شفقنا – علامه طباطبایی در ذیل تفسیر آیه 57 سورهی مبارکه عنکبوت به موضوع چشیدن مرگ می پردازند.
به گزارش شفقنا در این بخش از تفسیر المیزان آمده است:
مرگ براى شما قطعى است پس خد را براى آخرت مهيا سازيد
كل نفس ذائقه الموت ثم الينا ترجعون |
اين آيه شريفه امر سابق را كه مى فرمود: (فاياى فاعبدون ) تاكيد مى كند، و در عين حال زمينه را براى آيه بعد كه مى فرمايد: (الذين صبروا…)، آماده مى سازد.
و جمله (كل نفس ذائقه الموت )، از باب استعاره به كنايه است (گويا مرگ را تشبيه كرده به چيزى كه چشيدنى باشد آن گاه حكم كرده به اينكه اين چشيدنى را همه خواهند چشيد و خلاصه مرگ عمومى است ) و مراد اين است كه هر كس به زودى و به طور قطع خواهد مرد، و اگر دنباله آن فرمود: (ثم الينا ترجعون – سپس به سوى ما برمى گرديد)، اين التفات از (متكلم وحده ) به (متكلم مع الغير) به خاطر اين است كه عظمت رجوع به خدا را برساند.
و حاصل معناى آيه اين مى شود كه : زندگى دنيا جز ايامى ناچيز نيست، و مرگ دنبال سر است، و دنبال آن رجوع به سوى ما براى حساب، پس زينت و جلوه زندگى دنيا كه يك زينت فانى است شما را از آمادگى براى لقاى خدا باز ندارد، و آن آمادگى اين است كه به خدا ايمان بياوريد، و عمل صالح كنيد، كه سعادت ابدى دارد و محروميت از او شقاوت و هلاكت دائمى دارد.
و الذين آمنوا و عملوا الصالحات لنبوئنهم من الجنه غرفا… |
اين آيه اجر ايمان و عمل صالح را بيان مى كند، البته اجر بعد از مرگ و بازگشت به خدا، و با اين بيان بندگان خدا و مؤمنين را تشويق به صبر در راه او، و توكل بر او مى كند، و جمله (لنبوئنهم ) از مصدر (نبوئه ) است، كه به معناى جاى دادن، و منزل دادن كسى است براى هميشه، و كلمه (غرف ) جمع (غرفه ) است، كه به معناى خانه بسيار زيبايى است كه در بلندى قرار داشته باشد.
خداى تعالى در اين آيه نخست پاداش آنهايى را كه ايمان آورده، و عمل صالح كرده اند، بيان مى كند، و سپس آنان را عامل مى خواند، و مى فرمايد: (و نعم اجر العاملين – چه خوب است پاداش عاملان )، آنگاه همين عاملان را تفسير مى كند به (الذين صبروا و على ربهم يتوكلون – كسانى كه صبر مى كنند، و بر پروردگار خود توكل مى نمايند) و با اين بيان صبر و توكل را دو تا از خصايص مؤمنين دانسته، و با اين اشاره ها فهمانده است كه مومن وقتى كه در راه خدا صبر كند، و بر خدا توكل نمايد، از ايمان خود راضى مى شود، پس بر هر مومن است، كه تا آنجا كه راهى براى دين دارى خود مى يابد، دين دارى را از دست نداده، بر هر اذيت و جفايى صبر كند، و چون كارد به استخوانش رسيد، و ديگر نتوانست مراسم دينى خود را در وطن خود به پاى دارد، آن وقت بايد از وطن بيرون شده و به سرزمينى ديگر مهاجرت كند، و بر دشوارى و تعب و رنج غربت نيز صبر كند.
الذين صبروا و على ربهم يتوكلون |
اين جمله بيان گر اوصاف عاملان است، نكته اى كه در اينجا تذكرش لازم است، اين است كه : هر چند صبر عمومى است، و شامل صبر بر مصيبت، و صبر بر اطاعت خدا، و صبر بر ترك معصيت او مى شود، و ليكن مورد آيه صبر بر مصيبت است، چون مناسب با حال مومنينى كه در مكه در چنگ مشركين قرار گرفته بودند، و به حكم اين آيات مأمور به هجرت شده بودند، صبر بر مصيبت است.