، باید بکوشد مظهر رحمت الهی باشد. در روایتی از امیرالمومنین (ع) است که از پیامبر اکرم (ص) سئوال می کنند، شبی که به معراج رفتی و به آن مقام رسیدی، با خدا چه گفتی؟ پیامبر (ص) فرمود: من از خداوند پرسیدم که محبوب ترین بندگان تو چه کسانی هستند؟ ویژگی ها و صفات این بندگان محبوب را در این روایت – یک صفحه – بیان می کند و در آخر این جمع بندی را می کند که: « محبوب ترین بندگان من کسانی هستند که به همه مخلوقات با نگاه من نگاه می کنند». لذا کسی که می خواهد بنده خوب خدا باشد باید با همه مخلوقات خداوند، این مهربانی را داشته باشد. بنابراین، شناخت صفات و اسماء الهی در توحید انسان نقش اساسی دارد و انسان کامل، مظهر اسماء الله است. اینها مباحث اخلاق نظری است و می بینیم که در عقاید ما پیچیده است و نمی توان اولویتی برای اخلاق و عقاید و احکام قائل شد.

* آیا سه بخش اخلاق، عقاید و احکام از نظر منبع ادله و گزاره ها با یکدیگر متفاوتند؟

مهمترین منبع ما، قرآن است. هیچ کجای قرآن بخش جداگانه نمی بینیم بلکه به همه اینها(معارف، اخلاق، فقه و…) براساس نیاز انسان پرداخته می شود. بعدها محدثین براساس نیازهایشان اینها را تنظیم می کنند. به عنوان مثال، شیخ کلینی، کافی را به سه بخش اصول، فروع و روضه کافی تقسیم کرده است. و در هیچ یک از این بخش ها، مباحث اخلاقی را مطرح نمی کند.

معتقدم منابع اسلامی، قرآن و سنت است. اجماع بماهو اجماع حجت نیست بلکه اجماعی حجت است که کاشف از قول معصوم باشد. عقل هم به عنوان یک دلیل، عمدتا روابط فیمابین احکام را درک می کند و در موارد معدودی حکم به صورت استقلالی و آن هم کلی صادر می کند. بنابراین عمده دلیل ما، روایات است. در روایاتی هم که داریم، تنظیم و تبویب ها مربوط به خود معصوم نیست بلکه ناشی از انگیزه ها و دغدغه های اصحاب است.

* در زمینه اخلاق، عقاید و احکام که شما به آنها پرداختید، از لحاظ منابع ادله هیچ تفاوتی دیده نمی شود؟

بله. منابع همه اینها، کتاب و سنت است و مواردی که عقل درک می کند و عقلا جمع بندی داشتند.

* قرآن به کدامیک از ساحت های اخلاق بیشتر پرداخته و تاکید قرآن بیشتر روی کدام ساحت اخلاقی بوده است؟

خداوند متعال، در وجود انسان، داده هایی را قرار داده که بخشی از آنها، آگاهی ها، بخشی گرایش ها و بخشی هم توانش هاست که از آن به فطرت تعبیر می شود. انبیای الهی آمدند تا فطرت انسان و مکرم های اخلاقی را به او یادآوری کنند و لذا در قرآن کریم، «تذکر» و «ذکر» را زیاد می بینیم. لذا همه ارزش های اخلاقی در وجود انسان قرار داده شده است و خداوند علم به سیئات اخلاقی و تنفر از آنها را در وجود ما قرار داده است. «وابصه اسدی» روزی نزد پیامبر اکرم (ص) رفت تا از او در مورد همه خوبی ها و همه بدی ها سئوال کند. پیامبر اکرم (ص) به او گفت: تو می گویی آمدی از من چه چیزی سئوال کنی؟ یا من بگویم تو آمدی از من چه چیزی سئوال کنی؟ وابصه گفت: یا رسول الله شما بفرمائید. پیامبر فرمود: تو آمدی از من در مورد همه خوبی ها سئوال کنی که خوبی ها را عمل کنی و از همه بدی ها بپرسی که آنها را ترک کنی. وابصه گفت: بله یا رسول الله. پیامبر فرمود: «کار خیر، کاری است که انسان با انجام ان اطمینان و آرامش خاطر پیدا می کند. شرّ هم چیزی است که انسان را به هم می ریزد و مضطرب می کند». خداوند در رابطه با خوبی های اخلاقی، گرایش در وجود ما قرار داده است ولی ما هستیم که در تربیت هایمان، اینها را خراب می کنیم.

قران کریم مانند تورات و انجیل نیست که یک مرتبه به صورت الواح بیاید و پیامبر تحویل بگیرد بلکه قرآن مجید در کنار حوادث و مسائل جامعه انسانی نازل شده است و لذا گرفتاری های مردم، متفاوت است؛ گاهی فردی است، گاهی اجتماعی است و گاهی زیستی.  لذا به همه اینها پرداخته است. اما اینکه بگوئیم اولویت اول قرآن چیست؟  اولویت اول قرآن، آشنایی انسان ها با خداست و لذا همواره قران روی دو سه مورد تاکید ویژه دارد که یکی شناخت و ارتباط با خداست. قرآن تاکید می کند که خدا در همه زندگی شما هست. اولویت بعدی آنکه انسان در این دنیا جاودان نیست و یک روز می میرد و این، بازگشت به خداست. خداوند، انسان را خلیفه خود در زمین معرفی می کند و وقتی فرشتگان اعتراض می کنند، خداوند می فرماید: «انی اعلم مالاتعلمون». بنابراین انسان یک ماموریتی دارد و بعد از پایان ماموریت خود باید برگردد.

* تعبیر قرآن کریم از انسان چیست و قرآن انسان را چگونه تعریف می کند؟

قرآن کریم، انسان را موجودی دوبعدی می بیند که یک بعد او، مادی و سلسلة الفخّار است و بعد دیگر او روح اوست که می گوید: «نفحت فیه من روح». حقیقت انسان جسم انسانی و مادی او نیست بلکه روح اوست. اما انسان برای زمینی شدن باید یکسری خصلت های زمینی پیدا کند و زمانی که ماموریت او پایان می یابد، این خصلت های زمینی را در زمین می گذارد و روح اوست که به سوی خدا برمی گردد.

* آیا خداوند در قرآن کریم، تعریف اخلاقی از انسان ارائه می دهد؟

ارزش انسان به قرب به خداست. هر چقدر قرب انسان به خدا بیشتر باشد و به ولایت الله نزدیکتر شده باشد، این انسان ارزشمندتر است. انسانی قرب به خدا دارد که ویژگی ها و صفات الهی را در خود پرورش داده باشد و متجلی کند. آنچه که روایات و قرآن بیان می کنند قرب به خداست و همه دستورات الهی هم برای آن است که انسان به این قرب برسد.

در ماه مبارک رمضان قرار داریم و خداوند در این ماه، درهای رحمتش را به روی انسان گشوده است و می خواهد همه بدی های مارا صفر و همه خوبی های ما را مضاعف کند. مائده و میهمانی که خداوند ما انسان ها را به آن دعوت کرده، قرآن است لذا باید این ماه با قرآن زندگی کنیم تا به نتیجه برسیم.

* قرآن برای افعال اخلاقی چه ملاک هایی را معرفی کرده است؟

ما وظایفی داریم و باید این وظایف را انجام دهیم و لذا مامور به نتیجه نیستیم که بیائیم اول نتیجه را ببینیم و بعد هر وسیله ای را برای رسیدن به آن هدف انتخاب کنیم. همه خلق، عیال الله هستند و لذا برای جلب رضایت او و رسیدن به قرب الهی باید به مخلوقات او خدمت کنیم.

* از نظر منابع اسلامی چه اصول اخلاقی را برای خانواده اخلاقی و جامعه اخلاقی می توان برشمرد؟

پدر و مادر به عنوان ریشه اخلاقی فرزندان باید نگاه های خود را تغییر دهند و لذا یکی از مهمترین نکات در بحث خانواده، انتخاب همسر است. وقتی در تشکیل خانواده با معیار درست جلو آمدیم و ذریه را قره العین دیدیم یکسری تربیت هایی را برای خود تعریف می کنیم. در روایات به ما تاکید می کنند که مخلوقات خداوند را عیال الله بدانیم و آنها را دوست داشته باشیم و اگر می بینیم کسی بد است، نسبت به کار زشت و بد او ابراز تنفر کنیم اما خود فرد را دوست بداریم و مهربانی کنیم.

بنابراین لازم است خانواده به فرزندان، نگاه درست، یقین درست، قناعت، صبر بر طاعات، صبر بر سختی ها و ناگواری ها، حلم، بردباری، حسن خلق، غیرت، مروت، شجاعت و شکر کردن را یاد دهند. همه آسیب های بشر امروز به دلیل آن است که در استفاده از طبیعت شاکر نیست. بهره برداری های ما باید شاکرانه باشد. بشر امروز بهره برداری مهلکانه از طبیعت دارد. اگر خانواده هایمان را درست کنیم، جامعه ما هم درست می شود.

امروز بسیاری غبطه می خورند و می گویند جامعه دهه 60 ایران جامعه خوبی بود اما جامعه امروز، جامعه خوبی نیست. درحالیکه آن جامعه هم همین جامعه بود با این تفاوت که در جامعه دهه 60، اقلیت صالح مصلح جلودار بود و اکثریت را به دنبال خود می کشاند، امروز اقلیت صالح مصلح حضور جدی ندارد و این اقلیت فاسد مفسد شروع به گند پراکنی در جامعه می کنند و لذا گاهی که همین اقلیت صالح مصلح در قضایایی یک حرکتی پیش می آورد، اکثریت به دنبال او حرکت می کنند. بنابراین اقلیت صالح مصلح باید برنامه ریزی داشته باشد تا بتواند در حرکت خود موفق باشد.

اخبار مرتبط

پاسخ دیدگاه

لطفا نظر خود را وارد کنید
نام خود را بنویسید