شفقنا- این که امامان معصوم علیهم اسلام چه آموزه هایی برای امروز ما داشته و دارند پرسشی است که امروزه مورد پرسش قشرهای مختلف مردم و به خصوص جوانان است.کارشناسان مختلف دینی می بایست سیره و روش زندگی حضرات معصوم(ع)،سخنان و احادیث آنان را تبیین و تشریح کنند تا ضمن این که به شناخت بهتری از ائمه بزرگوار برسیم بلکه در زندگی روزمره نیز از آن بزرگواران الگو بگیریم.
به مناسبت هشتم شوّال سالروز شهادت امام حسن عسکری(ع) چهل حدیث گهربار از پیشوای یازدهم شیعیان تقدیم مخاطبان می گردد.
خداشناسی
۱ . امام عسكرى عليه السلام :
اللّه ُ هُوَ الّذِي يَتَألَّهُ إلَيْهِ عِنْدَ الحَوَائِجِ وَالشَّدائِدِ كُلُّ مَخْلُوقٍ ، عِنْدَ انْقِطَاعِ الرَّجَاءِ مِنْ كُلِّ مَنْ دُونَهُ .
اللّه ، هموست كه هر آفريده اي به هنگام نيازها وسختيها واميد بر كندن از هر كه جز او ، بدو پناه مي برد .
بحار الانوار جلد ۳ ص ۴۱ ح ۱۶
تعیین امام بعد از خود
۲ . امام عسكرى عليه السلام :
وقد سُئلَ عن الحُجّةِ والإمامِ بعدَهُ : ابْنِي محمّدٌ ، وهُو الإمامُ والحُجّةُ بَعدي ، مَن ماتَ ولَم يَعرفْهُ ماتَ مِيتةً جاهليّةً . أمَا إنّ لَه غَيبةً يَحارُ فيها الجاهلونَ ، ويَهْلِكُ فيها المُبطِلونَ ، ويَكْذِبُ فيها الوَقّاتونَ ، ثُمّ يَخرُجُ فكَأنّي أنظُرُ إلى الأعْلامِ البِيضِ تَخْفِقُ فوقَ رأسِهِ بِنَجفِ الكوفةِ .
امام عسكرى عليه السلامـ در پاسخ بـه پـرسـش از حجّت و امام بعد از ايشان ـ : فرزندم محمّد ، اوست امام و حجّت پس از من . هر كه بميرد و او را نشناسد به مرگ جاهلى مرده است . بدانيد كه او را غيبتى است كه جاهلان درباره آن سرگشته شوند و باطل گرايان به نابودى افتند . كسانى كه (براى ظهور او) زمان تعيين كنند دروغ گويند . پس از آن غيبت ظهور مى كند . گويى پرچمهاى سفيد را مى بينم كه در نجفِ كوفه برفراز سر او در اهتزازند .
بحار الأنوار : ۵۱ / ۱۶۰ / ۷
انس با خدا
۳ . امام عسكرى عليه السلام :
مَن أنِسَ باللّه اسْتَوحَشَ مِن النّاسِ .
هر كه با خدا همدم شود با مردم خو نگيرد .
الدرّة الباهرة : ۴۳
بلا و نعمت
۴ . امام عسكرى عليه السلام :
ما مِن بَلِيّةٍ إلاّ وللّه ِ فيها نِعمَةٌ تُحيطُ بِها .
هيچ گرفتارى و بلايى نيست مگر آن كه نعمتى از خداوند آن را در ميان گرفته است .
بحارالانوار جلد ۷۸ ص ۳۷۴ ح ۳۴
جدال نیکو
۵ . امام عسكرى عليه السلام :
ذُكرَ عند الصّادقِ عليه السلام الجِدالُ في الدِّينِ، وأنّ رسولَ اللّه صلى الله عليه و آله والأئمّةَ المعصومينَ عليهم السلام قد نَهَوا عنه ، فقالَ الصّادقُ عليه السلام : لَم يَنْهَ عنهُ مطلَقا ، لكنَّهُ نهى عنِ الجِدالِ بغيرِ الّتي هِي أحسَنُ.
امام عسكرى عليه السلام: در حضور امام صادق عليه السلام درباره جدال كردن در دين و اين كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و امامان معصوم عليهم السلام از اين كار نهى كرده اند ، سخن به ميان آمد ، حضرت صادق عليه السلام فرمود : از جدال كردن به طور مطلق نهى نشده ، بلكه از مجادله كردن با روشى جز روش نيكوتر نهى شده است .
بحار الانوار جلد ۲ ص ۱۲۵ ح ۲
زیبایی درونی و بیرونی
۶ . امام عسكرى عليه السلام :
حُسنُ الصُّورة جَمالٌ ظاهِرٌ ، وحُسنُ العَقلِ جَمالٌ باطِنٌ .
نِكويى صورت زيبايـى ظاهر است و نكويى خرد زيبايى درون .
أعلام الدين : ۳۱۳
نشانه نادانی
۷ . امام عسكرى عليه السلام :
مِن الجَهلِ الضّحكُ من غيرِ عَجَبٍ .
خنده اي كه از روي تعجب نباشد نشانه ناداني است .
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۱۲۱
کینه توزی
۸ . امام عسكرى عليه السلام :
أقلُّ النّاسِ راحةً الحَقودُ .
كم آسايش ترين مردم ، انسان كينه توز است .
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۱۵۶
حقوق برادران
۹ . امام عسكرى عليه السلام :
أعْرَفُ النّاسِ بحُقوقِ إخْوانِهِ وأشَدُّهُم قَضاءً لَها أعْظَمُهُم عِند اللّه شَأنا .
آن كه به حقوق برادران خود آشناتر باشد ودر رعايت كردن آنها كوشاتر ، نزد خداوند ارجمندتر است .
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۱۶۰
والاتر از مرگ و زندگی
۱۰ . امام عسكرى عليه السلام :
خَيرٌ مِن الحياةِ ما إذا فَقَدْتَهُ أبْغَضْتَ الحياةَ ، وشَرٌّ مِن المَوتِ ما إذا نَزَلَ بِكَ أحْبَبتَ المَوتَ .
بهتر از زندگي ، آن چيزي است كه هرگاه آن را از دست دهي ، از زندگي بيزار شوي وبدتر از مرگ ، آن چيزي است كه هرگاه بدان گرفتار آيي ، آرزوي مرگ كني .
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۱۷۰
معنای بسم الله
۱۱ . امام عسكرى عليه السلام :
فى تفسيرِ البَسْملَةِ : اللّه ُ هُو الّذى يَتألَّهُ إلَيهِ عِندَ الحَوائجِ والشَّدائدِ كُلُّ مَخْلوقٍ عِندَ انْقِطاعِ الرَّجاءِ مِن كُلِّ مَن هُوَ دُونَهُ،وتَقَطُّعِ الأسْبابِ مِن جَميعِ مَن سِواهُ .
امام عسكرى عليه السلام ـ در تفسير «بسم اللّه الرحمن الرحيم» ـ : اللّه هموست كه هر مخلوقي درهنگام نيازها وگرفتاريها وقتي اميدش ازهمه ، جز او ، قطع مي شود ورشته هر سببي ، جز او ، بريده مي گردد ، به او روي مي آورد .
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۱۸۰
اهمیت واجبات
۱۲ . امام عسكرى عليه السلام :
لا يَشغَلْكَ رِزقٌ مَضمونٌ عن عَمَلٍ مَفروضٍ.
روزي ضمانت شده ، تو را از كارهاي واجب باز ندارد.
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۲۳۴
آثار قبر امام
۱۴ . امام عسكرى عليه السلام :
لأبى هاشمِ الجَعفرىِّ : قَبرِى بِسُرَّ مَن رَأي أمانٌ لِأهلِ الجانِبَينِ .
امام عسكرى عليه السلامـ خـطاب به ابـوهـاشم جعفري: قبر من در سُرَّ مَن رأي (سامرّا) مايه امن وامان ساكنان هر دو طرف (فرات) است .
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۲۵۸
اندازه بخشش
۱۵ . امام عسكرى عليه السلام :
إنَّ للسَّخاءِ مِقدارا ، فإن زادَ علَيهِ فهُو سَرَفٌ .
همانا بخشندگي را اندازه اي است ، كه اگر از آن فراتر رود اسراف است .
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۲۷۰
اندازه شجاعت
۱۶ . امام عسكرى عليه السلام :
إنّ … للشَّجاعَةِ مِقدارا ، فإن زادَ علَيهِ فهُو تَهَوُّرٌ
همانا شجاعت ، اندازه اي دارد كه اگر از آن فراتر رود بي باكي است .
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۲۹۲
شکرگذاری نعمت
۱۷ . امام عسكرى عليه السلام :
لا يَعرِفُ النِّعمَةَ إلاّ الشاكِرُ ، ولا يَشكُرُ النِّعمَةَ إلاّ العارِفُ .
(قدر) نعمت را نشناسد مگر سپاسگزار وشكر نعمت نگزارد مگر آن كه (قدر) نعمت را شناسد .
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۳۰۲
حکمت روزه
۱۸ . امام عسكرى عليه السلام :
لمّا سُئلَ عن عِلَّةِ وُجوبِ الصَّومِ : لِيَجِدَ الغَنِىُّ مَسَّ الجُوعِ ؛ فَيَمُنَّ علي الفَقيرِ
امام عسكرى عليه السلامـ در بيان علّت واجـب شـدن روزه : تـا توانگر ، درد گرسنگي را بچشد ودر نتيجه به نيازمند كمك كند.
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۳۳۶
شناخت مردم
۱۹ . امام عسكرى عليه السلام :
الوَحشَهُ مِنَ النّاسِ عَلي قَدرِ الفِطنَةِ بهِم
كناره گرفتن از مردم ، به اندازه شناخت از آنهاست .
بحارالانوار ج : ۷۰ ص ۱۱۱ ح ۱۴
خواهش و خواری
۲۰ . امام عسكرى عليه السلام :
ما أقبَحَ بالمُؤمِنِ أن تكونَ لَهُ رَغبَةٌ تُذِلُّهُ .
چه زشت است در مؤمن خواهشي باشد كه او را به خواري كشاند .
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۳۴۴
۲۱ . امام عسكرى عليه السلام :
إنَّ اللّه َ تَبارَكَ وتَعالي أري رَسولَهُ بِقَلبهِ مِن نورِ عَظَمَتِهِ ما أحَبَّ
خداوند تبارك وتعالي از نور عظمت خويش ، چندان كه دوست داشت ، به قلب رسول خود نماياند .
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۳۶۸
عزت و ذلت در گرو حق
۲۲ . امام عسكرى عليه السلام :
ما تَرَكَ الحَقَّ عَزيزٌإلاّ ذَلَّ ، ولا أخَذَ بهِ ذَليلٌ إلاّ عَزَّ .
هيچ عزّتمندي حقّ را فرو نگذاشت، مگر اين كه به ذلّت افتاد وهيچ ذليل وناتواني حقّ را نگرفت مگر اين كه عزيز ونيرومند شد .
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۳۷۸
دانشمند بد
۲۳ . امام عسكرى عليه السلام :
فى صِفَةِ عُلَماءِ السُّوءِ : وهُم أضَرُّ عَلي ضُعَفاءِ شيعَتِنا مِن جَيشِ يَزيدَ عَلي الحُسَينِ بنِ عَلِىٍّ عليهما السلام وأصحابهِ ، فإنَّهُم يَسلُبونَهُمُ الأرواحَ والأموالَ ، وهؤلاءِ عُلَماءُ السُّوءِ … يُدخِلونَ الشَّكَّ والشُّبهَةَ عَلي ضُعَفاءِ شيعَتِنا فيُضِلّونَهُم .
در وصف علماي بدكردار ـ : زيان آنها براي شيعيان ناتوان (و آسيب پذير) ما بيشتر از زيان سپاه يزيد براي حسين بن علي عليهماالسلام وياران اوست ؛ زيرا آنها جان ومال ايشان را گرفتند واين علماي بدكردار … در دل شيعيان ناتوان ما شكّ وشبهه مي اندازند وگمراهشان مي كنند .
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۴۰۴
سفر الهی
۲۴ . امام عسكرى عليه السلام :
إنَّ الوُصولَ إلَي اللّه عز وجل سَفَرٌ لا يُدرَكُ إلاّ بامتِطاءِ اللَّيلِ .
رسيدن به خداوند عزوجل ، سفري است كه جز با نشستن بر مركب شب ، پيموده نشود .
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۴۶۴
اندازه میانه‌روی
۲۵ . امام عسكرى عليه السلام :
إنَّ … للاقتِصادِ مِقدارا ، فإن زادَ علَيهِ فهو بُخلٌ
ميانه روي اندازه اي دارد، كه اگر از آن فراتر رود بخل است .
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۴۶۶
قضای الهی
۲۶ . امام عسكرى عليه السلام :
اذا كانَ المَقضيُّ كائِنا فالضَّراعَهُ لماذا ؟ !
اگـر قـضای الـهی در كـمين است ، ديگر ضعف و زبونی چرا ؟.
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۴۶۸
حالت‌های قلب
۲۷ . امام عسكرى عليه السلام :
إذا نَشِطَتِ القُلوبُ فَأودِعْها (فَأودِعُوها)، وإذا نَفرَت فَوَدِّعُوها .
هر گاه دل ها بانشاط اند (علم و معرفت)را به آنها واسپاريد و هر گاه گريزان اند ، آنها را واگذاريد.
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۴۷۴
تقلید آگاهانه و ناآگاهانه
۲۸ . امام عسكرى عليه السلام :
الإمامُ العسكرىُّ عليه السلام بعد تقبيح تقليد عوام اليهود لعلماء الفسقه : فَمَن قَلَّدَ مِن عَوامِّنا مِثلَ هؤلاءِ الفُقَهاءِ فَهُم مِثلُ اليَهودِ الذينَ ذَمَّهُمُ اللّه ُ بالتَّقليدِ لِفَسَقَهِ فُقَهائهِم . فَأمّا مَن كانَ مِن الفُقَهاءِ صائنا لنفسِهِ حافِظا لِدينِهِ مُخالِفا علي هَواهُ مُطِيعا لأمرِ مَولاهُ فلِلعَوامِّ أن يُقَلِّدُوهُ ، وذلكَ لا يكونُ إلاّ بَعضَ فُقَهاءِ الشِّيعَةِ لا جَميعَهُم
امام عسكرى عليه السلام بعد از تقبيح تقليدِ عوامِ يهود از علماي فاسقشان ـ : اگر (مسلمانان) از چنين فقهايي تقليد كنند، مانند همان يهودياني هستند كه خداوند آنان را به سبب تقليد وپيروي از فقهاي فاسق و بدكارشان نكوهش كرده است. اما هر فقيهي كه خويشتندار و نگاهبان دين خود باشد و با هواي نفْسش بستيزد و مطيع فرمان مولايش باشد، بر عوام است كه از او تقليد كنند والبته اين ويژگيها را تنها برخي فقهاي شيعه دارا هستند ، نه همه آنها .
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۴۷۸
دروغ
۲۹ . امام عسكرى عليه السلام :
جُعِلَتِ الخَبائثُ فى بَيتٍ وجُعِلَ مِفتاحُهُ الكذبَ .
(همه) پليديها در يك خانه نهاده شده وكليد آن ، دروغ قرار داده شده است .
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۴۸۶
ستایش نابجا
۳۰ . امام عسكرى عليه السلام :
مَن مَدَحَ غَيرَالمُستَحِقِّ فَقَد قامَ مَقامَ المُتَّهَمِ .
هر كـس فـردي را كه استحقاق سـتايش ندارد بستايد ، خود را در مقام اتهام و بدگماني قرار داده است .
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۵۰۸
پرهیز ار مجادله و شوخی
۳۱ . امام عسكرى عليه السلام :
لا تُمارِ فيَذهَبَ بَهاؤكَ ، ولاتُمازِحْ فيُجتَرأَ علَيكَ .
مجادله مكن كه احترامت از بين مي رود وشوخي مكن كه بر تو گستاخ مي شوند .
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۵۱۲
مذمت خواب زیاد
۳۲ . امام عسكرى عليه السلام :
مَن أكثَرَ المَنامَ رأَي الأحلام
هركه زياد بخوابد ، خواب های پريشان بيند.
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۵۷۴
فروتنی
۳۳ . امام عسكرى عليه السلام :
التَّواضُعُ نِعمَةٌ لا يُحسَدُ علَيها .
فروتنی ، نعمتی است كه به آن حسادت نمی شود .
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۵۹۶
چگونگی اندرز دادن
۳۴ . امام عسكرى عليه السلام :
مَن وَعَظَ أخاهُ سِرّا فَقَد زانَهُ ، ومَن وَعَظَهُ عَلانِيَةً فَقَد شانَهُ .
هركه برادر خود را پنهانی اندرز دهد ، او را آراسته است وهر كه در برابر ديگران موعظه اش كند ، او را لكّه دار كرده است .
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۶۰۰
پروای از مردم
۳۵ . امام عسكرى عليه السلام :
مَن لَم يَتَّقِ وُجوهَ النّاسِ لَم يَتَّقِ اللّه .
هركه از چهره های مردم پروا نكند ، از خداوند پروا نمی كند .
« منتخب ميزان الحكمة» صفحه ۶۰۶
تفاوت دانا و احمق
۳۶ . امام عسكرى عليه السلام :
قَلبُ الأَحمَقِ في فَمِهِ ، وفَمُ الحَكيمِ في قَلبِهِ .
دل احمق در دهانش و دهان حكيم در دلش است .
تحف العقول : ص ۴۸۹
نادانی و بردباری
۳۷ . امام عسكرى عليه السلام :
الجَهلُ خَصمٌ ، وَالحِلمُ حُكمٌ .
نادانى ، دشمن است و بردبارى ، حكمت .
الدرّة الباهرة : ص ۴۴ ،
ضعیف‌ترین دشمن
۳۸ . امام عسكرى عليه السلام :
أضعَفُ الأعداءِ كَيداً مَن أظهَرَ عَداوَتَهُ .
سست انديش ترين دشمنان، كسى است كه دشمنى خود را آشكار سازد.
أعلام الدين : ۳۱۳ .
شبیه معجزه
۳۹ . امام عسكرى عليه السلام :
رِياضَةُ الجاهِلِ وَ رَدُّ المُعْتادِ عَن عادَتِهِ كالمُعْجِزِ .
پروراندنِ نادان و تَرك دادن كسى از عادتش، كارى معجزه آساست.
تحف العقول : ۴۸۹ .
نشانه‌های مؤمن
۴۰ . امام عسكرى عليه السلام :
علاماتُ المُؤمِنِ خَمسٌ : صَلاةُ الخَمسينَ ، و زيارَهُ الأَربَعينَ ، والتَّخَتُّمُ فِي اليَمينِ ، وتَعفيرُ الجَبينِ ، والجَهرُ بِبِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحي .
نشانه هاى مؤمن پنج چيز است: پنجاه ركعت نماز ، زيارت اربعين، انگشتر در دست كردن، پيشانى بر خاك نهادن و آشكارا گفتن «بسم اللّه الرحمن الرحيم» .
مصباح المتهجّد : ۷۸۸
استمداد از خدا
۴۱ . امام عسكرى عليه السلام :
مِن دُعائِهِ فِي الصَّباحِ ـ : وأعِنّي عَلَى استِغفارِكَ وَاستِقالَتِكَ ، قَبلَ أن يَفنَى الأَجَلُ ، ويَنقَطِعَ الأَمَلُ .
از دعاى ايشان در صبحگاه : كمكم فرما تا از تو آمرزش و پوزش بخواهم ، پيش از آن كه عمر به سرآيد و اميد ، قطع شود.
مُهَج الدعوات : ص ۳۳۳
نتیجه گستاخی کودک
۴۲ . امام عسكرى عليه السلام :
جُرأةُ الوَلَدِ على والِدِهِ في صِغَرِهِ تَدعو إلَى العُقوقِ في كِبَرِهِ .
امام عسكرى عليه السلام: گستاخى فرزند بر پدرش در خردسالى، به نافرمانى او در بزرگسالى مى انجامد.
تحف العقول : ۴۸۹
سرانجام خوبی و بدی
۴۳ . امام عسكرى عليه السلام :
مَن يَزرَعْ خَيرا يَحصِدْ غِبطَةً ، و مَن يَزرَعْ شَرّا يَحصِدْ نَدامَةً .
هركه خوبى بكارد شادمانى بدرود و هركه تخم بدى بيفشاند، پشيمانى درو كند.
ميزان الحكمه جلد دوازدهم، صفحه ۲۰۲
بخشش به موقع
۴۴ . امام عسكرى عليه السلام :
مَن لَم يُحْسِنْ أنْ يَمنَعَ لَم يُحْسِنْ أنْ يُعطي .
كسى كه نبخشيدن [به جا ]را بلد نباشد، بخشيدنِ به موقع را نيز بلد نيست.
بحار الأنوار : ۷۸/۳۸۰/۴ .
بهترین برادران
۴۵ . امام عسكرى عليه السلام :
خَيرُ إخوانِكَ مَن نَسِيَ ذَنبَكَ ، وذَكَرَ إحسانَكَ إلَيهِ .
بهترينِ برادرانت ، كسى است كه خطايت را فراموش كند و از نيكوكارىات در حقّ خودش ياد كند .
أعلام الدين : ۳۱۳
