شفقنا زندگی- میمنت گلشنی: صدای پای مهر و دانش آموزانی که بعد از سه ماه تعطیلات تابستانی روانه مدرسه می شوند، در تمام کوچه پس کوچه های شهر شنیده می شود. آموزش و پرورش با تمام مشکلات مربوط به بودجه و کمبود امکانات و معلم امسال نیز همچون سال گذشته عهده دار تعلیم و تربیت حدود ۱۳ میلیون دانش آموزی است که قرار است آینده سازان کشور باشند.
به گزارش خبرنگار شفقنا زندگی، سال تحصیلی ۹۵-۹۶ از آن سال های پرحاشیه بود؛ از ضرب و شتم دانش آموزان به خاطر ننوشتن مشق یا نمره کم تا کودکان و نوجوانان اتباع بیگانه که به دلیل نداشتن اوراق هویت علی رغم وعده مسئولان آموزش و پرورش از تحصیل بازماندند. داستان قدیمی کمبود معلم و مشکلات حقوق معلمان و اعتراضات آنان هم در کنار مدارس فرسوده و احتمال فروریختن سقف مدرسه بر سر دانش آموزان آن هم در روزهای سرد زمستان از دیگر موضوعاتی بود که در آستانه انتخابات ریاست جمهوری وزارت آموزش و پرورش را در معرض سوالات متعدد قرار داد.
نگاهی به اتفاقات ماه های اخیر نشان می دهد که همزمان با رای قاطع مجلس به سید محمد بطحائی به عنوان وزیر آموزش و پرورش نیز کاربران توئیتر با هشتگ “از مهر جا نمانند” مطالبه خود را برای ثبت نام دانش آموزان اتباع بیگانه در مدرسه اعلام کردند. اتفاقی که در عمل منجر به واکنش وزیر در توئیتر و قول مساعد او مبنی بر ثبت نام این گروه از دانش آموزان شد. اگر چه به عقیده بسیاری از کاربران توئیتر وعده وزیر تنها شامل حال کودکان افغان شد و کودکان پاکستانی باز هم از تحصیل جاماندند. با این وجود، به گزارش ایرنا امسال حدود ۴۰۰ هزار دانش آموز از اتباع خارجی و افغان در ۲۵ هزار و ۴۹۰ مدرسه ایران مشغول به تحصیل می شوند.
درس خواندن با چاشنی تنبیه
فارغ از این موضوع، آن چه سال گذشته به رکوردار مشکلات آموزش و پرورش تبدیل شد و بارها معاونان این سازمان را در معرض افکار عمومی قرار داد بحث ضرب و شتم دانش آموزان و البته ناتوانی مسئولان آموزش و پرورش در جلوگیری از شیوع این پدیده بود. آن زمان که فیلم و عکس ضرب و شتم دانش آموزان در مدارس تهران، کرمان، سیستان و بلوچستان و گیلان در فضای مجازی بین مردم دست به دست می شد، مسئولان آموزش و پرورش با تکیه بر ماده ۷۷ آیین‌نامه مدارس اعمال هرگونه تنبیه از قبیل اهانت، تنبیه بدنی و تعیین تکالیف درسی برای تنبیه را ممنوع اعلام می کردند و قول پیگیری و حتی انفصال از خدمت معلم را می دادند. با این حال، کم تر ماهی بود که فیلم هایی با محتوای تنبیه بدنی دانش آموز در تلگرام منتشر نشود.
خاطره تلخ «حسین» از تنبیه بدنی توسط معلمش
«حسین» یکی از دانش آموزانی است که امروز با خاطره تلخی که از سال تحصیلی قبل داشت به کلاس سوم رفت. او که در یکی از مدارس مازندران ثبت نام کرده مانند بسیاری از دانش اموزان مدرسه به خاطر نیاوردن دفتر مشق تنبیه شد اما به گفته خودش تنبیه او با شدت بیشتری صورت گرفت و منجر شد تا یک ماه پایش را به مدرسه نگذارد:« همیشه با مادرم می گفتم این مدرسه را دوست ندارم و معلممان خیلی بداخلاق است. اما مادرم قبول نمی کرد و می گفت من تنبلم و نمی خواهم درس بخوانم. معلم بچه های کلاس و چند بار هم من را به خاطر اینکه به درس گوش نمی دادیم دعوا کرد. دو بار هم صورت بچه ها را زد. همه این ها را به مادرم می گفتم اما باز هم قبول نمی کرد تا مرا به یک مدرسه دیگر ببرد».
حسین در گفت و گو با شفقنا زندگی از روزی می گوید که برایش تلخ ترین روز مدرسه بود: «جلد دفتر مشق و دفتر نقاشی من شبیه هم بود برای همین هم به جای دفتر مشق اشتباه آن یکی دفتر را به مدرسه بردم. زنگ دوم معلم دفتر مشق بچه ها را می دید به من که رسید دفترم را باز کرد، نفهمیدم چطور شد که توی گوشم زد. من هم شروع به گریه کردم و گفتم به پدرم می گویم من را زدی. بعد بیشتر کتکم زد و دوست بغل دستیم از ترس شروع به گریه کرد. من هم بدون اینکه کیفم را بردارم از کلاس بیرون رفتم و وقتی دیدم کسی جلوی در مدرسه نیست از مدرسه فرار کردم و رفتم خانه».
حسین تا یک ماه به مدرسه نرفت و اصرارهای مادرش هم نتیجه بخش نبود:« تمام راه گریه کردم. وقتی رسیدم خانه مادرم پرسید چرا زود آمدی من فقط رفتم تو اتاقم و در را قفل کردم و تا شب هم بیرون نیامدم. مدیر مدرسه به مادرم زنگ زد که پسرت از مدرسه فرار کرد و اخراج است. مادرم مدام از من سوال می پرسید اما من جواب نمی دادم. گریه هم نمی کردم اما از اینکه پیش بچه ها کتک خورده بودم خیلی خجالت کشیدم. شب که پدرم آمد گفتم از فردا مدرسه نمی روم و با او در مغازه کار می کنم. پدرم هیچ حرفی نزد فردا صبح دست من را گرفت و به زور مدرسه برد من تمام راه جیغ زدم و پدرم گفت تکلیف معلمت را روشن می کنم».
پدر حسین وقتی صورت ورم کرده را نشان مدیر و معلم می دهد، با انکار رو به رو می شود اما زمانی که تهدید به شکایت به آموزش و پرورش و بعد هم قوه قضائیه می کند معلم راضی می شود تا بابت ضرب و شتم عذرخواهی کند. با این وجود، حسین تا یک ماه قبول نمی کند به مدرسه برود و در نهایت اواسط بهمن ماه با قول اینکه کلاس او را عوض می کنند، روانه مدرسه می شود.
مسئولان آموزشی چه تمهیداتی برای جلوگیری از تنبیه بدنی در نظر گرفته اند؟!
داستان تنبیه جسمی دانش آموزان و سکوت بسیاری از والدین در این خصوص و عدم پرداخت هزینه اجتماعی از سوی معلم طی سال های گذشته موجب شد تا برخلاف تصور عموم این روند تا به امروز ادامه پیدا کند.
در همین رابطه، مهدی فیض، معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش در گفت و گو با خبرنگار شفقنا زندگی در پاسخ به این سوال که مسئولان آموزشی چه تمهیداتی را برای جلوگیری از بروز رفتارهای خشونت آمیز با دانش آموزان در آستانه سال تحصیلی جدید در نظر گرفته اند و در این خصوص آیا کلاس های آموزشی برای معلمان برگزار شده است، می گوید: به طور کلی، مهارت های معلمی در قالب دوره های تربیت معلم ارائه می شود و بعد از آن معلمان به استخدام آموزش و پرورش در می آیند. هر معلم دوره آموزشی حداقل ۱۰۰ ساعته را برای کسب مهارت های معلمی و تعلیم و تربیت پشت سر می گذارد و موضوعاتی از قبیل نحوه برخورد و مدیریت رفتار دانش آموز جزء دوره های عادی تربیت معلمی به حساب می آید و دوره خصوصی و مجزا نیست.
وی ادامه می دهد: بر این اساس، معلم پس از پشت سر گذاشتن دوره آموزشی دیگر نیازی به بازآموزی و آموزش مکرر و مجدد ندارد. البته، بعضاً خطاهایی به صورت استثنائی از سوی معلم سر می زند اما از حدود یک میلیون معلم در سراسر کشور ممکن است از چند نفر خطا سر بزند که در قیاس با تعداد کل معلمان بسیار اندک است و ارزش کار معلمان را نمی تواند زیر سوال ببرد. اگر چه ما معتقدیم یک مورد هم نباید اتفاق بیفتد.
فیض با بیان اینکه آن چه در فضای عمومی جامعه در خصوص تنبیه دانش آموز مطرح می شود نمایش نقطه نهایی کار است، تصریح می کند: ما عکس العمل معلم را می بینیم اما پیشنیه موضوع در فضای عمومی و رسانه منتشر نمی شود. در واقع، اعلام نمی شود دانش آموز چه خطایی انجام داده و چه عاملی باعث این اتفاق شده است. بعضاً، مورادی را داشتیم که دانش آموز چنان خطایی مرتکب شده که اگر پدر و مادر او هم حضور داشتند جز تنبیه کار دیگری نمی کردند! متاسفانه، آن چه منتشر می شود تنها عکس العمل معلم است و مشخص نمی شود آیا این تنبیه به جا بوده یا نه.
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش در جواب این سوال که آیا به طور نسبی با تنبیه دانش آموز موافق هستید؟ می گوید: حرف من این است که این موضوعات نیاز به ریشه یابی دارد به این معنی که گاهی خطاهایی از سوی دانش آموز رخ می دهد آن قدر سنگین و غیرقابل تحمل است که برخورد معلم با آن خطا برخورد کمی به حساب می آید.
فیض در ادامه به آئین نامه آموزش و پرورش اشاره و عنوان می کند: آئین نامه به طور کلی تنبیه را مجاز نمی داند اما در اتفاقی که رخ می دهد همیشه عوامل باید در کنار هم دیده شوند و بعد در مورد آن قضاوت کرد. البته، توصیه من به عنوان مسئول پرورشی آموزش و پرورش این است که عکس العمل معلم مدیریت شده باشد و در نهایت به نقطه تنبیه نرسد.
وی تاکید می کند: خطای دانش آموز هم باید ریشه یابی شود چرا که ممکن است ریشه در یک بحران خانوادگی یا بحران دوره بلوغ داشته باشد. به همین دلیل توصیه من این است تا زمانی که رفتار ریشه یابی نشده به هیچ عنوان عکس العملی که شایسته شان معلمی نیست، از معلم سر نزند.
وی با اشاره به برخرودهای قهری آموزش و پرورش با موضوع تنبیه دانش آموزان می گوید: البته، در صورت بروز رفتاری از این دست دانش آموز یا ولی او می توانند با مراجعه به دفتر نظارت و ارزیابی و پاسخگویی به شکایات اعتراض خود را اعلام کنند. در صورتی که معلم خطاکار باشد حتماً با او برخورد می کنیم کمااینکه در دوره های گذشته هم برخوردهایی با معلم از جا به جایی معلم از مدرسه ای به مدرسه دیگر و حتی از شهری به شهر دیگر اتفاق افتاده است.
معاون پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش با اشاره به احتمال اخراج معلم خطاکار بیان می کند: در مواردی خطایی بوده که سوء رفتار تربیتی بوده و نمی توانستیم آن را عکس العمل یابی دقتی در رفتار بنامیم، در این موارد حتی معلم اخراج شده است. از این حیث آموزش و پرورش در جایگاه دفاع از حقوق معلمین قرار دارد و نسبت به معلمین حتی عکس العمل های قضائی نشان داده و غیر از برخورد اداری معلم خاطی را به قوه قضائیه معرفی کرده است.
دبیر کمیسیون آموزش مجلس: هر نوع تنبیه دانش آموز طبق آئین نامه ممنوع است
با وجود نگاه نسبی معاون پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش به موضوع تنبیه دانش آموزان و فقدان برنامه مشخص برای پیشگیری این موضوع، دبیر کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با شفقنا زندگی با تاکید بر اینکه هر نوع تنبیه دانش آموز طبق آئین نامه ممنوع است، می گوید: متاسفانه، در مواردی رفتاری خودسرانه از سوی معلم صورت می گیرد که باید با ساز و کارهایی جلوی آن گرفته و اجازه ندهیم این امر به یک رویه تبدیل شود.
علیرضا سلیمی می افزاید: ما باید با جدیت به موضوع ورود پیدا کنیم و برخوردهای پشیمان کننده ای را برای فرد خاطی رقم بزنیم. خوشبختانه، ما از نظر قانون کمبود نداریم و به همین دلیل هم باید تا آن جا که می توانیم در این مورد سخت گیرانه واکنش نشان دهیم.
وی تاکید می کند: معلمین مسئول کشف استعدادهای دانش آموز اند و چنین کشفی با چوب و چماق و شلاق محقق نمی شود. به طور قطع، با توجه به مسئولیتی که یک معلم بر دوش دارد باید به آن ها آموزش دهیم تا با تبعات رفتار نامناسب خود در قبال دانش آموز آشنا شوند و بدانند رفتارهای آن ها چه تاثیری بر جامعه می گذارد.
طرح ارزشیابی کیفی در دوراهی بی سوادی دانش آموز و بی مهارتی معلم
زنگ زده می شود و در یک چشم بر هم زدن صدها دانش آموز با کوله پشتی که بر دوش دارند با سر و صدا و البته عجله از حیاط مدرسه خارج می شوند، مثل زندانی ای که همین حالا آزاد شده باشد. این تصوبر عموم مردم از زنگ آخر مدرسه است؛ تصویری که قبل از هر چیز عدم جذابیت این فضا برای دانش آموز را نشان می دهد.
سال ۸۸ مسئولان وقت برای آن که مشکل عدم علاقه و دلزدگی دانش آموزان آن هم در مقطع ابتدایی را حل کنند و ریشه اضطراب را بخشکانند، تصمیم گرفتند با اجرای نظام ارزشیابی کیفی و حذف نمره مدرسه را به محیطی جذاب برای دانش آموز تبدیل کنند. آن زمان برخی از کارشناسان مخالف طرح با تاکید بر اینکه با حذف دروس خشک و ایجاد روحیه مشارکتی در کلاس ها می توان پیوندی میان مدرسه و دانش آموز ایجاد کرد، نسبت به پیامدهای این طرح که به عقیده آن ها بی توجهی دانش آموز به محیط آموزشی است، هشدار دادند.
عضو کانون صنفی معلمان: کمبود معلمان مجرب در اجرای طرح ارزشیابی کیفی
اگرچه تاکنون پژوهش جامعی از سوی مسئولان آموزش و پرورش در مورد نتیجه اجرای طرح ارزشیابی کیفی به صورت عمومی منتشر نشده است، با این حال مهدی بهلولی، عضو کانون صنفی معلمان در گفت و گو با شفقنا زندگی با بیان اینکه برنامه ارزشیابی کیفی در کشورهای پیشرفته دنیا اجرا شده و به نتیجه هم رسیده است، اظهار می کند: متاسفانه، زمان اجرای طرح در ایران به ملزومات و مقدمات آن توجه نشد. به عبارت دیگر زمانی که قرار است طرحی از این جنس را اجرا کنیم باید در مرحله اول به معلم آموزش لازم را بدهیم و بعد از آن شرایط کلاس را از حیث جمعیت در نظر بگیریم. به طور مثال، در این طرح برای هر دانش آموز یک پوشه در نظر گرفته شده است و معلم هر زنگ باید پوشه ها را تکمیل کند. در نظر بگیرید در مدرسه دولتی که ممکن است در یک کلاس ۳۰ دانش آموز بنشیند معلم چگونه وقت چنین کاری را دارد.
وی ادامه می دهد: آن گونه که از همکارانم شنیدم اغلب صوری و فرمالیته پوشه ها را پُر می کنند و نتیجه این می شود که برخی از دانش آموزان کلاس پنجم یا ششم حتی در نوشتن اسم خودشان هم مشکل دارند. غیر از این، معلمی می گفت من دانش آموزی را رد کردم، خانواده بچه ها هم این موضوع را پذیرفته بودند و درخواست تکرار پایه را داشتند اما مدیر مدرسه قبول نمی کرد و اصرار داشت این امر اعتبار مدرسه را زیر سوال می برد و حالا که نمره ملاک نیست دانش آموز حتماً باید به کلاس بالاتر برود.
این عضو کانون صنفی معلمان عنوان می کند: زمانی که امتحان نیست و معلم هم به شکل صوری دانش آموزان را ارزشیابی می کند، مشخص است که دانش آموز گاهی بدون اینکه آموزش لازم را دیده باشد به کلاس بالاتر می رود و در این میان رقابت میان مدارس به شکل عجیبی شکل می گیرد.
بهلولی کمبود معلمان مجرب در اجرای طرح ارزشیابی کیفی را از دیگر مشکلات بر می شمارد و می گوید: معلمی داشتیم که ۲۹ سال در دبیرستان فیزیک درس می داد و سال آخر به او حکم کردند تا در کلاس اول آن هم به شیوه ارزشیابی کیفی تدریس کند. معلم دیگری را می شناسم که به زور او را از دبیرستان به ابتدایی منتقل کردند و او تا یک ماه از بچه ها امتحان املا می گرفت و نمره می داد. بعد از یک ماه مدیر متوجه شد و تازه به او توضیح داد که اصلاً این دانش آموزان نمره ندارند.
وی با تاکید بر اینکه در شرایطی که بسیاری از ملزومات طرح ارزشیابی کیفی فراهم نیست، برخی از دانش آموزان به راحتی به مقاطع بالاتر می روند، تصریح می کند: قطعاً این شیوه از ارزشیابی کمی بهتر است و در مدارسی که دانش آموز کم تری دارد و نظارت خانواده و مدرسه بیشتر است، احتمالاً طرح جواب می دهد. اما تا به حال این طرح در مدارس دولتی و شلوغ به نتیجه مورد نظر مسئولان نرسیده است.
فرسودگی بیخ گوش مدارس
شاید حادثه دختران شین آباد و معلمی که برای نجات جان دانش آموز خود در آتش سوخت مثال های خوبی برای بحث فرسودگی و ناایمن بودن مدارس و کلاس ها در سراسر کشور باشند. نکته جالب این جاست درحالی که بسیاری فکر می کنند تهران به عنوان پایتخت کشور دارای بالاترین و باکیفیت ترین مدارس از لحاظ نوسازی و ایمنی است، اسفندیار چاربند مدیر کل سابق آموزش و پرورش تهران ۳۰ درصد از مدارس این شهر در سال ۹۵ را فرسوده اعلام می کند.
به گزارش ایسنا، وی با بیان اینکه برخی از مدارس پایتخت حتی از حداقل ایمنی نیز برخودار نیستند، گفت: ۱۷ هزار کلاس درس در شهر تهران در نوبت مقاوم‌سازی قرار گرفته‌اند و اگردراین میان زلزله‌ای چهار یا پنج ریشتری رخ دهد، ممکن است ۱۷هزار کلاس درس تخریب شود واگر بخواهیم این تعداد کلاس درس را تخریب و مقاوم‌سازی کنیم با اعتبارات فعلی به ۳۲ سال زمان نیاز داریم!اسماعیل دوستی، عضو سابق شورای شهر تهران نیز سال گذشته در صحن علنی شورا از وجود ۵۵۰ مدرسه فرسوده در تهران خبر داد و اظهار امیدواری کرد تا با بودجه ای که هر ساله به این موضوع اختصاص داده می شود، در نهایت ۱۰۰ سال دیگر شاهد مدارس امن در تهران باشیم!
علاوه بر تهران و استان خراسان رضوی که طلایه دار مدارس فرسوده در کشور هستند، به گزارش تسنیم به گفته محمد تقی نظرپور رئیس سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور ۴۳ درصد سیستم های گرمایشی مدارس در کل کشور استاندارد نشده اند و معنی آن می تواند تکرار حوادث تلخ روستای درودزن و مرگ دانش آموزان و معلمان باشد.
به گزارش شفقنا، چالش مدارس فرسوده و ناامن احتمالاً یکی از مهم ترین چالش های پیش روی وزیر جدید آموزش و پرورش است. در واقع، حال که به شروع فصل سرما نزدیک می شویم و قاعدتاً در برخی از مناطق به ویژه مناطق سردسیر شاهد باد و باران خواهیم بود، مشکل فرسودگی ساختار مدارس و مخاطرات ناشی از نامناسب بودن سیستم گرمایشی بیش از پیش خود را نشان می دهد. مشکلاتی که می تواند جان دانش آموزان و معلمان را به خطر بیندازد و سناریوهای تلخ گذشته را تکرار کند.
عضو کمیسیون آموزش مجلس: مهم ترین اولویت وزیر افزایش کیفیت نظام آموزشی باشد
در همین زمینه، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با شفقنا زندگی با اشاره به اینکه یکی از وعده های وزیر آموزش و پرورش در جلسه رای گیری موضوع نوسازی مدارس فرسوده بود، عنوان می کند: برای تحقق این امر مهم ترین موضوع اختصاص بودجه است که باید اتفاق بیفتد. اقدامی که باید به شکل یک فرایند به آن نگاه و به طور مرتب از سوی مسئولان پیگیری شود.
کارن خانلری در پاسخ به این سوال که آیا می توان موضوع مدارس فرسوده را از مهم ترین اولویت های وزارت آموزش و پرورش دانست، می گوید: به عقیده من، مهم ترین اولویت وزیر باید افزایش کیفیت نظام آموزشی باشد نه نوسازی بافت فرسوده. با این حال، این به آن معنا نیست که آموزش و پرورش بخواهد از مسئله نوسازی مدارس غفلت کند، بالاخره بی توجهی به این موضوع می تواند حادثه ای مانند شین آباد را رقم بزند و عواقب بسیار ناراحت کننده ای برای نظام آموزشی ما داشته باشد.
وی با بیان اینکه به گفته مسئولان آموزش و پرورش سال گذشته حدود ۳۰ درصد از بودجه مربوط به نوسازی اختصاص داده شد، تصریح می کند: البته، این موضوع عمدی نیست و در تمام زمینه ها حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از بودجه کلی پرداخت می شود. متاسفانه، هزینه ها بالا و درآمدها هم کم است. معمولاً بیشتر بودجه صرف هزینه های جاری می شود و از میزان بودجه های عمرانی و خدماتی کم شده است.
خانلری ادامه می دهد: این موضوع تنها به آموزش و پرورش بر نمی گردد و ما در تمام وزارت خانه ها همین مشکل را داریم. با این وجود، امیدواریم امسال میزان درآمدها افزایش پیدا کند و آموزش و پرورش این توانایی را داشته باشد تا بتواند نه ۱۰۰ درصد که بخش قابل توجهی از بودجه مسائل عمرانی را تامین کند. تنها در این صورت نوسازی مدارس فرسوده از حرف به عمل تبدیل می شود و فضای آموزشی استاندارد و ایمن که حق هر دانش آموزی است، محقق می شود.
به گزارش شفقنا زندگی، سال تحصیلی جدید با تمام کاستی ها و ضعف های موجود در نظام آموزشی کشور شروع شد و از امروز میلیون ها دانش آموز سر کلاس نشستند. به طور حتم، نمی توان انتظار داشت مشکلات مربوط به بودجه، کمبود نیرو و ضعف ساختاری در آموزش نیروهایی که در حال حاضر شاغل اند، در این دوره ۴ ساله حل و فصل شود. با این حال، می توان امیدوار بود در این مدت که برای ایجاد تحولی بزرگ کوتاه و برای اصلاحاتی کوچک اما تاثیرگذار مناسب است، قدم های اولیه برای آموزش معلمان و البته دانش آموزان به منظور شناخت مهارت های زندگی و اصول درست تعلیم و تربیت برداشته شود و مدرسه از فضای فیزیکی صرف به سمت کارکردهای موثر اجتماعی سوق پیدا کند. شاید در این اثنا بتوان به مشکلات ریشه دار معلمان که اغلب موجب اعتراض این قشر می شود و در نهایت بر نظام آموزشی تاثیر می گذارد بیشتر توجه کرد و در عین حال، اولویت ها را بر ایجاد فضایی امن برای دانش آموزان و معلمان قرار داد. به طور قطع، تمامی این ها زمانی اتفاق می افتد که دانش آموزان و معلمان مطالبه گر باشند و مدرسه را تنها مکانی برای گذران وقت و منبعی صرفاً اقتصادی نبینند.
انتهای پیام
