رئیس پیشین مرکز مطالعات «آمریکایی اعراب» در دانشگاه «میشیگان»: راه‌حل استعمارزدایی، مقابله با انحصارگرایی است

شفقنا- در داستان‌های مذهبی آمده است که جالوت پهلوان قدرتمند فلسطینی بوده که در جریان جنگ فلسطینیان با بنی‌اسرائیل به دست داوود نوجوان به قتل رسید. داوود وقتی ندای مبارز‌طلبی جالوت را شنید، آماده جنگ تن‌به‌تن با او بدون شمشیر شد. ازهمین‌رو با استهزای جالوت مواجه شد اما در نهایت با ضربه فلاخن داوود به پیشانی جالوت، او کشته شد تا همگان بدانند خدایی هست. دکتر «رباب عبدالهادی»، استاد دانشگاه و پژوهشگر ارشد مطالعات قومی در دانشگاه ایالتی سانفرانسیسکو که سابقه مدیریت مراکز مختلف علمی را نیز برعهده داشته، باور دارد که اسرائیلی‌ها برای توجیه سرکوبگری خود از تشبیه‌سازی تاریخی خود به داوود و فلسطینیان به جالوت استفاده می‌کنند. این فعال حقوق زنان و چهره برجسته آکادمیک که یکی از حامیان جنبش تحریم رژیم اسرائیل است، در گفت‌وگو با «شرق» از اهداف و اقدامات آن جنبش گفته که در سال‌های اخیر موجب نگرانی مقام‌های اسرائیلی شده است.
برخی معتقدند جنبش تحریم اسرائیل (BDS) مانعی بر سر راه صلح میان فلسطینیان و اسرائیل است، نظر شما دراین‌باره چیست؟
برخلاف این نظر، باید بگویم جنبش تحریم اسرائیل یک نهاد میانه‌رو است که وظیفه خود را پاسخ‌گوکردن رژیم اسرائیل در مقابل حقوق بین‌الملل و معیارهای حقوق‌بشری می‌داند. ما باید به یاد داشته باشیم این رژیم اسرائیل بود که مانعی بر سر راه صلح در منطقه بود و هر اصل پیمان اسلو را نقض کرده و به‌طور مداوم به ساخت‌وساز شهرک‌های یهودی‌نشین در سرزمین‌های فلسطینی ادامه می‌دهد، به خانه فلسطینیان حمله کرده و ‌هزاران فلسطینی از جمله صدها کودک را بازداشت می‌کند و آنان را شکنجه و مورد آزار و اذیت قرار می‌دهد.
با کمک عظیم ١٠‌میلیون‌دلاری آمریکا به‌طور سالانه به رژیم اسرائیل از طریق استفاده از حق وتو در شورای امنیت، رژیم اسرائیل از رعایت‌کردن و احترام‌گذاشتن به حقوق بین‌الملل سر باز می‌زند. در نتیجه، حامیان فلسطین بر این باورند که تنها راه برای پاسخ‌گوکردن رژیم اسرائیل جنبش تحریم و عدم سرمایه‌گذاری در سرزمین‌های اشغالی است.
برخی جنبش تحریم رژیم اسرائیل را به یهودستیزی متهم می‌کنند، نظر شما در این‌باره چیست و رویکرد این جنبش نسبت به رژیم اسرائیل و یهودیت چیست؟
این یک دروغ بزرگ است که گفته می‌شود جنبش تحریم اسرائیل یهودستیز است. درواقع، این ادعا که یهودیت، رژیم اسرائیل و صهیونیسم یکی هستند همان جوهره اصلی یهودستیزی است. جنبش تحریم رژیم اسرائیل بسیاری از یهودیان ضدصهیونیست را در خود جای داده است؛ کسانی که می‌خواهند نشان دهند که تمام یهودیان همانند رژیم اسرائیل و زمامداران آن فکر نمی‌کنند. آنان از رژیم اسرائیل و سیاست‌های استعماری آن رژیم و اقدامات سرکوبگرانه‌اش علیه فلسطینیان فاصله می‌گیرند. این خواهران و برادران یهودی ضدصهیونیست در جبهه مقابله با یهودستیزی قرار دارند و نشان می‌دهند که تمام یهودیان همانند یکدیگر عمل نمی‌کنند و به یک‌گونه نمی‌اندیشند.
در نتیجه، زمانی که از فلسطینیان پرسیده می‌شود آیا مشروعیت رژیم اسرائیل را به رسمیت می‌شناسند یا نه، آنان حق دارند این سؤال را بپرسند که رژیم اسرائیل به چه ماهیت جغرافیایی‌ای اطلاق می‌شود؟ به کدام مرزها و کدام تعریف؟ هیچ‌کس از جنبش‌های ضدآپارتاید در آفریقای‌جنوبی و دیگر کشورها نپرسید که آیا رژیم آپارتاید را به رسمیت می‌شناسند یا نه.
راه‌حل از نظر من استعمارزدایی فلسطین و مقابله با انحصارگرایی صهیونیسم است. جایگزین آن است که یک دولت متشکل از مردمان تمام مذاهب تشکیل شود تا بتوانند با یکدیگر با همزیستی مسالمت‌آمیز و احترام و حقوق متقابل زندگی کنند. این حق فلسطینیان است که رها از یوغ استعمار و خشونت باشند؛ حقی که از سوی اسرائیلی‌ها انکار می‌شود.
جنبش تحریم رژیم اسرائیل، حامی انتفاضه است؟ آیا رویکرد این جنبش در قبال حوادث اخیر به‌خصوص چاقوکشی‌های روی‌داده در اراضی اشغالی مثبت است؟
موج اخیر حملات انفرادی فلسطینیان علیه اشغالگری نظامی اسرائیلی نیز ارتباطی با این جنبش ندارد. بااین‌حال، این شیوه‌ها بیان مقاومت فلسطینیان علیه استعمارگری اسرائیلی و اشغالگری هستند و به‌طور خاص علت اصلی آن ادامه اشغالگری در کرانه باختری، محاصره غزه و تعمیق بدترشدن و گرسنگی فلسطینیان و نبود درآمد کافی بر اثر برنامه‌های یهودی‌سازی در بیت‌المقدس است. اشکال دیگری از مقاومت نیز از جمله مقاومت فرهنگی و اقتصادی وجود دارند که به‌ندرت مورد اشاره قرار گرفته‌اند. مهم نیست که مبارزه فلسطینیان در چه شکلی باشد، پاسخ اسرائیل همواره همراه با خشونت بوده است.
ارزیابی شما از دامنه و سطح تأثیر جنبش تحریم رژیم اسرائیل چیست. برخی گزارش‌ها اشاره می‌کنند که این کارزار تأثیر چندانی بر اقتصاد رژیم اسرائیل نگذاشته است.
کارزار تحریم رژیم اسرائیل در این راستا موفق بوده است. ما هرروز می‌توانیم ببینیم که شرارت‌های اسرائیلی‌ها و لابی‌های آنان از جمله آیپک و سازمان‌های غیررسمی بیش از پیش اثبات و به فعالان جنبش عدالت برای فلسطین حمله می‌شود.
شما از فایننشال‌تایمز گزارشی را ذکر کردید که از مبارزه فلسطینیان برای حق تعیین سرنوشت دفاع نمی‌کند؛ پس این موضوع نشان می‌دهد که تأثیر جنبش تحریم رژیم اسرائیل تا چه اندازه زیاد بوده است. تأثیر بر رژیم اسرائیل در عمل عمیق‌تر از صرف حمایت چهره‌ها و شخصیت‌ها بوده است. رژیم اسرائیل خود را در برابر کارزار گسترده مقاومت فلسطینیان می‌بیند و سعی دارد تا از خویش چهره داوود را بسازد که برای بقایش در برابر جالوت که همانا از دید آنان ‌میلیون‌ها عرب باشند در حال نبرد است.
اکنون برای همگان روشن‌تر شده که حتی برای آنانی که از حقوق فلسطینیان در برابر رژیم اسرائیل با چهارمین ارتش بزرگ دنیا حمایت نمی‌کنند و فناوری‌های نظامی و امنیتی در اختیار آنان قرار می‌دهند رژیم اسرائیل داوود نیست و فلسطینیان نیز جالوت نیستند. فراتر از آن رژیم اسرائیل در حال هزینه‌دادن در جنگی است که هدف آن منقرض‌کردن نسل فلسطینیان است.
ارزیابی شما درباره تحریم کالای شهرک‌نشین‌های رژیم اسرائیل از سوی اتحادیه اروپا چیست؟
اتحادیه اروپا باید طبق ادعای خود در دفاع از حقوق‌ بشر عمل کند و به خواست جنبش‌های مردمی ازجمله جنبش تحریم رژیم اسرائیل برای حمایت از قوانین و حقوق بین‌الملل توجه لازم را داشته باشد.
آیا جنبش تحریم رژیم اسرائیل ارتباطی با کشورهایی خاص به‌طور مثال روسیه یا کشورهای عربی دارد؟
به‌عنوان یک پژوهشگر هیچ‌گونه ارتباطی با روسیه و دولت‌های عربی ندارم. اما باوجوداین، می‌توانم بگویم نه روسیه و نه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، رابطه خوبی با جنبش تحریم رژیم اسرائیل ندارند و هر دو نیازمند اتخاذ موضعی اصولی‌تر و قاطع‌تر در حمایت از مبارزه فلسطینیان برای تعیین حق سرنوشت و توجه به خواست جامعه مدنی فلسطین هستند.
دزموند توتو، استفان هاوکینگ و بسیاری از افراد مشهور دیگر از کارزار تحریم رژیم اسرائیل حمایت کرده‌اند؟ شما تا چه اندازه در جذب دانشگاهیان و افراد معروف دیگر موفق بوده‌اید؟
جذب افرادی چون اسقف توتو و استفان هاوکنیگ و دیگران برای پشتیبانی از جنبش عدالت برای فلسطین، بخشی جدایی‌ناپذیر از اصلی است که من از آن با عنوان «جدایی‌ناپذیری عدالت» یاد کرده‌ام. اظهارات مارتین لوترکینگ الهام‌بخش من است که گفته بود بی‌عدالتی در هر نقطه‌ای از جهان تهدیدی برای عدالت در همه جای جهان است. این اصل نقطه محوری، اصلی و کلیدی در مبارزه برای عدالت در فلسطین و سایر مبارزات عدالت‌خواهانه است.
من شدیدا با این استدلال مخالف هستم که فلسطین صرفا یک مسئله عربی یا اسلامی است. واقعیت آن است که فراتر از منافع خاص گروه‌ها مسئله فلسطین مربوط به تمام بشریت است و نباید نادیده گرفته شود.
جنبش تحریم رژیم اسرائیل برای تحریم فرهنگی و دانشگاهی در درون مراکز علمی و پژوهشی ازجمله در مراکز علمی آمریکا جهش کیفی درخور‌توجهی داشته است. درواقع، من باور دارم جنبش تحریم رژیم اسرائیل از دو رأی درخورتوجه برخوردار است؛ یکی در انجمن انسان‌شناسی آمریکا و دیگری در انجمن مطالعات ملی زنان آمریکا. علاوه بر آن موفقیت‌های دیگری نیز درباره انجمن برای مطالعات آسیایی آمریکایی ازجمله انجمن مطالعات آمریکایی و انجمن مطالعات بومیان آمریکایی کسب شده و هزارو ٣٠٠ نفر از فارغ‌التحصیلان اتحادیه دانشجویان در تمام دانشگاه‌های کالیفرنیا از جنبش حمایت کرده‌اند و به نفع آن رأی داده‌اند.
چامسکی گفته است چرا جنبش تحریم رژیم اسرائیل خواستار اعمال تحریم‌های مشابه علیه آمریکا به‌عنوان یکی از حامیان اصلی رژیم اسرائیل و شریک جرم آن رژیم نشده است. نظر شما در این‌باره چیست؟
به نظرم این اظهارات بسیار دردسرساز هستند. من برای کسانی که به نوام چامسکی مشاوره می‌دهند و هدف‌شان تضعیف جنبش برای عدالت فلسطین است متأسف هستم. آنان استدلال‌هایی را مشابه استدلال‌های مدافعان صهیونیست‌ها مطرح می‌کنند. از روشنفکر شناخته‌شده و بانفوذی چون چامسکی که در مبارزات مردمی از ویتنام تا آمریکای مرکزی و آفریقای جنوبی همواره در کنار مردم بوده انتظار می‌رود از جامعه مدنی فلسطین حمایت کند. مخالفت با جنبش تحریم رژیم اسرائیل فقط به نفع رژیم اشغالگر اسرئیل خواهد بود و سبب می‌شود تا آن رژیم از پاسخ‌گویی به جامعه بین‌المللی طفره رود.
از نظر تاریخی مداخلات نظامی آمریکا در سرتاسر جهان در ایران، کوبا، لبنان، ویتنام، گواتمالا، جمهوری دومینیکن، کنگو، پاناما، گرانادا، عراق، افغانستان و یمن دیده شده است. جنبش‌های آمریکایی از جمله جنبش حقوق مدنی و جنبش‌های زیست‌محیطی در تحریم نقش داشته‌اند.
در سطح دیگر ادعای اینکه جنبش تحریم رژیم اسرائیل نماینده مردم فلسطین نیست در اساس نادرست است. هرکسی که با تاریخ و مبارزه فلسطین آشناست نمی‌تواند از ایده تحریم و اعتصاب و خودداری از برقراری روابط حسنه با ساختارهای استعماری اسرائیل طفره برود. این رویدادی است که در انقلاب سال ٣٩-١٩٣٦ علیه هر دو قدرت استعماری بریتانیا و صهیونیست‌ها روی داد که یکی از بزرگ‌ترین اعتراضات کارگری در تاریخ بود.
اگر چامسکی واقعا مردم فلسطین را با تشکیلات خودگردان فلسطین برابر فرض کرده، مرتکب اشتباهی واقعا جدی شده است چراکه تشکیلات خودگردان فلسطین به‌طور واقعی و در عمل از اکثریت فلسطینیان حمایت نمی‌کند. تمام نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که تشکیلات خودگردان فلسطین تا این حد و به اندازه امروز با کاهش حمایت عمومی در میان فلسطینیان مواجه نبوده است. کاهش حمایت عمومی از این تشکیلات از زمان پیمان اسلو در سال ١٩٩٣ میلادی تاکنون بی‌سابقه بوده است. بخشی از این مخالفت به دلیل موضع تشکیلات و شخص محمود عباس در عدم حمایت از مقاومت فلسطینیان علیه اشغالگری اسرائیل از جمله عدم حمایت از جنبش تحریم اسرائیل بوده است.
یکی از مشاوران محمود عباس گفته بود رژیم اسرائیل همسایه آنان است و آنها نباید کالاهای اسرائیلی را تحریم کنند یا اقدامات مشابهی را در دستور کار قرار دهند. نظر شما درباره این دیدگاه چیست؟
مواضع من و جنبش تحریم رژیم اسرائیل به‌هیچ‌وجه رادیکال نیست. این موضعی است که از سوی اکثریت فلسطینیان مورد حمایت قرار گرفته است.
من با معاهده اسلو در زمان مذاکرات مخفی مخالفت کردم. همچنین پس از آنکه از سپتامبر ١٩٩٣ میلادی به این‌سو به طور علنی آشکار شد، من خواستار تفکیک میان سازمان آزادی‌بخش فلسطین به‌عنوان یک جنبش رهایی‌بخش و تشکیلات خودگردان فلسطین به‌عنوان محصول پیمان اسلو شدم. اکنون درباره موضع گروه‌های سیاسی فلسطینی در قبال جنبش تحریم رژیم اسرائیل باید بگویم تمام گروه‌های فلسطینی از جمله گروه‌های عضو سازمان آزادی‌بخش فلسطین و همچنین جهاد اسلامی و حماس از جنبش حمایت کرده‌اند. هیچ‌یک از این گروه‌ها از پیمان اسلو یا تشکیلات خودگردان حمایت نمی‌کنند. بااین‌حال، تنوع عقاید و دیدگاه‌ها وجود دارند.
منتقدان جنبش تحریم رژیم اسرائیل استدلال می‌کنند اقتصاد فلسطین وابسته به آن رژیم است و بخشی از کارزار شما درباره تحریم کالاهای اسرائیلی باعث آسیب‌رسانی به فلسطینیان (به‌طور خاص مردم غزه) می‌شود. نظر شما در این‌باره چیست؟
این درست است که اقتصاد فلسطینیان وابسته به رژیم اسرائیل است. این اتفاقی نیست. از آغاز، هدف جنبش صهیونیستی یهودی‌سازی زمین و نیروی کار بوده است. به عبارت دیگر هدف آنان ازبین‌بردن امرار معاش فلسطین و قطع روابط فلسطینیان با زمین‌هایشان بوده است.
از زمان اشغال سال ١٩٦٧ میلادی، رژیم اسرائیل سیاست عمدی تضعیف اقتصاد شکننده فلسطین و کاملا وابسته‌کردن آن را دنبال کرده است. این نه سیاستی جدید و نه امری استثنایی و مربوط به تمام قدرت‌های استعماری در طول تاریخ بوده است. این موضوع در مورد الجزایر و آفریقای‌جنوبی نیز صدق کرده بود. پیمان اسلو سبب تشدید وابستگی شد و توازن قوا را به‌نفع رژیم اسرائیل تغییر داد و باعث فلج‌شدن بخشی از زیربناهای اقتصادی فلسطین شد. با وجود تمام تلاش‌های صورت‌گرفته استعماری برای خفه‌کردن اقتصاد فلسطین، فلسطینی‌ها راه‌های خلاقانه‌ای را برای مقاومت در برابر فشارها پیدا کرده‌اند. اشکال دیگری از مقاومت نیز به‌ندرت گفته شده‌اند. این مقاومت اقتصادی همکاری در نواحی مختلف روستایی و وجود یک صنعت داروسازی را شامل می‌شود که اسرائیل در حال نابودکردن آن است. این در حالی است که از سال ٢٠٠٠ میلادی به این‌سو مردم غزه در محاصره بوده‌اند. مدافعان اسرائیل استدلال می‌کنند که جنبش تحریم رژیم اسرائیل به فلسطینی‌ها آسیب می‌زند. این در حالی‌است که مقصر اصلی در این میان اسرائیل است و مدافعان آن رژیم با طرح این استدلال خواستار سرزنش قربانیان و مقصر نشان‌دادن آنان هستند. اتحادیه‌های تجاری فلسطینی و گرایش‌های سیاسی مختلف فلسطینی به‌شدت مخالف استراتژی ضدمقاومت و نژادپرستانه اسرائیلی‌ها هستند و درعوض بر لزوم پیوستن به جنبش تحریم رژیم اسرائیل تأکید دارند. ما پیش‌تر نیز ادعای مشابهی را از توجیه‌کنندگان آپارتاید می‌شنیدیم.
به‌تازگی هیلاری کلینتون در مقاله‌ای در نشریه یهودی- آمریکایی «فوروارد» اشاره کرد که به رژیم اسرائیل تعهد می‌دارد در صورت پیروزی در انتخابات در مجامع بین‌المللی علیه جنبش تحریم فلسطین سخن خواهد گفت. نظر شما در مورد موضع او در قبال مسئله فلسطین چیست؟
«هیلاری کلینتون» از برنامه‌های نولیبرالی و افزایش حضور نظامی آمریکا و حمایت نامحدود از رژیم اسرائیل پشتیبانی می‌کند. او در اساس حامی لابی رژیم اسرائیل است. من همیشه او را سیاست‌مداری ریاکار و فاقد اعتبار، شفافیت و صداقت یافته‌ام. با توجه به اینکه نامزدهای احتمالی سال ٢٠١٦ میلادی انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا از جناح راست افراطی نژادپرست با شعارهای اسلام‌هراسی هستند و نماینده آنها «دونالد ترامپ» است تا «برنی سندرز» سوسیال‌دموکرات صهیونیست، متأسفانه انتخاب‌های زیادی برای فلسطینیان برای مقابله با ارعاب مسلمانان نیز وجود ندارد. ما به احتمال زیاد شاهد نژادپرستی و اسلام‌هراسی بیشتر در سیاست خارجی آمریکا خواهیم بود و خصومت نسبت به اعراب و مسلمانان افزایش می‌یابد. بااین‌حال، ما هرگز به نامزدی سیاسی وابستگی نداریم و خود را آلوده فساد حمایت از آنان نمی‌کنیم. همبستگی با جنبش فلسطین به‌طور خاص از سوی نیروهای زیادی بوده است درنتیجه ما برنامه داریم تا جنبش ادامه یابد و باور داریم که ما پیروزی‌های بیشتری را در تغییر افکار عمومی درباره مسئله فلسطین ازجمله در میان یهودیان آمریکایی و به‌طور خاص جوانان به‌دست می‌آوریم.
نقش زنان در انتفاضه اخیر در فلسطین چیست؟
زنان فلسطینی نقش برجسته‌ای را در انتفاضه اخیر ایفا کردند؛ آنان در سرتاسر مبارزات مردم فلسطین ایفاگر نقشی مهم برای تعیین حق سرنوشت بوده‌اند. زنان فلسطینی نقش مهمی را در رهبری سازمان‌های سیاسی فلسطینی در انتخابات اخیر شورای قانون‌گذاری فلسطینی ایفا کردند، جایی که سهمیه‌ای برای نمایندگان زن در نظر گرفته شده بود و این موضوع با دقت بالا از سوی کمیته مرکزی انتخابات رعایت شد. اکنون میزان مشارکت نمایندگان زن از تمام گروه‌های سیاسی فلسطینی در بدنه شورای قانون‌گذاری حتی از مشارکت زنان در کنگره آمریکا نیز بیشتر است. اخیرا، ما شاهد مقاومت شگفت‌انگیز گروه «مرابطات» بودیم که نهادی متشکل از زنان فلسطینی است که از مسجدالاقصی در برابر ارتش و پلیس مهاجم اسرائیلی دفاع به عمل آورد. برخی از این زنان به جنبش اسلامی با رهبری شیخ «رائد صلاح» وابسته هستند و برخی دیگر به جنبش‌های جهاد اسلامی و حماس و سایر گروه‌های شبه‌نظامی فلسطینی و برخی نیز صرفا فعالان زن مستقل هستند. ما می‌بینیم که دختران جوان فلسطینی به دست سربازان اسرائیلی شهید می‌شوند. ما می‌بینیم که زنان فلسطینی ازجمله «خالده جرار» عضو شورای قانون‌گذاری فلسطینی از جبهه مردمی آزادی فلسطین بازداشت می‌شوند. او همچنین بنیان‌گذار گروه «الضمیر» بود که نهادی برای حمایت از زندانیان فلسطینی است. از نظر تاریخی، ما می‌توانیم به زنان فلسطینی‌ای اشاره کنیم که فعالیت‌های نظامی علیه رژیم اسرائیل انجام می‌دادند. آنان بازداشت و شکنجه شدند و در زندان‌های رژیم اسرائیل، احکام زندان بیش از ١٠ سال برای‌شان صادر شد. گروهی از آنان نیز چون «دلال مغربی» یکی از فرماندهان فتح در اواخر دوران نخست‌وزیری «ایهود باراک» به شهادت رسید.
نویسنده: نوژن اعتضادالسلطنه